آسمان تماشایی ۱۴۰۴ میزبان دو ماه‌گرفتگی، سه خورشیدگرفتگی و بارش‌های شهابی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، آسمان سال ۱۴۰۴ میزبان رویداد‌های نجومی متعددی است که فرصت‌های کم‌نظیری را برای رصدگران فراهم می‌کند؛ دو ماه‌گرفتگی، سه خورشیدگرفتگی و بارش‌های شهابی از جمله پدیده‌های جذاب ۱۴۰۴ خواهند بود.

به گزارش ایسنا، مهندس مسعود عتیقی با اشاره به رخداد‌های نجومی سال ۱۴۰۴، اعتدال بهاری را آغازگر فهرست بلند بالای رخداد‌های نجومی سال دانست و گفت: اولین رویداد رصدی سال جدید، خورشیدگرفتگی جزئی است که در ایران قابل مشاهده نیست. این کسوف در اروپا، شمال قاره آسیا، غرب و شمال افریقا، بخش زیادی از شمال قاره امریکا، بخش کوچکی از شمال امریکای جنوبی و همچنین در قطب شمال و اقیانوس اطلس قابل مشاهده است.

وی زمان وقوع این خورشیدگرفتگی را روز شنبه ۹ فروردین ۱۴۰۴ ذکر کرد و افزود: دوشنبه اول اردیبهشت ۱۴۰۴ سیاره تیزپای تیر به حداکثر کشیدگی غربی خود نسبت به خورشید می‌رسد و بهترین شرایط را برای رصد در شامگاه این روز در افق غرب و پس از غروب مهر تابان دارا است.

عتیقی تاکید کرد: جدایی زاویه‌ای تیر و خورشید در این شامگاه ۲۷.۴ درجه است.

وقوع نخستین بارش شهابی ۱۴۰۴

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: بامداد چهارشنبه، ۳ اردیبهشت بارش شهابی چنگی (شلیاقی) نخستین بارش شهابی سال خواهد بود و حداکثر ۱۸ شهاب در ساعت در این بارش قابل مشاهده است.

وی عامل این بارش زیبای بهاری را دنباله دار «تاچر» (C/۱۸۶۱ G ۱) دانست و یادآور شد: نور هلال کاهنده صبحگاهی ماه برای رصد این بارش شرایط نسبتا نامناسبی را ایجاد می‌کند.

عتیقی اضافه کرد: شنبه ۵ ماه می ۲۰۲۵ برابر با ۱۳ اردیبهشت، روز جهانی ستاره‌شناسی در سال ۱۴۰۴ خواهد بود و از روز دوشنبه ۸ تا یکشنبه ۱۴ اردیبهشت (۲۸ آوریل تا ۴ می ۲۰۲۵) هفته جهانی ستاره‌شناسی در سال ۱۴۰۴ است.

عتیقی افزود: با توجه به این مناسبت بین‌المللی، انجمن نجوم آماتوری ایران که پیشگام در برگزاری این مناسبت جهانی از سال ۱۳۸۰ خورشیدی تا کنون در ایران بوده است، برنامه‌های علمی ترویجی را همچون گذشته در فضا‌های عمومی و حتی برای گروه‌های خاص اجتماعی در سال ۱۴۰۴، اطلاع‌رسانی و برگزار خواهد کرد.

دومین بارش شهابی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: بامداد سه‌شنبه ۱۶ اردیبهشت بارش شهابی اتادلوی با ۳۰ تا ۵۰ شهاب در ساعت از راه می‌رسد. دنباله‌دار مشهور «هالی» منشأ شهاب‌های این بارش است و صورت فلکی «سطل آب» یا «دلو» محل کانون این بارش است. متاسفانه باز هم نور زیاد ماه مزاحم مشاهده شهاب‌های این بارش حتی در نقاط دور از آلودگی هوا و نور شهر‌ها است.

عتیقی اظهار کرد: یکشنبه ۱۱ خرداد ملکه آسمان؛ سیاره ناهید (زهره) به حداکثر کشیدگی غربی خود نسبت به مهر تابان می‌رسد و ضمن طولانی بودن حضورش در آسمان شامگاهی و در افق غرب؛ پس از غروب مهر تابان کیفیت رصدی نسبتا خوبی خواهد داشت.

وی حداکثر جدایی زاویه‌ای ناهید و خورشید در این تاریخ را ۴۵.۹ درجه دانست و یادآور شد: از درون تلسکوپ و دوربین‌های دو چشمی نجومی این سیاره شبیه به وضعیت ماه در شرایط تربیع دیده می‌شود.

انقلاب تابستانی

این محقق حوزه نجوم آماتوری گفت: در ساعت ۶ و ۱۲ دقیقه صبح روز شنبه ۳۱ خرداد، خورشید به نقطه انقلاب تابستانی می‌رسد و در پی کوتاه‌ترین شب، ساکنان نیمکره شمالی، طولانی‌ترین روز سال را تجربه می‌کنند.

عتیقی خاطر نشان کرد: همزمان با فصل گرما در این نیمکره، ساکنان نیمکره جنوبی زمین در آستانه فصل سرد زمستان هستند. ایرانیان باستان جشن‌های مختلفی از جمله جشن آب را در نقاط مختلف کشور پهناورمان در گذشته‌های دور برگزار می‌کردند.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران گفت: پنج‌شنبه ۱۲ تیر ۱۴۰۴ کره زمین در مدار بیضوی خود به دور خورشید به دورترین فاصله با مهر تابان می‌رسد و زمان این رخداد نجومی ساعت ۲۳ و ۲۴ دقیقه شبانگاه این تاریخ است.

به گفته وی، در این تاریخ فاصله زمین تا خورشید ۱۵۲.۱ میلیون کیلومتر است.

وی ادامه داد: جمعه، ۱۳ تیر ۱۴۰۴ سیاره داغ تیر به حداکثر کشیدگی شرقی می‌رسد و جدایی این سیاره با خورشید ۲۵.۹ درجه است. این سیاره در بامداد این روز و ساعتی قبل از طلوع مهر تابان، شرایط مناسبی برای رصد در افق شرق خواهد داشت.

بارش شهابی پرساوشی

عتیقی خاطر نشان کرد: بامداد چهارشنبه، ۲۲ مرداد ۱۴۰۴ زمان اوج بارش شهابی پرساوشی است و آذرگوی‌های زیبای این بارش شهابی تابستانی از مشخصه‌های آن است.

وی تاکید کرد: این بارش با ۶۰ تا ۱۰۰ شهاب در ساعت یکی از بارش‌های معروف شهابی سالانه به‌ویژه در فصل تابستان و هوای معتدل کوهستانی است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری دنباله‌دار سوئیف تاتل/۱۰۹ P را عامل این بارش جذاب عنوان کرد و گفت: نور کوژ ماه کاهنده تا حدودی مزاحم رصد شهاب‌های این بارش است.

دومین کشیدگی غربی سیاره تیر

وی ادامه داد: سه‌شنبه ۲۸ مرداد سیاره تیزپای تیر (عُطارد) مجددا در سال ۱۴۰۴ به بیشترین کشیدگی غربی خود می‌رسد و پس از غروب خورشید در افق غربی، بیشترین حضور را برای رصد در آسمان دارد.

این محقق حوزه نجوم آماتوری ایران حداکثر کشیدگی سیاره تیر در این روز را ۱۸.۶ درجه عنوان کرد.

وقوع ماه گرفتگی

عتیقی افزود: یکشنبه ۱۶ شهریور بهترین رویداد نجومی سال ۱۴۰۴ برای مشاهده پیش روی علاقه‌مندان در کشورمان و بسیاری از نقاط دنیا است؛ در این شب ماه گرفتگی رخ خواهد داد که در قاره اروپا، آفریقا، آسیا، استرالیا و نیوزلند قابل مشاهده است.

وی تاکید کرد: کلیه مراحل این خسوف در ایران قابل مشاهده بوده و از ساعت ۱۹ و ۵۷ دقیقه این تاریخ، خسوف آغاز و گرفت ماه در ساعت ۲۱ کامل خواهد شد. ساعت ۲۱ و ۲۲ دقیقه و ۵۱ ثانیه ماه گرفتگی کامل تمام می‌شود و در ساعت ۲۳ و ۲۶ دقیقه گرفت جزئی ماه به پایان می‌رسد.

عتیقی اظهار کرد: لازم به توضیح است که گرفت نیمسایه که تغییر نورانیت ماه با چشم غیر مسلح چندان قابل تشخیص نیست، تا دقایقی پس از نیمه شب این شب ادامه دارد.

خورشید گرفتگی دوم

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اضافه کرد: یکشنبه ۳۰ شهریور، خورگرفت جزئی دوم در سال ۱۴۰۴ رخ می‌دهد. خورشیدگرفتگی جزیی این تاریخ در جنوبگان و اقیانوس‌های اطلس و آرام و در جنوب استرالیا قابل مشاهده است.

وی اظهار کرد: همچنین در شبانگاه یکشنبه ۳۰ شهریور سیاره حلقه بر گردن کیوان (زحل) به وضعیت مقابله می‌رسد و در طول شب امکان رصد آن وجود دارد.

عتیقی یادآور شد: در ساعت ۲۱ و ۴۹ دقیقه دوشنبه، ۳۱ شهریور مهر تابان به نقطه اعتدال پاییزی می‌رسد و در سراسر کره زمین طول شب و روز برابر است. با شروع فصل خزان در نیمکره شمالی، بهار در نیمکره جنوبی آغاز خواهد شد.

این محقق حوزه نجوم آماتوری، گفت: بامداد پنجشنبه، ۱۷ مهر زمان اوج بارش شهابی اژد‌هایی است. ZHR این بارش بسیار پایین و تنها ۵ شهاب در ساعت می‌تواند قابل مشاهده باشد، اما نور زیاد ماه پس از وضعیت بدر، امکان مشاهده آن را از رصدگران سلب خواهد کرد.

به گفته وی، عامل بارش شهابی اژد‌هایی دنباله‌دار جیاکوبینی-زینر/ ۲۱ P است.

بارش شهابی جباری

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به بارش شهابی جباری در سال ۱۴۰۴ گفت: این بارش بهترین شرایط را در سال جاری دارد؛ چرا که در زمان ماه نو به دلیل نبود نور مزاحم ماه، تمامی شهاب‌های این بارش را می‌توان مشاهده کرد.

وی با بیان اینکه برای مشاهده آذرگوی‌های این بارش، دور شدن از آلودگی هوای شهر‌ها توصیه می‌شود، ادامه داد: عامل این بارش نیز دنباله مشهور هالی است و کانون این بارش در صورت فلکی شکارچی قرار دارد.

عتیقی تاکید کرد: زمان اوج بارش چهارشنبه، ۳۰ مهر ۱۴۰۴ خواهد بود.

وی با بیان اینکه چهارشنبه، ۷ آبان برای مرتبه دوم در سال ۱۴۰۴ سیاره تیر به بیشترین کشیدگی شرقی می‌رسد و طولانی‌ترین زمان رصد را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد، گفت: جدایی تیر از خورشید در این زمان ۲۳.۹ درجه است و پیش از مهر تابان در افق شرق آسمان می‌توان این سیاره تیزپا را از درون تلسکوپ به شکل ماه تربیع مشاهده کرد.

مشاهده اولین ابرماه

این فعال حوزه نجوم آماتوری اظهار کرد: چهارشنبه، ۱۴ آبان اولین اَبَرماه سال ۱۴۰۴ که بومیان امریکا آن را ابرماه سگ آبی می‌نامیدند، قابل مشاهده است. اَبَرماه زمانی دیده می‌شود که ماه کامل در مدار بیضی خود به گرد زمین، در کمترین فاصله با کره زمین و یا نزدیک به این شرایط قرار گیرد.

عتیقی گفت: بامداد سه شنبه ۲۷ آبان بارش شهابی اسدی ۱۴۰۴ بهترین بارش سال برای رصد خواهد بود؛ زیرا این بارش نیز در نزدیکی ماه نو به اوج می‌رسد. البته ZHR این بارش بین ۱۵ تا ۲۰ شهاب است و پیش‌بینی می‌شود که از سال‌های آینده و با نزدیک شدن دنباله‌دار عامل این بارش، شهاب‌های بیشتری مشاهده شود.

وی با تاکید بر اینکه دنباله‌دار تمپل تاتل ۵۵ P عامل بارش شهابی اسدی است، افزود: پنج‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۴ دومین اَبَرماه با نام «ابرماه سرد» در شبانگاه این تاریخ قابل مشاهده خواهد بود.

عتیقی ادامه داد: یکشنبه، ۱۳ آذر نیز سیاره تیر برای سومین بار در سال، به حداکثر کشیدگی غربی با ۲۰.۷ درجه جدایی از خورشید در افق غرب آسمان و پس از غروب خورشید می‌رسد.

وی اضافه کرد: یکشنبه، ۲۳ آذر بارش شهابی دوپیکیری (جوزایی) که یکی از پر تعدادترین بارش‌های سالیانه است، با ۱۲۰ تا ۱۵۰ شهاب در ساعت در این شب به اوج می‌رسد. نور ماه در وضعیت تربیع آخر تا حدودی مزاحم رصد شهاب‌های این بارش است.

به گفته این محقق حوزه نجوم آماتوری، عامل بارش شهابی جوزایی نه یک دنباله‌دار، بلکه سیارک فیتون ۳۲۰۰ است.

آغاز انقلاب زمستانه

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه یکشنبه ۳۰ آذر، مهر تابان به نقطه انقلاب زمستانی می‌رسد، گفت: در ساعت ۱۲ و ۵۰ دقیقه ظهر این روز آغاز زمستان در نیمکره شمالی است.

وی تاکید کرد: با وجود آنکه خورشید در کمترین فاصله با زمین طی این روز‌ها است، اما به دلیل انحراف محوری زمین و تابش مایل خورشید بر سطح نیمکره شمالی، سرما بر این نیمکره از زمین مستولی خواهد شد. در همین زمان فصل گرم تابستان در نیمکره جنوبی شروع می‌شود.

عتیقی اظهار کرد: همچنین بامداد یکشنبه، ۳۰ آذر بارش شهابی دُبی یا دب اصغری با ۱۰ شهاب در ساعت به اوج می‌رسد.

وی اضافه کرد: شنبه، ۱۳ دی سومین و آخرین اَبَرماه ۱۴۰۴ قابل مشاهده است. این ماه که در میان بومیان امریکا با توجه به فصل سرما به نام «ماه گرگ» معروف شده است، در ساعت ۱۳ و ۳۴ دقیقه این روز، به وضعیت ماه کامل می‌رسد.

عتیقی خاطر نشان کرد: بامداد یکشنبه، ۱۴ دی زمان اوج بارش شهابی ربعی خواهد بود که متاسفانه نور زیاد اَبَرماه، مزاحم مشاهده تعداد زیادی از شهاب‌های این بارش پر تعداد سالیانه است. عامل بارش شهابی ربعی، ذرات به جا مانده از دنباله‌دار نیست، بلکه یک سیارک با نام ۲۰۰۳ EH ۱ است.

وی گفت: شنبه، ۲۰ دی سیاره گازی غول‌پیکر برجیس و یا زاوش (مشتری) در این شب به وضعیت مقابله رسیده و در سراسر طول شب بهترین وضعیت را برای مشاهده با چشم و یا تلسکوپ دارد.

این محقق حوزه نجوم آماتوری، از وقوع خور گرفت حلقوی در روز سه‌شنبه، ۲۸ بهمن خبر داد و گفت: این خورشیدگرفتگی در قطب جنوب و جنوب اقیانوس هند قابل مشاهده است.

وی ادامه داد: پنج‌شنبه، ۳۰ بهمن سومین و آخرین کشیدگی شرقی سیاره تیزپای تیر در سال ۱۴۰۴ خواهد بود؛ سیاره تیر با زاویه جدایی ۱۸.۱ درجه، در بامداد این روز بسیار نزدیک به افق شرق قابل مشاهده است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اظهار کرد: سه شنبه ۱۲ اسفند، دومین ماه گرفتگی سال ۱۴۰۴ رخ می‌دهد که از نوع کلی است. این ماه گرفتگی از شرق آسیا، قاره استرالیا، اقیانوس اطلس و شمال قاره امریکا قابل مشاهده است.

وی تاکید کرد: نیمی از کشورمان در پهنه این ماه گرفتگی آن هم در شرایط ماه‌گرفت نیمسایه که برای چشم انسان چندان قابل تشخیص نیست، قرار دارد.