تحول در حمایت از پژوهش؛ بنیاد ملی علم ایران در مسیر اثربخشی و چابکی
علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به تشریح سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی بنیاد در سال آینده پرداخت.
وی از افزایش تعداد فراخوان‌های پژوهشی، حمایت ویژه از نخبگان جوان، تمرکز بر پژوهش‌های مسئله‌محور و ضرورت تدوین برنامه‌ای بلندمدت برای دستیابی به مرجعیت علمی سخن گفت.
حمایت‌های دوسویه؛ از ارسال آزاد تا فراخوان‌های هدفمند
به گفته سلطانی، حمایت‌های بنیاد به دو شیوه انجام می‌شود: «نوع اول، حمایت‌های مستمر در طول سال است که اساتید طرح‌های پژوهشی مرتبط با تخصص خود را ارسال می‌کنند. نوع دوم، در قالب فراخوان‌هایی است که اولویت‌های اصلی کشور را در قالب موضوعات راهبردی اعلام می‌کنیم.»
وی با اشاره به برنامه‌های سال آینده گفت: «در سال ۱۴۰۴ بیش از ۴۰ فراخوان منتشر خواهیم کرد که هرکدام ناظر بر یکی از اولویت‌های علمی، فناورانه یا اجتماعی کشور خواهد بود. بخشی از این فراخوان‌ها با همکاری ستاد‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری منتشر می‌شود.»
سلطانی حوزه‌های تحت پوشش این فراخوان‌ها را گسترده توصیف کرد و گفت: «در حوزه فناوری، فراخوان‌هایی در زمینه‌های نانو، زیستی، علوم شناختی، هوش مصنوعی، کوانتوم، و مواد پیشرفته منتشر می‌شود. همچنین در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان، فراخوان‌هایی مشترک با ستاد‌های سلامت، گیاهان دارویی و سایر بخش‌های معاونت علمی داریم. در حوزه علوم انسانی هم فراخوان‌هایی با رویکرد حل مسئله طراحی شده است که مسائل واقعی اجتماعی و فرهنگی کشور را هدف می‌گیرند.»
سهم نخبگان جوان در حمایت‌های بنیاد
سلطانی با اشاره به تمرکز بنیاد بر جوان‌گرایی گفت: «حدود ۶۰ درصد از حمایت‌های بنیاد به اساتید جوان در مرتبه استادیاری اختصاص پیدا می‌کند. این آمار، غیر از حمایت‌هایی است که به دانشجویان دکتری و محققان پسا‌دکتری داده می‌شود که آنها هم عمدتاً از میان جوانان هستند.»
او ادامه داد: «بنیاد برنامه‌هایی نظیر گرنت اساتید جوان، کرسی جوان، و حمایت از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر خارجی را با هدف توانمندسازی و نگه‌داشت استعداد‌های برتر دنبال می‌کند.»
حمایت مالی مستقیم از پژوهشگران
رئیس بنیاد با اشاره به سیاست‌های حمایتی برای کاهش مهاجرت نخبگان گفت: «ما تلاش می‌کنیم محیطی فراهم کنیم که پژوهشگران علاقه‌مند به ادامه فعالیت در کشور باشند. برای دانشجویان دکتری، حمایت به‌صورت کمک‌هزینه ماهیانه ۱۲ میلیون تومان به مدت دو سال است. در مرحله پسا‌دکتری نیز حمایت‌ها معادل حقوق استادیار بوده و تا دو سال قابل تمدید است.»
وی افزود: «در قالب فراخوان‌های پژوهشی، بسته به طرح و سطح آن، حمایت‌هایی تا سقف ۶ میلیارد تومان در قالب گرنت و پژوهانه در نظر گرفته‌ایم.»
مرز بین پژوهش و تجاری‌سازی
سلطانی در مورد نقش بنیاد در مسیر تجاری‌سازی نتایج علمی گفت: «وظیفه اصلی بنیاد حمایت از پژوهش است، نه ورود مستقیم به حوزه تجاری‌سازی. اما سعی ما بر این است که طرح‌های پژوهشی آن‌قدر دقیق و کاربردی طراحی شوند که امکان عبور از مرحله پژوهش به پیاده‌سازی یا تجاری‌سازی برای آنها فراهم باشد.»
وی با بیان اینکه مسئولیت اجرای مراحل پس از پژوهش بر عهده ستاد‌های تخصصی معاونت علمی است، افزود: «ما به‌نوعی نقش تأمین زیرساخت فکری و علمی را ایفا می‌کنیم و بخش‌های دیگر زنجیره، از جمله تجاری‌سازی، باید در همکاری با ما آن را تکمیل کنند.»
مرجعیت علمی؛ راهی بلند، اما قابل دستیابی
رئیس بنیاد ملی علم ایران دستیابی به مرجعیت علمی را نیازمند یک برنامه‌ریزی بلندمدت دانست و گفت: «مرجعیت علمی در بازه‌ای ۵ تا ۱۰ ساله محقق نمی‌شود؛ این مسیری ۴۰ تا ۵۰ ساله است که باید با سرمایه‌گذاری مستمر و متمرکز طی شود.»
وی با اشاره به اهمیت تمرکز بر حوزه‌های خاص افزود: «در گام نخست باید در برخی حوزه‌های خاص در منطقه پیشتاز شویم و سپس دامنه این مرجعیت را به سایر حوزه‌ها و مناطق گسترش دهیم. تحقق این هدف نیازمند افزایش محسوس سرمایه‌گذاری در علم و پژوهش است که هنوز در کشور ما در سطح مطلوبی قرار ندارد.»
سلطانی در پایان اظهار داشت: «اگر برنامه‌ای جامع و بلندمدت برای مرجعیت علمی تدوین شود و تمام نهاد‌ها به‌صورت هماهنگ پای کار بیایند، این هدف دور از دسترس نخواهد بود.»
تحول در حمایت از پژوهش؛ بنیاد ملی علم ایران در مسیر اثربخشی و چابکی
دکتر علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران، در آستانه روز معلم از تغییرات بنیادین در رویکرد‌های حمایتی این نهاد خبر داد. وی با تأکید بر اثربخشی اجتماعی و اقتصادی پژوهش‌ها، اعلام کرد که در سال ۱۴۰۳ رکورد بالاترین تعداد طرح‌های ثبت‌شده در تاریخ ۲۲ ساله بنیاد شکسته شده و برنامه‌های گسترده‌ای برای ارزیابی اثربخشی، توسعه کرسی‌های پژوهشی و حمایت هدفمند در سال ۱۴۰۴ در دستور کار قرار دارد.