هوشمندسازی یارانه نان؛ مانع هدررفت بیت‌المال/ ثبت روزانه ۱۲ میلیون تراکنش فروش نان در سامانه هوشمند
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، محمد رسول نظافتی مدیر اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، راجع به طرح طرح ملی هوشمندسازی یارانه نان گفت: این طرح از ابتدای سال ۱۴۰۱ آغاز شد. هدف اصلی این طرح، کاهش انحراف در مصارف و جلوگیری از هدررفت آرد یارانه‌ای بود.
وی افزود: در ادامه مسیر، اهدافی نظیر کنترل، نظارت، کیفیت و موضوعاتی از این دست به طرح اضافه شد که البته در این موارد نیز می‌توانیم به مسئولان کمک‌هایی ارائه دهیم، اما اینها هدف اصلی طرح نبودند.
او ادامه داد: هوشمندسازی یارانه‌ها از ابتدای اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ با نصب کارتخوانهای هوشمند آغاز شد و خوشبختانه رکورد جدیدی در این حوزه ثبت گردید. در مدت حدود ۸۷ روز کاری، نزدیک به ۸۰ هزار واحد نانوایی در کشور به زیرساخت‌های کارت‌خوان هوشمند مجهز شدند. این خود یک رکورد ارزنده در این حوزه به شمار می‌رود.
نظافتی بیان داشت: توضیحی که لازم است بدهم این است که ما حدود ۶۰ هزار واحد نانوایی شهری و حدود ۲۰ هزار واحد نانوایی روستایی داریم، که این حجم عملیات را برای کسانی که در این حوزه فعالیت دارند قابل تصور می‌سازد. فاز اول طرح هوشمندسازی که از اردیبهشت‌ماه آغاز شد، تا اواخر مردادماه به یک بلوغ نسبی رسید؛ به‌گونه‌ای که حدود ۹۵ درصد نانوایی‌های کشور در این بازه زمانی به کارت‌خوان هوشمند مجهز شدند. این نقطه‌ای بود که آمادگی زیرساختی برای اجرای فاز دوم طرح و نزدیک شدن به اهداف اصلی آن فراهم شده بود.
وی گفت: طبعاً اجرای فاز دوم به یک‌سری الزامات نیاز داشت که در طی چند ماه فراهم شد. از بهمن‌ماه ۱۴۰۱ فاز دوم طرح با عنوان «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» آغاز شد. در این فاز یک اتفاق مهم و در عین حال چالش‌برانگیز رخ داد؛ منطق و مبنای تخصیص سهمیه آرد یارانه‌ای به نانوایی‌ها که پیش‌تر بر اساس سهمیه‌های ثابت صورت می‌گرفت، به عملکرد واقعی فروش نان تغییر یافت.
او همچنین تشریح کرد: از بهمن‌ماه ۱۴۰۱، نانوایان کشور بر اساس عملکرد واقعی ثبت‌شده در کارتخوانهای هوشمند، آرد یارانه‌ای دریافت می‌کردند. تأکید می‌کنم که منظور از عملکرد واقعی، عملکردی است که ثبت شده، سپس توسط موتور هوش مصنوعی سامانه پردازش می‌شود، تراکنش‌های غیرواقعی کنار گذاشته می‌شود و نهایتاً مبنای تخصیص آرد یارانه‌ای قرار می‌گیرد. این فرآیند کاملاً مکانیزه و بدون دخالت نیروی انسانی انجام می‌شود و در هر دوره تکرار می‌شود.
نظافتی همچنین اضافه کرد: در خصوص فاز دوم طرح باید گفت سامانه‌ای که اکنون حدود ۳۶ ماه از عمر آن می‌گذرد و در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ قرار داریم، روزانه حدود ۱۲ میلیون تراکنش را پردازش می‌کند. تاکنون حدود ۱۰ میلیارد صورتحساب الکترونیکی فروش نان در این سامانه ثبت شده و موتور هوش مصنوعی سامانه بر مبنای این تراکنش‌ها، فرایند پردازش داده‌های فروش نان را انجام داده و مبنای تخصیص آرد یارانه‌ای به واحد‌های نانوایی قرار می‌دهد.
وی گفت: فاز سوم طرح که برای آینده پیش‌بینی شده، فاز مردمی‌سازی است. در این فاز، مردم می‌توانند بر اساس زیرساخت‌های فراهم‌شده، در موضوع کیفیت نان و سایر موارد مشارکت داشته باشند. برنامه کاربردی «نظر» در همین راستا رونمایی شد و آیینی نیز برای آن برگزار گردید.
او تبیین کرد: پس از گذشت حدود ۳۶ ماه از اجرای طرح، دستاورد‌هایی در حوزه هوشمندسازی به‌صورت پراکنده و در بازه‌های زمانی مختلف – چه فصلی و چه در بازه‌های ۲۰ ماهه – ارائه شده‌اند. در خصوص تولد طرح هوشمندسازی باید عرض کنم: در سال ۱۴۰۱، دولت بر اساس وظایف قانونی‌اش در زمینه حذف ارز ترجیحی و ساماندهی یارانه نان ناشی از خرید تضمینی گندم، با پیشنهادات مختلفی روبه‌رو بود. این پیشنهادات غالباً شامل سهمیه‌بندی یا آزادسازی ناگهانی قیمت نان بود که طبیعتاً تبعات اجتماعی و اقتصادی زیادی داشت.
در این بازه، پیشنهاد هوشمندسازی را مطرح کردیم؛ پیشنهادی که بدون اعمال هیچ محدودیتی در مصرف مردم، یعنی آخرین سنگر معیشتی آنها، توانست دستاورد‌هایی مهم به همراه داشته باشد.
این مدیر اجرایی توضیح داد: از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان سال ۱۴۰۳ یعنی طی ۳۶ ماه اجرای طرح نه فقط جلوی رشد مصرف ارد یارانه‌ای گرفته شده بلکه در سال ۱۴۰۱ با کاهش هم مواجه بودیم و در مجموع این سه سال میزان مصرف ارد یارانه‌ای ۵ میلیون و ۱۲۰ هزارتن کمتر از روند پیش بینی شده بود؛ که معادل ریالی این میزان ارد، ۹۶ هزار میلیارد تومان است.
وی همچنین گفت: طی ۳ سال گذشته اگر طبق روال قبلی و با رشد سالانه ۳ درصد حرکت می‌کرد، باید ۵ میلیون و ۱۲۰ هزار تن آرد یارانه‌ای بیشتر در کشور مصرف می‌شد، در حالی که با اجراب طرح هوشمندسازی، از این مقدار مصرف جلوگیری شد.این میزان صرفه جویی معادل مصرف یکسال نان ۷۰ میلیون ایرانی است.
نظافتی در نهایت بیان داشت: از سوی دیگر، انگیزه‌های انحراف در مصرف آرد یارانه‌ای نیز همچنان وجود داشت، چرا که اختلاف قابل‌توجهی میان قیمت تمام‌شده و قیمت فروش آرد یارانه‌ای وجود دارد. اگر بخواهیم مشابهتی ذکر کنیم، می‌توان به وضعیت بنزین اشاره کرد که در آن نیز با وجود ثابت‌ماندن قیمت عرضه، شاهد رشد مصرف بوده‌ایم. این مشابهت از منظر اختلاف قیمت نرخ یارانه‌ای با نرخ واقعی کاملاً قابل تأمل است.