حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه: خودسازی سنگ بنای تمدن اسلامی است

به گزاش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، با تأکید بر اینکه سایر تمدن‌ها نیز به دنبال جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی هستند، اما فاقد عنصر خودسازی به عنوان مبنای این دو هستند، تصریح کرد: تمایز تمدن اسلامی در توجه به خودسازی به عنوان شالوده و زیربنای جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی نهفته است. به اعتقاد استاد خسروپناه، ساختن انسان؛ مقدمه و شرط لازم برای شکل‌گیری جامعه‌پردازی است و از جامعه‌پردازی، تمدن‌سازی به عنوان هدف نهایی، حاصل می‌شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تبیین قرآنی دیدگاه خود و اثبات مرکزیت خودسازی در اسلام، به آیات قرآن، به ویژه سوره‌هایی مانند علق، قلم، مزّمل و مدّثر که در آغاز بعثت بر پیامبر نازل شده‌اند، استناد کرد. وی با اشاره به سوره علق و نزول آیه «اقرأ باسم ربک الذی خلق» به عنوان نخستین وحی، بر اهمیت علم آموزی و تزکیه نفس که هر دو از ارکان خودسازی هستند، تأکید کرد. همچنین، با اشاره به سوره قلم و توصیف پیامبر(ص) به عنوان «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيم»، بر الگو بودن شخصیت پیامبر در مسیر خودسازی تأکید کرد. وی در ادامه، سوره مزمل را «سوره حکمرانی خویشتن» نامید و آن را دستورالعملی جامع برای خودسازی فردی و جمعی دانست که به پیامبر و اصحابش روش خودسازی را گام به گام می‌آموزد.

استاد خسروپناه با تفسیر آیات سوره مزمل، به جزئیات دستورات خودسازی در این سوره پرداخت و مواردی همچون شب‌زنده‌داری، تلاوت قرآن با تدبر و تفکر، ذکر نام خدا با خلوص نیت، رسیدن به مقام فناء فی الله و قطع تعلقات دنیوی، توکل به خدا در همه امور و صبر در برابر سختی‌ها و مخالفت ها را به عنوان مصادیق خودسازی فردی برشمرد.

وی در تبیین بعد جمعی خودسازی، به آیه بیستم این سوره که می‌فرماید: «عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضَى» اشاره کرد و آن را ناظر بر اهمیت خودسازی جمعی در کنار خودسازی فردی دانست و گفت: خداوند هم قیام فردی پیامبر(ص) در مسیر عبادت و خودسازی و هم قیام جمعی یاران و همراهان ایشان را می‌داند و این نشان دهنده اهمیت بُعد اجتماعی خودسازی است. وی با بیان اینکه خودسازی زمینه ساز و مایه قوام جامعه پردازی و تمدن سازی است، بر ضرورت توجه جدی به این مفهوم در جامعه امروزی تاکید کرد.

خودسازی تا تمدن‌سازی؛ نقشه راه تمدن اسلامی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنان خود در نشست علمی با اساتید دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس، با تأکید بر نقش محوری خودسازی در شکل گیری تمدن اسلامی، مراحل سه‌گانه خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی را به عنوان نقشه راه قرآن برای رسیدن به تمدن مطرح کرد.

استاد خسروپناه با اشاره به سوره مزمل و آیاتی مانند «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ» و «وَ أَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَ آتُوا الزَّكَاةَ»، این دستورات را خطاب به پیامبر(ص) و اصحاب ایشان به عنوان یک جامعه دانست و بر بُعد جمعی خودسازی تاکید کرد. وی با طرح این سوال که چرا سخنان برخی افراد اثرگذار است و برخی دیگر نیست؟ پاسخ را در میزان خودسازی و تهذیب نفس گویندگان یافت و گفت: انسان‌هایی که اهل معنا، عرفان و عبادتند، به دلیل پاکی باطن و اتصال به منبع الهی، نفسی گیرا و اثرگذار دارند.

وی با ذکر خاطره ای از شهید صیاد شیرازی درباره تحول معنوی برخی از افسران ارتش در دوران دفاع مقدس و تأثیر شخصیت امام خمینی(ره) در این تحول، بر نقش الگوهای معنوی در هدایت جامعه به سوی خودسازی تاکید کرد و گفت: معلمان نیز برای حل دغدغه‌های دانشجویان، ابتدا باید دغدغه‌های درونی خود را حل کنند و با خودسازی، زمینه را برای تأثیرگذاری بر دیگران فراهم کنند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به ترتیب نزول سوره های قرآن و قرار داشتن سوره‌های مزمل و مدثر به عنوان سوره‌های سوم و چهارم در آغاز بعثت، بر اهمیت خودسازی در مراحل اولیه تشکیل جامعه اسلامی تاکید کرد. وی با بیان اینکه سوره مزمل به خودسازی و سوره مدثر به جامعه‌پردازی می‌پردازد، این دو مفهوم را مراحل مقدماتی برای تمدن سازی دانست که در آخرین سوره نازل شده بر پیامبر(ص) یعنی سوره نصر با آیه «إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ» متجلی شده است. به گفته استاد خسروپناه، «وَرَأَيتَ ٱلنَّاسَ يَدخُلُونَ فِي دِينِ ٱللَّهِ أَفوَاجا» نشانه تحقق تمدن سازی است که پس از عبور از مراحل خودسازی و جامعه پردازی حاصل می‌شود و فرق تمدن‌سازی با فرهنگ‌سازی در گسترش و نفوذ آن در سایر جوامع است. وی با اشاره به شکل‌گیری تمدن مدرن در غرب و گسترش آن به سایر نقاط جهان، بر ضرورت توجه به الگوی قرآنی خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی برای احیای تمدن اسلامی تاکید کرد.

تمدن‌سازی اسلامی؛ از خودسازی فردی تا تأثیرگذاری جهانی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنان خود در نشست با اساتید دانشگاه آزاد فارس، به تبیین ابعاد مختلف خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی به عنوان ارکان نظریه نظام انقلابی پرداخت و با اشاره به الگوی تمدن اسلامی و تمدن مدرن غرب، بر ضرورت توجه به خودسازی فردی و حل مسائل جامعه برای نیل به تمدن‌سازی تأکید کرد.

استاد خسروپناه با اشاره به گسترش تمدن مدرن از غرب به سایر نقاط جهان و نفوذ آن در ابعاد مختلف زندگی بشر، تمدن را فراتر از مرزهای جغرافیایی یک کشور دانست و گفت: تمدن زمانی شکل می‌گیرد که یک اندیشه و فرهنگ در جوامع دیگر گسترش یابد و تأثیرگذار باشد، همانطور که تمدن اسلامی در گذشته در اروپا و سایر نقاط جهان نفوذ کرد و غرب از آثار دانشمندان مسلمان بهره برد. وی با ذکر نمونه‌هایی از تأثیر تمدن اسلامی بر غرب، مانند ترجمه آثار ابن‌سینا و دیگر دانشمندان مسلمان و تأثیر آن بر فلسفه و علم غرب، بر قابلیت و پتانسیل تمدن اسلامی برای گسترش و نفوذ در جهان تأکید کرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تفکر مقاومت به عنوان نمونه‌ای از گسترش اندیشه انقلاب اسلامی در سایر کشورها، مقاومت مردم یمن در برابر استکبار جهانی را نشانه‌ای از نفوذ این تفکر دانست و گفت: اینکه کشورهایی مانند یمن با وجود محاصره و جنگ، در مقابل قدرت‌های بزرگ می‌ایستند، نشان دهنده قدرت یک اندیشه و باور است و نه وابستگی به یک کشور خاص.

استاد خسروپناه با تأکید مجدد بر سه رکن نظریه نظام انقلابی، یعنی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی، به توضیح بیشتر این مفاهیم پرداخت و گفت: خودسازی به معنای ساختن و پرورش فرد است و جامعه‌پردازی به معنای حل مسائل و مشکلات جامعه و ایجاد زمینه برای رشد و پیشرفت آن. وی با نقد دیدگاه کسانی که خودسازی را مغایر با حکومت‌داری می‌دانند، گفت: خودسازی شرط لازم برای حکومت‌داری صحیح است و نمی‌توان آن را کنار گذاشت و با استناد به قرآن و سنت به روش‌های خودسازی اشاره کرد. وی با بیان اینکه دعاهایی مانند کمیل، ندبه، زیارت عاشورا و نهج البلاغه سرشار از معارف خودسازی هستند، بر ضرورت بهره‌گیری از این منابع برای خودسازی تأکید کرد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، جامعه‌پردازی را به معنای حل مسائل ضروری جامعه دانست و با اشاره به نقش اساتید دانشگاه در این زمینه، گفت: بسیاری از اساتید دانشگاه با فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود به حل مسائل کشور کمک کرده‌اند و نمونه آن را می‌توان در پیشرفت‌های دفاعی و موشکی کشور مشاهده کرد که نتیجه تلاش و همت دانشمندان ایرانی است.

جامعه‌پردازی؛ حل مسئله و گسترش دستاوردهای مثبت برای رسیدن به تمدن‌سازی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنان خود، جامعه‌پردازی را به عنوان رکن دوم نظریه نظام انقلابی و پیش‌نیاز تمدن‌سازی، معادل با حل مسئله دانست و با ارائه نمونه‌های موفق در ایران، بر نقش حکمرانی در شناسایی و حل مسائل و گسترش دستاوردهای مثبت برای جذب سایر جوامع تاکید کرد.

استاد خسروپناه با اشاره به پیشرفت‌های ایران در حوزه دفاعی و موشکی به عنوان نمونه‌ای از جامعه‌پردازی موفق، گفت: دانشمندان ایرانی با تلاش و جهاد علمی توانستند به دانش ساخت موشک‌های نقطه‌زن دست یابند و این اقتدار دفاعی را برای کشور به ارمغان بیاورند. وی همچنین به دستاوردهای ایران در حوزه هسته‌ای اشاره کرد و گفت: اگر این اقتدار هسته‌ای نبود، چه بسا امروز آمریکا به جای مذاکره، به ایران حمله می‌کرد. به گفته وی، پیشرفت در حوزه نانوتکنولوژی و کسب رتبه چهارم جهان در این زمینه نیز از دیگر مصادیق جامعه‌پردازی موفق در ایران است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه جامعه‌پردازی از طریق حکمرانی و حل مسئله امکان‌پذیر است، به مسئله وابستگی کشور به داروهای وارداتی در گذشته اشاره کرد و گفت: امروز با تلاش متخصصان داخلی، بیش از ۹۸ درصد داروهای مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شود. وی افزود: به عنوان مثال امروز حل مسئله مواد اولیه دارو نیز از جمله مواردی است که باید در دستور کار قرار گیرد.

استاد خسروپناه با بیان اینکه جامعه‌پردازی شامل حل مسائل ایجابی نیز می‌شود، به موفقیت طرح اعتکاف دانشجویی و گسترش آن در سطح جامعه اشاره کرد و گفت: این طرح که ابتدا در مسجد دانشگاه تهران آغاز شد، امروز به یک حرکت فرهنگی گسترده در کشور تبدیل شده است و سال گذشته بیش از یک میلیون و 250 هزار نفر در مراسم اعتکاف شرکت کردند. وی همچنین به گسترش و عظمت مراسم اربعین و غدیر در سال‌های اخیر اشاره کرد و آن را از دیگر مصادیق جامعه‌پردازی موفق دانست.

خودسازی و جامعه‌پردازی؛ دو بال پرواز به سوی تمدن‌سازی در اندیشه شهید مطهری

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر لزوم خودسازی و جامعه‌پردازی برای رسیدن به تمدن‌سازی، به تبیین اندیشه و سیره شهید مطهری به عنوان الگویی برای جامعه پردازی پرداخت و غیرت دینی و دغدغه حل مسائل جامعه را از ویژگی‌های بارز ایشان برشمرد.

استاد خسروپناه با اشاره به اهمیت حل مسائل جامعه در مسیر تمدن‌سازی، گفت: اگر بتوانیم برای بحران‌های هویت، خانواده، محیط زیست و آب راه‌حل ارائه دهیم، به سوی تمدن‌سازی حرکت کرده‌ایم. وی با تأکید بر اینکه رسانه‌ها ابزار هستند و نه هدف، گفت: گرچه رسانه‌های جدید و هوش مصنوعی می‌توانند در نشر افکار و اندیشه‌ها مؤثر باشند، اما مهم‌تر از آن، نقش فرد در جامعه و حل مسائل است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با طرح این سؤال که نقش من در حل مسائل جامعه چیست؟، اساتید دانشگاه را به تفکر در این باره و یافتن پاسخ آن دعوت کرد و گفت: آیا هدف از علم‌آموزی و تحقیق تنها نوشتن مقاله و ارتقای رتبه است یا باید در حل مسائل جامعه نیز نقش داشته باشد؟ وی با ذکر خاطره‌ای از دیدار با یکی از اساتید دانشگاه که دغدغه آخرت و خدمت به قرآن را داشت، به الگوگیری از چنین افرادی تاکید کرد.

استاد خسروپناه با اشاره به سیره شهیدان هسته‌ای و از جمله شهید فخری‌زاده، شهید شهریاری و شهید احمدی‌روشن، گفت: این بزرگواران با اخلاص و برای رضای خدا کار می‌کردند و دغدغه حل مسائل کشور را داشتند و به همین دلیل موفق بودند و توانستند در مسیر تمدن سازی گام بردارند.

وی در بخش پایانی سخنان خود، شهید مطهری را به عنوان الگویی کامل از خودسازی و جامعه پردازی معرفی کرد و با اشاره به مبارزه علمی ایشان با تفکرات انحرافی و پاسخگویی به شبهات، گفت: شهید مطهری با غیرت دینی و با تلاش فکری و علمی به حل مسائل جامعه می‌پرداخت و این ویژگی ایشان ناشی از خودسازی و عبادت بود. استاد خسروپناه در پایان، اساتید را به پیروی از سیره شهید مطهری و حل مسائل مبتلابه جامعه دعوت کرد.