قیمت هر کیلو برنج ایرانی به ۲۰۰ هزار تومان رسید؛ بازار پاکستانی و هندی داغ شد

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بازار برنج ایرانی در حالی روز‌های پرتنشی را تجربه می‌کند که قیمت هر کیلوگرم برنج درجه یک هاشمی در برخی  مناطق پایتخت به ۲۰۰ هزار تومان رسیده است. بررسی‌های میدانی و اظهارات کارشناسان نشان می‌دهد که ریشه این نابسامانی‌ها ناشی از عواملی از جمله شکاف ارزی، نبود نظارت مؤثر، سودجویی دلالان و ناکارآمدی سیاست‌های حمایت از تولید داخل است.

به گفته قاسم پیشه‌ور، عضو اتاق اصناف کشاورزی در سال زراعی ۱۴۰۲–۱۴۰۳، کشاورزان برنج‌های تولیدی خود را به قیمت کیلویی ۸۰ هزار تومان به فروش رساندند؛ برنجی که اکنون با قیمت‌هایی بین ۱۷۰ تا ۲۰۰ هزار تومان در بازار به مصرف‌کننده عرضه می‌شود.

از طرفی به دلیل بدهی‌های مالی، کشاورزان توان نگهداری محصول خود را ندارند و محصول به سرعت در اختیار واسطه‌ها و دلالان قرار می‌گیرد. در این چرخه معیوب، کشاورز و مصرف‌کننده بازنده‌اند و تنها دلالان سود کلان می‌برند. طبق برنامه هفتم پیشرفت، ایران باید در پنج محصول راهبردی شامل برنج، گندم، جو، ذرت و چغندرقند به خودکفایی برسد که ظرفیت فنی و اقلیمی برای تحقق این هدف در کشور، علی الخصوص در استان‌های شمالی وجود دارد اما نبود سیاست‌های حمایتی، عدم تخصیص به‌ موقع منابع و اولویت‌ دادن به واردات باعث شده این پتانسیل به فعلیت نرسد.

پیشه‌ور با تاکید بر نقش دولت در این زمینه گفت: اگر دولت مابه‌التفاوت ارز آزاد و ارز ترجیحی را مستقیماً به کشاورزان اختصاص دهد و زیرساخت‌های تولید را تقویت کند، خودکفایی در تولید برنج قابل دستیابی خواهد بود.

برنج وارداتی با برچسب ایرانی!

محمدحسین کشاورزی، کارشناس حوزه کشاورزی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو گفت: واردات اقلام اساسی همچون مواد غذایی با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی انجام می‌شود و در این بخش تغییر خاصی در نرخ ارز وارداتی صورت نگرفته است. با این حال، حذف ارز نیمایی و جایگزینی آن با ارز توافقی، موجب ایجاد اختلاف قیمتی بین نرخ ارز رسمی و نرخ بازار آزاد شده است. این اختلاف قیمت باعث شده واردکنندگان نتوانند برآورد دقیقی از سود حاصل از واردات داشته باشند.

وی افزود: به‌عنوان مثال برنج پاکستانی که با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی وارد شده و از گمرک نیز ترخیص شده است، باید به‌ صورت تنظیم بازاری عرضه شود و قیمت آن نهایتاً به ۴۵۰۰۰ تومان برسد اما واردکنندگان تمایل دارند قیمت بالاتری برای آن تعیین کنند. همین مسأله موجب شده برخی از واردکنندگان برای کسب سود بیشتر اقدام به دپو کالا یا حتی عرضه برنج تقلبی کنند.

کشاورزی با تأکید بر اینکه این موضوع محدود به برنج نیست، گفت: کالا‌های دیگری نظیر حبوبات نیز با مشکل مشابهی مواجه‌اند و فعالان بازار همچون بنکداران نیز بر این موضوع صحه می‌گذارند. 

وی  درباره وضعیت فعلی بازار برنج گفت: تأمین برنج مورد نیاز کشور از دو مسیر تولید داخلی و واردات از هند و پاکستان انجام می‌شود و از نظر حجم، مشکلی در تأمین وجود ندارد. اما به‌ دلیل ایجاد نیاز کاذب در بازار، التهاب‌هایی به وجود آمده است.

کشاورزی خاطرنشان کرد: قیمت برنج هندی پس از اقدامات تنظیم بازاری قبل و بعد از عید، کاهش یافته و اکنون در بنکداری بین ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان در هر کیلو به فروش می‌رسد که با احتساب حدود ۱۵ درصد افزایش برای مصرف‌کننده، عرضه می‌شود. با این حال، مشکل اصلی در بازار برنج پاکستانی دیده می‌شود. شباهت ظاهری و کیفی برنج پاکستانی به برنج ایرانی موجب شده تشخیص آن برای برخی مصرف‌ کنندگان عادی تقریباً غیرممکن باشد و تنها از طریق پخت قابل تشخیص است. همین موضوع باعث شده برخی سود جویان، برنج پاکستانی را در کیسه‌هایی با برند‌هایی همچون «تارم هاشمی» بسته‌ بندی کرده و به خرده‌ فروشان عرضه کنند تا به‌عنوان برنج ایرانی فروخته شود.

کشاورزی تأکید کرد: این اقدامات سود جویانه، ریشه در نبود شفافیت در نرخ ارز و ارزش افزوده واردات دارد که راهکار اصلی برای حل این مشکل  حذف ارز ترجیحی و تک‌ نرخی کردن ارز است. همچنین باید انحصار واردات برنج از میان برداشته شود و کالا‌های وارداتی مستقیماً در اختیار نهاد‌های صنفی نظیر اتحادیه‌ها و اتاق‌های اصناف قرار گیرد تا مسیر توزیع شفاف شود و از بروز این مشکلات جلوگیری گردد.

بازار برنج ایران در میانه آشفتگی سیاست‌های ارزی، نبود شفافیت در واردات و سوءاستفاده دلالان، بیش از هر زمان دیگری به شفاف‌ سازی، اصلاح ساختار توزیع و تقویت تولید داخلی نیاز دارد. اگرچه ابزار‌هایی مانند یارانه و کالابرگ می‌توانند به عنوان مسکن موقت عمل کنند اما راهکار واقعی، اصلاح عمیق ساختار‌های تصمیم‌ گیری و تخصیص منابع است. در غیر این صورت، قیمت برنج همچنان بر مدار صعود باقی خواهد ماند که به زیان سفره مردم و آینده کشاورزی کشور خواهد بود. 

حالا برنج تبدیل به یک بازی دو سر باخت شده است. از یک طرف کشاورزان از قیمت فروش خود ناراضی هستند و از سوی دیگر مردم هم نمی‌توانند با قیمت مناسب برنج را تهیه کنند. همزمان با افزایش قیمت برنج ایرانی، قیمت برنج هندی و پاکستانی هم صعودی شده است. این در حالی است که اساسا برنج‌های خارجی با ارز مرکز مبادله و ارز‌های دولتی وارد کشور شدند و نباید تحت تاثیر چنین مسائلی افزایش قیمت داشته باشند.