نقد چيست؟ - منتقد كيست؟

گروه فرهنگي «خبرگزاري دانشجو»؛ كتاب «لذت نقد» مجموعه‌اي از سه گونه آثار قلمي مسعود فراستي، منتقد برجسته سينما است، كه عبارتند از نقدها، ضد يادداشت‌ها و مقالات. مسعود فراستي را اهالي سينما و به ويژه منتقدان با قلم گزنده و ستيهنده و البته دانش بالاي سينمايش مي شناسند.

فراستي از جمله موسسين انجمن منتقدان و نويسندگان سينمايي و نيز تهيه كننده و مجري بسياري از برنامه‌هاي تلويزيوني در حوزه نقد سينما است.

او مولف و مترجم كتاب‌هاي متعددي از جمله اثر بي نظير و بزرگ هيچكاك هميشه استاد، اسطوره جان فورد، هزار تو رويا حقيقت، درباره سينمايي برگ مان، كارناوال فيلمي، افسانه چاپلين، كورسوا سامرايي سينما، مجموعه جنگ براي صلح، ديالكتيك نقد و آثار متعدد و متنوع ديگري در حوزه سينما خواسته نقد سينمايي است.

فراستي تحصيل كرده اروپا و مدرس و منتقد و تحليل گر فيلم، در دانشكده‌ها و مراكز مهم سينمايي ايران است آنچه در كتاب «لذت نقد» كه اثري متراكم، فشرده و مفصل در حدود 700 صفحه است بيش از هر چيز به چشم مي خورد بازتاب قلم انديشمندانه و با ظرافت و ريزبيني‌هاي سينمايي مسعود فراستي در حوزه نقد فيلم‌ها است.

او با بياني صريح، بي ملاحظه و ستيزنده، اصولي و صادقانه به نقد و تحليل فيلم‌هاي سينمايي متعددي پرداخته است.

فيلم‌هايي از كارگردان‌هاي مختلف و متنوع از طيف‌هاي گوناگون، فيلم‌هايي كه هر يك در طول تاريخ سينمايي پس از انقلاب، آثاري در خور توجه و بحث برانگيز و مهم بوده‌اند.

فيلم‌هايي همچون ديده بان، مهاجر، از كرخه تا راين، عروسي خوبان، بايسيكل ران، نوبت عاشقي، هامون، پري، زندگي و ديگر هيچ، مادر، سرب، ردپاي گرگ، باشو و ليلي كوچك، مسافران، نياز، بچه‌هاي آسمان، آن سوي آتش، پرده آخر، پناهنده، بانوي ارديبهشت، خانه‌اي روي آب، آتش سبز و بسياري از فيلم‌هاي ديگر كه دراين كتاب مورد نقد و تحليل جدي، جذاب، دانشي بر مبنايي اصول زيباشناسي و مباني نقد و تحليل فيلم و با قلم خواندني و ارزشمدارانه مسعود فراستي مورد توجه قرار گرفته است.

در بخش دوم كتاب كه با عنوان ضد يادداشت‌ها آمده است: نوشته‌هاي فراستي كه درباره موضوعات مختلف، از آدم‌ها، تا فيلم‌هاي ديگر است، اما در قالبي غير از نقد فيلم آمده است، گردآوري شده است.

و در بخش سوم نيز كه با عنوان مقالات، به عنوان بخش پاياني كتاب آمده است مجموعه‌اي از مقالات مختلف و متنوع فراستي، درباره سينما، سينماي ايران، سينماي ملي و مباحث مختلفي كه در اين حوزه به عنوان آسيب شناسي سينماي ايران وجود دارد، مورد تحليل قرار گرفته است.

در بخشي از مقاله مهمي با عنوان «نقد، منتقد، عامل اخلال» آمده است: نقد، هم پنجره است و هم آئينه، پنجره‌اي به روي فيلم و آئينه ديد منتقد نسبت به خود، نسبت به فيلم و به فيلم ساز، عنصر ديدگاه و بينش شخصي منتقد در نقد، همواره تاثيري تعيين كننده دارد، سركوب آن، تهي كردن نقد است و از عنصر انساني و تهي كردن هنر از حيات و انرژي.

نقدي كه منتقد را نه نماياند و شرح احوالات او نباشد بي ارزش است، نقد بايد جهان منتقد، سبك او و حتي لحن او، و نحوه حضورش در جهان را بنماياند و فرديت او را آشكار كند.

منتقد راستين كسي است كه بتواند قلب هنري خوب و يا بد را تبديل به يك مسئله و درگيري شخصي كند. مفصل ترين بخش كتاب لذت نقد مجموعه نقدهاي مسعود فراستي است كه از سال 69 تا 89 را در بر مي گيرد.

اين نقدها گوياي بيان نويسنده كه برآيندي از شناخت و فهم بالاي او از هنر تصوير و بينش سينمايي است گاه با گزندگي و ستيهندگي منحصر به فردي پيوند مي خورد.

در بخشي از نقد فيلم «كلوزآپ» ساخته عباس كيارستمي، آمده است: به نظر مي رسد بسياري از افراد هنرمند قديمي ما ترسو بار آمده‌اند «نه هنرمند»؛ روشنفكران ترسويي كه از سياست و از جامعه مي ترسند و از «عكس جهت» و سينمايي‌شان، شعرشان، قصه‌ايشان، هنر ترس و لرز است.

در ادبيات جهان مثال اين ترس بيمارگونه اثر درخشان رابرت لويي استيونسن است: دكتر جكيل و مسترهايت.

دكتر جكيل از انسان‌ها مي ترسد آرزوي فراتر رفتن از انسان‌ دارد؛ چرا كه احساس حقارت مي كند و اين احساس معلول ترس اوست. مستر هايد آن بخشي از شخصيت جكيل است كه بدهكار است اما گير نمي افتد و از مجازات مي گريزد و استيونسن راه حلي براي اين بيهودگي ترس ارائه مي كند؛ راه حلي كه در ايمان او به نيك نهادي انسان و علم نهفته است.

اما فيلمساز ما با بي اعتمادي به سرشت نيك انساني و بخشايش خالق اين را درك نمي كند كه هيچ مجازاتي غيرقابل تحمل نيست.

فقط بايد شجاع بود و اعتماد به خود داشت و به خالق.

هميشه راه حلي هست و اميدي و گرنه ترس‌هاي كوچك با دروغ و كلك و آزار ديگران بزرگ مي شوند و هراسناك و خودآزار و ديگر آزار و به نفرت از عاملين ترس- انسان‌ها و محيط- مي انجامند و ......

كتاب «لذت نقد» كه يكي از جذاب ترين و خواندني ترين آثار حوزه نقد فيلم طي سال‌هاي اخير است و از ارزش‌هاي دانشي بالايي برخوردار است مي تواند نقش موثري در تربيت و ارتقاي دانش بصري و سينمايي مخاطب داشته باشد.

اين كتاب در بيش از 680 صفحه و از سوي نشر ساقي منتشر شده است./انتهاي پيام/