
تحول راهبردی در فرهنگستان؛ علم به تصمیمگیری نزدیک میشود

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یکی از برجستهترین نهادهای علمی و پژوهشی کشور، همواره در کنار دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و بخش صنعت، نقش مهمی در هدایت علمی و فناوری ایران ایفا کرده است. با گذر زمان و بازتعریف مأموریتهای علمی و اجتماعی خود، این نهاد با تحولات مدیریتی و ساختاری عمیقی روبهرو شده که انعکاسدهنده تمایل به نوسازی، تخصصیشدن و هماهنگی بیشتر با نیازهای روز کشور است.
در سالهای اخیر، با حضور مجموعهای از دانشمندان و مهندسان باسابقه در رأس فرهنگستان، رویکرد این نهاد به سمت مسئلهمحوری، کاربردیسازی دانش و تعامل مستمر با بخشهای تصمیمگیری و اجرایی کشور سوق پیدا کرده است. گروه علوم مهندسی نیز در این راستا، با بازنگری در برنامهها و اولویتهای خود، تلاش کرده تا به چالشهای فنی و مهندسی کشور با دیدی جامع و عملی پاسخ دهد.
در این مصاحبه تفصیلی با دکتر سعید سهرابپور، رئیس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم، به بررسی تحولات اخیر این نهاد، نقش آن در حل چالشهای مهندسی کشور، وضعیت فعلی رشتههای مهندسی و راهکارهای توسعه پایدار علوم مهندسی در ایران میپردازیم.
در ادامه مشروح این گفتوگو را میخوانید:
سوال: با عرض سلام و احترام خدمت آقای دکتر سهرابپور، ریاست گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم. افتخار داریم که امروز میزبان شما هستیم و از حضور شما در این برنامه سپاسگزاریم. به عنوان مدخلی برای بحث، خواهشمندیم در خصوص گروه مهندسی فرهنگستان علوم و مأموریتها، اهداف و اولویتهای این گروه، توضیحات جامع و کاملی ارائه فرمایید تا بینندگان محترم با این نهاد علمی و فعالیتهای آن بیشتر آشنا شوند.
دکتر سهرابپور: با عرض سلام و ادب متقابل خدمت شما، خرسندم از این فرصت که در خدمت شما هستم و میتوانم در خصوص گروه مهندسی فرهنگستان علوم، توضیحات لازم را ارائه نمایم.
همانطور که مستحضر هستید، گروه مهندسی در ساختار فرهنگستان علوم، یکی از قدیمیترین و ریشهدارترین گروهها محسوب میشود. این سابقه طولانی، به گروه مهندسی این امکان را داده است که در طول سالیان متمادی، نقش مؤثری در توسعه و پیشرفت علوم مهندسی در کشور ایفا کند.
از جمله مأموریتهای اصلی گروه مهندسی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
شناسایی و تقدیر از نخبگان و پیشگامان عرصه مهندسی: گروه مهندسی، با هدف ارتقای سطح علمی و تشویق نخبگان، سالانه جایزهای را به بهترین مهندس کشور، بهترین استاد مهندسی و بهترین پژوهشگر جوان مهندسی اعطا میکند. این جایزه، به عنوان معیاری برای تجلیل از فعالان برجسته در این عرصه، شناخته میشود و نقش مهمی در ایجاد انگیزه و رقابت سازنده در بین مهندسان ایفا میکند.
بررسی چالشها و مسائل مبتلابه جامعه و ارائه راهکارهای علمی و عملی: گروه مهندسی، با بهرهگیری از دانش و تخصص اعضای خود، به بررسی دقیق مسائل و چالشهای مختلف در حوزههای مهندسی پرداخته و تلاش میکند تا با ارائه راهکارهای مبتنی بر دانش فنی و تجربیات عملی، به حل این مشکلات کمک کند. این پیشنهادات، پس از بررسیهای کارشناسانه، به مراجع ذیصلاح ارائه شده و انتظار میرود که در سیاستگذاریها و تصمیمگیریهای کلان کشور، مورد توجه قرار گیرند.
ارتقای سطح علمی و فنی مهندسان کشور: گروه مهندسی، با برگزاری سمینارها، کنفرانسها و کارگاههای آموزشی، به تبادل اطلاعات و تجربیات بین مهندسان کمک کرده و در جهت ارتقای سطح علمی و فنی آنها گام برمیدارد.
همکاری با سایر نهادهای علمی و صنعتی: گروه مهندسی، با ایجاد ارتباط و تعامل با سایر نهادهای علمی و صنعتی، تلاش میکند تا از ظرفیتهای موجود در کشور به نحو بهتری استفاده کرده و در جهت توسعه و پیشرفت علوم مهندسی، همافزایی ایجاد نماید.
سوال: گروه مهندسی چه اولویتهای برای شرایط کنونی کشور دارد؟
دکتر سهراب پور: با توجه به چالشهای موجود در حوزه انرژی، گروه مهندسی تلاش میکند تا با بررسی دقیق مسائل مربوط به تولید، توزیع و مصرف انرژی، راهکارهای مناسبی برای بهینهسازی مصرف انرژی و توسعه منابع انرژیهای تجدیدپذیر ارائه دهد.
همچنین گروه مهندسی، با بررسی و ارزیابی فناوریهای نوین در حوزههای مختلف مهندسی، تلاش میکند تا زمینههای لازم برای انتقال و بومیسازی این فناوریها در کشور را فراهم نماید.
گروه مهندسی، با بررسی مسائل مربوط به آلودگی هوا، آلودگی آب و سایر مشکلات زیستمحیطی، تلاش میکند تا راهکارهای مناسبی برای حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار ارائه دهد.
سوال: با توجه به تغییراتی که در مدیریت فرهنگستان علوم رخ داده چه تحولاتی در رویکردها، فعالیتها و به طور کلی، عملکرد گروه مهندسی شاهد بودهایم؟
دکتر سهرابپور: حضور جناب آقای دکتر مخبر دزفولی، به عنوان ریاست محترم فرهنگستان علوم، تحولی مثبت و سازنده در این نهاد علمی به شمار میرود. ایشان با دارا بودن سوابق درخشان مدیریتی در سطوح عالی کشور و اشراف کامل بر مسائل و چالشهای گوناگون، دیدگاههای ارزشمندی را به فرهنگستان علوم تزریق کردهاند و زمینهساز تحولات مثبتی در رویکردها و فعالیتهای این نهاد شدهاند.
ایشان، به واسطه تجربیات طولانی خود در مدیریت کلان کشور، شناخت دقیقی از مسائل و چالشهای علمی و فنی موجود در کشور دارند و با دغدغهای مضاعف، پیگیر پیشنهادات و راهکارهای ارائه شده از سوی گروههای علمی فرهنگستان هستند.
دکتر مخبر دزفولی، با اعتقاد راسخ به ضرورت تعامل سازنده بین فرهنگستان علوم و سایر نهادهای دولتی و صنعتی، تلاش فراوانی را برای ارتقای سطح این ارتباطات به کار بستهاند. این تلاشها، زمینهساز تعامل مؤثرتر و هدفمندتر بین فرهنگستان و دستگاههای اجرایی کشور شده و امکان بهرهگیری بهینه از ظرفیتهای علمی و کارشناسی این نهاد را فراهم کرده است.
ایشان، با تأکید بر اهمیت پژوهشهای کاربردی و مسئلهمحور، گروههای علمی فرهنگستان را تشویق و ترغیب نمودهاند تا فعالیتهای خود را بر حل مسائل و چالشهای واقعی جامعه متمرکز نمایند. این رویکرد، باعث شده است که پژوهشهای انجام شده در فرهنگستان، از اثربخشی بیشتری برخوردار بوده و به حل مشکلات کشور کمک شایانی نمایند.
به عنوان نمونهای از تأثیرات مثبت حضور جناب آقای دکتر مخبر دزفولی در فرهنگستان علوم، میتوان به تشکیل کارگروه تخصصی برای بررسی مسئله ناترازی برق در کشور اشاره کرد. ایشان با تأکید بر اهمیت این موضوع و ضرورت ارائه راهکارهای علمی و عملی برای حل آن، از گروه مهندسی خواستند تا با تشکیل کارگروهی متشکل از متخصصان برجسته در حوزه مهندسی برق، به بررسی دقیق این مسئله پرداخته و راهکارهای مناسبی را ارائه دهد. این کارگروه، با جدیت مشغول فعالیت است و امیدواریم که نتایج آن، به حل این چالش مهم در کشور کمک نماید.
سوال: در خصوص چالشهایی که در حوزه مهندسی و به طور خاص، در جذب نخبگان و استعدادهای برتر به این رشتهها وجود دارد، چه دیدگاهی دارید؟ به نظر شما، چه عواملی باعث شده است که در سالهای اخیر، شاهد کاهش اقبال جوانان به رشتههای مهندسی باشیم؟
دکتر سهرابپور: متأسفانه، در سالهای اخیر شاهد کاهش اقبال جوانان به رشتههای مهندسی بودهایم. این امر، یک زنگ خطر جدی برای آینده علمی و صنعتی کشور محسوب میشود و میتواند تبعات ناگواری را در پی داشته باشد.
به نظر بنده، دلایل متعددی برای این کاهش انگیزه وجود دارد که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد. یکی از این دلایل وضعیت نامناسب بازار کار و عدم تناسب بین آموزشهای دانشگاهی و نیازهای صنعت است، فارغالتحصیلان بسیاری از رشتههای مهندسی، پس از اتمام تحصیلات خود، با مشکل یافتن شغل مناسب و مرتبط با تخصص خود مواجه هستند. این امر، باعث دلسردی جوانان و کاهش انگیزه آنها برای تحصیل در این رشتهها میشود. همچنین، عدم تناسب بین آموزشهای دانشگاهی و نیازهای واقعی صنعت، باعث میشود که فارغالتحصیلان مهندسی، آمادگی لازم برای ورود به بازار کار را نداشته باشند.
همچنین حقوق و مزایایی که به مهندسان پرداخت میشود، در مقایسه با سایر مشاغل و همچنین با سطح تحصیلات، تخصص و تلاش آنها، ناچیز است. این امر، باعث میشود که بسیاری از نخبگان و فارغالتحصیلان برجسته، به دنبال مشاغل دیگری با درآمد بالاتر باشند و از فعالیت در حوزههای مهندسی، صرفنظر نمایند.
از طرفی متأسفانه، در جامعه ما تصویر دقیقی از نقش و جایگاه مهندسان وجود ندارد و تلاشهای این قشر فرهیخته، آنگونه که شایسته است، دیده نمیشود. بسیاری از افراد، مهندسی را صرفاً یک شغل فنی و کماهمیت تلقی میکنند، در حالی که مهندسان، نقش کلیدی و تعیینکنندهای در توسعه و پیشرفت کشور ایفا میکنند.
همچنین بسیاری از دانشگاههای کشور، با کمبود امکانات و تجهیزات آموزشی و پژوهشی مواجه هستند. این امر، باعث میشود که دانشجویان مهندسی، نتوانند آموزشهای لازم را به نحو مطلوب دریافت کرده و در فعالیتهای پژوهشی پیشرو شرکت نمایند.
نظام آموزشی ما، بیشتر بر آموزشهای نظری و حفظیات تأکید دارد و کمتر به کارآفرینی، نوآوری و خلاقیت توجه میکند. این امر، باعث میشود که فارغالتحصیلان مهندسی، توانایی لازم برای ایجاد کسب و کارهای جدید و نوآورانه را نداشته باشند.
سوال: با توجه به چالشهایی که برشمردید، چه راهکارهایی را برای رفع این موانع و احیای جایگاه رشتههای مهندسی در بین جوانان پیشنهاد میفرمایید؟ به نظر شما، دولت، دانشگاهها، صنعت و سایر نهادهای مرتبط، چه اقداماتی را باید در دستور کار خود قرار دهند؟
دکتر سهرابپور: برای حل این مشکل پیچیده و چندوجهی، نیازمند برنامهریزی دقیق و مدون و همچنین، اقداماتی اساسی و هماهنگ در سطوح مختلف هستیم. به نظر بنده، شرکتهای دانشبنیان، نقش مهمی در ایجاد اشتغال برای فارغالتحصیلان مهندسی، تجاریسازی ایدههای نوآورانه و ارتقای سطح فناوری کشور دارند. دولت باید با ارائه حمایتهای مالی، تسهیلات و مشوقهای لازم، از این شرکتها پشتیبانی کند و شرایط لازم برای رشد و توسعه فعالیت آنها را فراهم نماید.
اصلاح نظام حقوق و دستمزد و ایجاد تعادل بین درآمد و هزینههای زندگی مهندسان یکی دیگر از این راهکارهاست، حقوق و مزایایی که به مهندسان پرداخت میشود، باید متناسب با سطح تحصیلات، تخصص، تجربه و مسئولیتهای آنها باشد. همچنین، باید تلاش شود تا با ایجاد فرصتهای شغلی بیشتر و متنوعتر، بازار کار مهندسی رونق یابد و زمینه برای افزایش درآمد مهندسان فراهم شود.
باید با استفاده از ابزارهای مختلف رسانهای، تصویر صحیحی از نقش و جایگاه مهندسان در جامعه ارائه شود و تلاشهای این قشر فرهیخته در جهت توسعه و پیشرفت کشور، به اطلاع عموم مردم رسانده شود. همچنین، باید به جوانان نشان داد که تحصیل در رشتههای مهندسی، میتواند فرصتهای شغلی متنوع و پردرآمدی را برای آنها فراهم کرده و زمینهساز ایفای نقش مؤثر در ساختن آیندهای بهتر برای کشور باشد.
همچنین ارتباط نزدیک و سازنده بین صنعت و دانشگاه، میتواند باعث شود که آموزشهای مهندسی، با نیازهای واقعی بازار کار همسو شوند و فارغالتحصیلان، با آمادگی بیشتری وارد بازار کار شوند. همچنین، این ارتباط، میتواند فرصتهای کارآموزی و پژوهشی مناسبی را برای دانشجویان مهندسی فراهم کرده و زمینه را برای کسب تجربیات عملی و آشنایی با محیط کار، فراهم نماید.
دولت باید با اختصاص بودجه کافی، امکانات و تجهیزات آموزشی و پژوهشی لازم را برای دانشگاهها فراهم نماید تا دانشجویان مهندسی بتوانند آموزشهای لازم را به نحو مطلوب دریافت کرده و در فعالیتهای پژوهشی پیشرو شرکت نمایند.
نظام آموزشی ما، باید به سمت آموزشهای مسئلهمحور و مبتنی بر کارآفرینی و نوآوری حرکت کند و دانشجویان را تشویق نماید تا با ارائه ایدههای خلاقانه و نوآورانه، به حل مشکلات جامعه کمک کنند و کسب و کارهای جدیدی را ایجاد نمایند.
برگزاری مسابقات و جشنوارههای علمی در حوزه مهندسی، میتواند باعث ایجاد انگیزه و شور و نشاط در بین جوانان شود و زمینه را برای شناسایی و تقدیر از نخبگان و استعدادهای برتر در این عرصه فراهم نماید.
سوال: در پایان این مصاحبه، اگر نکته یا پیامی دارید که مایلید با خوانندگان محترم در میان بگذارید، بفرمایید.
دکتر سهرابپور: در پایان، مایلم به این نکته تأکید کنم که حل چالشهای حوزه مهندسی و ارتقای جایگاه این رشته در کشور، نیازمند عزم ملی و همکاری همهجانبهی دولت، دانشگاهها، صنعت، نخبگان و سایر نهادهای مرتبط است. با تلاش و همدلی، میتوانیم زمینههای لازم را برای توسعه و پیشرفت علمی، صنعتی و اقتصادی کشور فراهم کرده و آیندهای روشنتر برای نسلهای آینده رقم بزنیم.
همچنین، از جوانان عزیز و دانشجویان گرامی تقاضا دارم که با علاقه و پشتکار، به تحصیل در رشتههای مهندسی ادامه دهند و با کسب دانش و مهارتهای لازم، به حل مشکلات کشور و آبادانی آن کمک نمایند. اطمینان دارم که با تلاش و همت جوانان، میتوانیم به اهداف بلند خود در زمینه توسعه و پیشرفت کشور دست یابیم.