جبران کمبود هیات علمی با اساتید بازنشسته/ وقتی فضا برای حضور اساتید جوان محدود می‌شود!
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، کمبود تعداد اعضای هیات علمی دانشگاهها یکی از مسائلی است که دانشگاهها در سال‌های اخیر با آن مواجه بودند و با وجود افزایش تعداد در فراخوان جذب هنوز این کمبود‌ها به قوت خود باقی است .
یکی از عوامل کمبود هیات علمی دانشگاهها روند طولانی جذب است که با شکایت های متعدد متقاضیان جذب همراه بوده و حتی بسیاری از پرونده های جذب بعد از مدت طولانی هنوز به نتیجه نرسیده است به همین علت یکی از پیشنهادات به مرکز جذب این بوده که فرآیند جذب هیات علمی در بازه زمانی کوتاهتری انجام شود اما هنوز با گذشت بیش از دو سال از این ابلاغیه روند جذب هیات علمی ها همچنان در مدت زمان طولانی انجام می شود.
در نظام آموزش عالی کشور، همواره دغدغه حفظ کیفیت علمی، انتقال تجربه، و تأمین نیروی متخصص آموزشی وجود داشته است. در این میان، یکی از راهکار‌های مورد توجه دانشگاهها و مراکز پژوهشی، استفاده از ظرفیت علمی و تجربی اساتید بازنشسته است. هرچند بازنشستگی نقطه پایان خدمت رسمی یک استاد محسوب می‌شود، اما توان علمی و تجربی این گروه، همچنان می‌تواند در خدمت پیشبرد اهداف آموزشی، پژوهشی و مشاوره‌ای قرار گیرد.
برای کاهش این کمبود‌ها راهکار‌های مختلفی در نظرگرفته شد. هیات عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی در جدیدترین مصوبه خود استفاده از ظرفیت اساتید بازنشسته را برای استفاده در مراکز آموزش غیر انتفاعی و غیر دولتی ابلاغ کرد، اما این مصوبه با چه هدفی صورت گرفت.
انتقال تجربه و دانش
اساتید بازنشسته دارای دهه‌ها تجربه علمی، آموزشی و پژوهشی هستند. استفاده از آنها موجب انتقال دانش عمیق و مهارت‌های تربیتی و حرفه‌ای به نسل جدید اساتید و دانشجویان می‌شود.در برخی دانشگاهها یا رشته‌ها، کمبود استاد متخصص محسوس است. اساتید بازنشسته می‌توانند این خلأ را به صورت موقت یا پاره‌وقت پر کنند تا از افت کیفی آموزش جلوگیری شود.اساتید بازنشسته می‌توانند به عنوان مشاور یا راهنما در پروژه‌های پژوهشی، پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری مشارکت داشته باشند، بدون نیاز به حضور تمام‌وقت.
کاهش هزینه‌های مالی
به‌کارگیری اساتید بازنشسته غالباً با هزینه‌ای کمتر نسبت به استخدام اساتید جدید صورت می‌گیرد، به‌ویژه اگر به‌صورت پاره‌وقت یا قراردادی فعالیت کنند.اساتید باسابقه، به‌عنوان سرمایه‌های انسانی آموزش عالی، می‌توانند پیوند نسل‌ها را در محیط علمی حفظ کنند و از گسست نسلی و علمی جلوگیری نمایند.برای خود اساتید نیز این فرصت، نوعی تداوم در نقش اجتماعی و علمی‌شان است و موجب حفظ انگیزه، نشاط ذهنی و بهره‌گیری جامعه از توانمندی‌های آنها می‌شود.
فضا برای حضور اساتید جوان محدود می‌شود
یکی از چالش‌های پیش روی استفاده از هیات علمی‌های بازنشسته این است که اگر استفاده از بازنشستگان به شکل انحصاری یا گسترده انجام شود، ممکن است مسیر جذب و رشد استادان جوان مسدود شود.برخی از اساتید پس از بازنشستگی انگیزه یا به‌روزرسانی علمی کمتری دارند. در صورتی که نظارت و ارزیابی دقیقی نباشد، کیفیت آموزشی و پژوهشی کاهش می‌یابد.وقتی بازنشستگان همچنان در جایگاه‌های کلیدی یا تدریس ثابت باقی بمانند، جوان‌تر‌ها ممکن است احساس نادیده گرفته شدن یا بی‌انگیزگی کنند.از منظر حقوقی و قانونی، برخی معتقدند بازنشستگی به معنای پایان بهره‌گیری رسمی است و بازگشت به کار می‌تواند نظام اداری را دچار تعارض کند.
در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا، مانند دانشگاه‌های آمریکا، بریتانیا و آلمان، نظام‌های مشخصی برای به‌کارگیری استادان بازنشسته وجود دارد؛ معمولاً در قالب «استاد مدعو»، «استاد بازنشسته فعال» یا «استاد افتخاری»، با وظایف محدود و مشخص. این افراد در پروژه‌های تحقیقاتی، مشاوره، و گاه تدریس محدود مشارکت دارند.
استفاده از ظرفیت اساتید بازنشسته، چنانچه با سیاست‌گذاری درست، نظارت مؤثر و نگاه بلندمدت همراه باشد، می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای ارتقاء کیفیت آموزش و پژوهش در دانشگاهها تلقی شود. این سیاست باید به نحوی اجرایی شود که ضمن بهره‌گیری از تجربه‌های ارزشمند، میدان برای شکوفایی نسل جدید دانشگاهیان نیز گشوده باشد.