کد خبر:۱۲۸۸۹۴۲
گزارش|
فراتر از پرتاب؛ نگاهی به مأموریت‌های فنی و کاربردهای راهبردی ماهواره ناهید ۲ ایران
پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره ناهید ۲، گامی مهم در مسیر توسعه توانمندی‌های فضایی ایران محسوب می‌شود. این ماهواره که توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده، هدف آزمایش فناوری‌های مخابراتی پیشرفته و بومی‌سازی زیرسیستم‌های حیاتی فضایی را دنبال می‌کند.
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره مخابراتی ناهید 2 در روز جمعه، سوم مرداد 1404 (25 ژوئیه 2025) به وسیله پرتابگر سایوز روسی از پایگاه فضایی وستوچنی، نقطه عطفی در توسعه توانمندی‌های فضایی بومی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. این دستاورد، که در ساعت 09:54 به وقت ایران و در قالب یک مأموریت «پرتاب همزمان اشتراکی» با ماهواره‌های اصلی «یونیسفر-ام» شماره 3 و 4 و 17 ماهواره کوچک دیگر صورت پذیرفت، نه تنها بلوغ فناوری فضایی ایران را به نمایش می‌گذارد، بلکه راه را برای تحقق اهداف بلندمدت در حوزه ارتباطات و توسعه زیرساخت‌های فضایی هموار می‌سازد. درادامه، به بررسی سیر زمانی توسعه ناهید 2، جزئیات فنی، اهداف، چالش‌ها و اهمیت راهبردی این پروژه خواهیم پرداخت.
سیر زمانی توسعه ماهواره ناهید 2:
از ایده تا پرتابپروژه ماهواره ناهید 2 از سال 1395 با امضای قرارداد ساخت بین سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران کلید خورد. هدف اولیه از این پروژه، توسعه یک ماهواره مخابراتی پیشرفته با قابلیت‌های نوین، از جمله انجام مانورهای مداری و آزمایش فناوری‌های باند Ku اعلام شد. ناهید 2 به عنوان نسل دوم ماهواره‌های مخابراتی ایران، در راستای تکمیل و ارتقاء دستاوردهای پروژه ناهید 1 طراحی گردید تا فناوری‌های ضروری برای ماهواره‌های مخابراتی زمین‌آهنگ (GEO) و منظومه‌های مخابراتی در مدارهای پایین (LEO) را توسعه دهد. در فاز اولیه، تمرکز بر طراحی مفهومی و آزمایش‌های مقدماتی زیرسیستم‌ها قرار داشت.
در سال 1398، با وجود تأخیرهایی که در پرتاب ماهواره ناهید 1 به دلیل مشکلات فنی و هماهنگی‌های بین‌المللی رخ داد، توسعه ناهید 2 با جدیت ادامه یافت.
در سال 1398، با وجود تأخیرهایی که در پرتاب ماهواره ناهید 1 به دلیل مشکلات فنی و هماهنگی‌های بین‌المللی رخ داد، توسعه ناهید 2 با جدیت ادامه یافت.
در این دوره، ساختار مکعبی ماهواره ناهید 2 با آرایه‌های خورشیدی روی بدنه برای تأمین توان و همچنین زیرسیستم کنترل وضعیت سه‌محوره با دقت نشانه‌روی 3 درجه RMS در هر راستا، تعریف و نهایی شد. این ماهواره قابلیت ارتباطات مخابراتی در باندهای فرکانسی S، KU، UHF و VHF را داراست. یکی از پیشرفت‌های مهم در این مرحله، توسعه نمونه مهندسی سامانه پیشرانش ماهواره ناهید 2 بود که شامل رانشگرهای تک‌مؤلفه‌ای پراکسید هیدروژن می‌شد. در اواخر پاییز 1398، خبر اتمام ساخت مدل مهندسی و همزمان ساخت مدل کیفی ناهید 2 اعلام شد و طبق نقشه راه فضایی کشور، برنامه پرتاب تا سال 1400 هدف‌گذاری شده بود.
سال 1401 شاهد رونمایی از ماهواره ناهید 2 به عنوان یکی از پروژه‌های کلیدی سازمان فضایی ایران بودیم.
در این سال، عیسی زارع‌پور، وزیر وقت ارتباطات، از آمادگی ناهید 2 برای پرتاب تا پایان سال خبر داد. در مراسم بزرگداشت روز فناوری فضایی، ناهید 2 به همراه ماهواره طلوع 3، به عنوان نمادهای پیشرفت متخصصان داخلی کشور، در موزه ارتباطات به نمایش گذاشته شدند. قابلیت انجام مانورهای مداری و عمر عملیاتی حداقل 2 سال، از ویژگی‌های بارز نمونه پروازی ناهید 2 در این مقطع زمانی بود.
در بهمن ماه 1402 و در مراسم روز ملی فناوری فضایی، دکتر مهدی نصیری، رئیس پژوهشکده سامانه‌های ماهواره پژوهشگاه فضایی، اطلاعات و جزئیات جدیدی از ماهواره ناهید 2 را ارائه داد. وی تأکید کرد که ناهید 2 یک پروژه ملی و یک ماهواره مخابراتی است که نمونه کیفی آن سال گذشته رونمایی شده بود و اکنون نمونه پروازی آن عرضه شده است. طول عمر 2 سال و وزن 120 کیلوگرم با تزریق در مدار 500 کیلومتری با شیب مداری 55 درجه و باندهای فرکانسی X، KU و UHF از جمله مشخصات اعلام شده بود.
مهمترین دستاوردهای ناهید 2 شامل تجمیع و ساخت مدل پروازی، ساخت شبیه‌ساز کانال مخابراتی، تعریف 10 پروژه دانشگاهی، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های شبیه‌ساز پنل خورشیدی و اتاق تمیز، و تدوین 150 سند علمی عنوان شد. همچنین، قابلیت برقراری 254 ارتباط مخابراتی زمینی ذخیره و ارسال، اندازه‌گیری تشعشعات کمربند ون آلن و تست زیرسیستم‌ها در باند S از مأموریت‌های این ماهواره ذکر گردید.
در دی ماه 1403، دکتر حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، آمادگی ماهواره "ناهید 2" برای پرتاب قریب‌الوقوع را اعلام کرد. وی همچنین به ساخت ماهواره "ناهید 3" با قابلیت منظومه‌سازی اشاره کرد. سرانجام، در فروردین 1404، دکتر سالاریه از برنامه‌ریزی برای چندین پرتاب ماهواره‌ای در شش ماه نخست سال خبر داد که شامل پرتاب "ناهید 2" نیز می‌شد. وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران، در خرداد 1404 از پایان ساخت و انجام آزمون‌های اصلی ناهید 2 خبر داد و اعلام کرد که این ماهواره در صف پرتاب قرار دارد. این سیر زمانی نه ساله، نشان‌دهنده عزم پایدار و پیگیری مستمر جمهوری اسلامی ایران در توسعه فناوری‌های فضایی بومی است.
مشخصات فنی و نوآوری‌های کلیدی ناهید 2
ناهید 2 یک میکروماهواره مخابراتی-تحقیقاتی است که توسط پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده است. این ماهواره با جرم حدود 110 کیلوگرم و ابعاد تقریبی 64 در 64 سانتی‌متر مکعبی، برای استقرار در مدار پایین زمین (LEO) در ارتفاع حدود 500 کیلومتر و با شیب مداری 55 درجه طراحی شده است. عمر عملیاتی پیش‌بینی‌شده برای ناهید 2 بین 2 تا 5 سال است که این افزایش عمر مدیون بومی‌سازی و ارتقاء زیرسیستم‌های حیاتی آن است. توان متوسط 49 وات مورد نیاز ماهواره از طریق صفحات خورشیدی و باتری‌های لیتیوم-یون بومی تأمین می‌شود.
یکی از مهمترین پیشرفت‌های فنی در ناهید 2، تجهیز آن به سامانه پیشرانش بومی است. این سامانه، که از تراسترهای گاز گرم توسعه یافته در داخل کشور بهره می‌برد، قابلیت اصلاح ارتفاع مداری تا 50 کیلومتر را برای ماهواره فراهم می‌کند. این قابلیت برای جبران افت ارتفاع ناشی از کشش جو و افزایش چشمگیر عمر عملیاتی ماهواره حیاتی است و فناوری لازم برای مانورهای مداری پیچیده‌تر و رسیدن به مدارهای بالاتر مانند GEO را در آینده فراهم می‌آورد. استفاده از اجزای بومی مانند مخزن کامپوزیتی، شیرهای فشار بالا و تراسترهای کنترلی، نشان‌دهنده خودکفایی در ساخت قطعات با فناوری بالا است که به سادگی در سطح بین‌المللی در دسترس نیستند.
علاوه بر سامانه پیشرانش، مجموعه‌ای از فناوری‌های مکمل نیز در ساخت این ماهواره به کار رفته است. پوشش‌های پلیمری و چسب‌های فضایی که برای عایق‌کاری حرارتی و عایق رسانا در موتور و سطح خارجی ماهواره استفاده شده‌اند، به طور کامل در داخل کشور و توسط پژوهشگاه‌های داخلی تولید شده‌اند. این امر بخشی از زنجیره خودکفایی فضایی ایران را تشکیل می‌دهد.
یکی از مهمترین پیشرفت‌های فنی در ناهید 2، تجهیز آن به سامانه پیشرانش بومی است. این سامانه، که از تراسترهای گاز گرم توسعه یافته در داخل کشور بهره می‌برد، قابلیت اصلاح ارتفاع مداری تا 50 کیلومتر را برای ماهواره فراهم می‌کند. این قابلیت برای جبران افت ارتفاع ناشی از کشش جو و افزایش چشمگیر عمر عملیاتی ماهواره حیاتی است و فناوری لازم برای مانورهای مداری پیچیده‌تر و رسیدن به مدارهای بالاتر مانند GEO را در آینده فراهم می‌آورد. استفاده از اجزای بومی مانند مخزن کامپوزیتی، شیرهای فشار بالا و تراسترهای کنترلی، نشان‌دهنده خودکفایی در ساخت قطعات با فناوری بالا است که به سادگی در سطح بین‌المللی در دسترس نیستند.
علاوه بر سامانه پیشرانش، مجموعه‌ای از فناوری‌های مکمل نیز در ساخت این ماهواره به کار رفته است. پوشش‌های پلیمری و چسب‌های فضایی که برای عایق‌کاری حرارتی و عایق رسانا در موتور و سطح خارجی ماهواره استفاده شده‌اند، به طور کامل در داخل کشور و توسط پژوهشگاه‌های داخلی تولید شده‌اند. این امر بخشی از زنجیره خودکفایی فضایی ایران را تشکیل می‌دهد.
باتری‌های بومی از دیگر نوآوری‌های مهم ناهید 2 هستند. این باتری‌ها که از سلول‌های لیتیوم-یون ساخته شده در داخل کشور تولید و در فرم‌های مختلف بسته‌بندی شده‌اند، باید در طول عمر 5 ساله ماهواره، ده‌ها هزار سیکل شارژ و دشارژ را بدون افت محسوس ظرفیت تحمل کنند. این مسئله نیازمند دقت بالا در طراحی و انتخاب مواد اولیه است و نشان‌دهنده توانمندی ایران در توسعه منابع انرژی پایدار برای ماهواره‌ها است.
زیرسیستم تعیین و کنترل وضعیت (ADCS) در ناهید 2 نیز پیشرفت قابل توجهی نسبت به ماهواره‌های ساده‌تر با پایداری چرخشی دارد. این سیستم برای جهت‌دهی دقیق آنتن‌ها و حسگرها به سمت زمین یا اهداف دیگر ضروری است و پایداری لازم را برای مأموریت‌های مخابراتی فراهم می‌آورد. ارتباطات مخابراتی ماهواره در باندهای S، KU، UHF و VHF انجام می‌شود که قابلیت‌های متنوعی را برای کاربردهای مختلف ارتباطی فراهم می‌کند.
اهداف و ابعاد کاربردی ماهواره ناهید 2
ماهواره ناهید 2 با دو مأموریت اصلی مخابراتی و تحقیقاتی طراحی شده است:
مأموریت مخابراتی:
اصلی‌ترین هدف مخابراتی ناهید 2، آزمایش فناوری‌های ارتباطی، به ویژه در باند فرکانسی Ku است. باند Ku یکی از محدوده‌های فرکانسی استاندارد جهانی است که برای کاربردهای مهمی نظیر پخش تلویزیون ماهواره‌ای، اینترنت پرسرعت (VSAT) و انتقال داده‌های حجیم استفاده می‌شود. تسلط بر این فناوری برای ساخت ماهواره‌های مخابراتی مدرن و عملیاتی در آینده ضروری است. ناهید 2 همچنین قابلیت برقراری ارتباط مخابراتی ذخیره و ارسال با 254 کاربر زمینی را داراست که می‌تواند در ارائه خدمات ارتباطی در مناطق دورافتاده و محروم، به ویژه در حوزه ارتباطات روستایی و اضطراری، نقش مهمی ایفا کند. ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، یکی از کارکردهای مهم ماهواره ناهید 2 را در کمک به حوزه ارتباطات و مخابراتی روستایی و مناطق محروم عنوان کرده است.
مأموریت تحقیقاتی:
ناهید 2 به عنوان یک آزمایشگاه پیشرفته در فضا عمل می‌کند. هدف تحقیقاتی آن، تست و ارزیابی فناوری‌های کلیدی و بومی در شرایط واقعی فضا است تا از عملکرد صحیح آن‌ها در ماهواره‌های آینده اطمینان حاصل شود. این ماهواره با اندازه‌گیری تشعشعات کمربند ون آلن و تست زیرسیستم‌ها در باند S، داده‌های ارزشمندی را برای توسعه ماهواره‌های نسل آتی فراهم می‌کند. به عنوان یک پل فناورانه، ناهید 2 ریسک پروژه‌های آینده، به ویژه در زمینه استقرار ماهواره‌های مخابراتی پیشرفته در مدار زمین‌آهنگ (GEO) را کاهش می‌دهد. این رویکرد گام به گام در مدار پایین زمین (LEO)، هزینه‌ها و پیچیدگی‌های مربوط به توسعه فناوری‌های مورد نیاز برای مأموریت‌های GEO را به حداقل می‌رساند.
اهمیت راهبردی و بین‌المللی پرتاب ناهید 2
لحظه پرتاب ماهواره ناهید 2
پرتاب موفقیت‌آمیز ناهید 2 از چندین جنبه دارای اهمیت راهبردی است:
اثبات توانمندی بومیو غلبه بر تحریم‌ها: ساخت و پرتاب ناهید 2، که با استفاده از فناوری‌های کاملاً ایرانی و با قابلیت ماندگاری 5 سال در مدار صورت گرفته است، نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر ایران در حوزه فناوری‌های فضایی است.
این دستاورد، پاسخی قاطع به محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است که دسترسی ایران به فناوری‌های پیشرفته و پرتابگرهای خارجی را محدود کرده بود. جمهوری اسلامی ایران با وجود تحریم‌ها، توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های پیشرفته با فناوری‌های کلیدی مانند پیشرانش و باتری‌های فضایی را به اثبات رسانده است.
همکاری بین‌المللی و دیپلماسی فضایی:
همکاری بین‌المللی و دیپلماسی فضایی:
همکاری با روسیه برای پرتاب ناهید 2 نشان‌دهنده دیپلماسی موفق فضایی ایران است. پرتابگر سایوز به دلیل قابلیت اطمینان بالا و سابقه موفق، گزینه‌ای ایده‌آل برای این مأموریت بود. این همکاری، ادامه مسیر موفق پرتاب ماهواره‌هایی نظیر خیام (1401)، پارس-1 (1402) و همچنین کوثر و هدهد (1403) با پرتابگر سایوز از پایگاه‌های بایکونور و وستوچنی است. این تعمیق همکاری‌های راهبردی میان تهران و مسکو، علاوه بر منافع مالی برای روسیه و تضمین دسترسی به پرتابگرهای قابل اعتماد برای ایران، به تبادل دانش و فناوری بین دو کشور کمک می‌کند و روابط ژئوپلیتیک با یک شریک غیرغربی را تقویت می‌نماید. حک‌شدن نشان رسمی سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران بر بدنه پرتابگر سایوز، نشان‌دهنده نقش فعال و علنی ایران در این مأموریت فضایی بین‌المللی بود.
جدایش ماهواره از ماهواره بر و تزریق به مدار
کاهش ریسک هوشمندانه و توسعه پایدار:
ایران با پرتاب ناهید 2 توسط یک پرتابگرخارجی، ابتدا از عملکرد خود ماهواره اطمینان حاصل کرد. سازمان فضایی کشور در گام بعدی، قصد دارد تا نمونه دوم ناهید 2 را با پرتابگر بومی سیمرغ به فضا ارسال کند تا قابلیت اطمینان پرتابگر ایرانی نیز آزمایش شود. این رویکرد مرحله‌ای و هوشمندانه در کاهش ریسک، مسیر توسعه پایدار صنعت فضایی ایران را تضمین می‌کند.
زیرساخت مستقل برای آینده:
پرتاب موفق ناهید 2 گامی مهم در مسیر توسعه منظومه‌های مخابراتی ایران است. سازمان فضایی ایران اعلام کرده که پروژه ناهید 3 به عنوان نسل پیشرفته‌تر، در حال طراحی است و قابلیت منظومه‌سازی دارد. این پروژه‌ها در راستای برنامه‌های کلان ایران برای خودکفایی در فناوری فضایی و توسعه کاربردهای تجاری و تحقیقاتی قرار دارند. انتظار می‌رود که ناهید 2 داده‌های ارزشمندی برای توسعه این پروژه‌ها و تحقق اهداف بلندمدت ایران در این حوزه فراهم کند.
نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آیندهپرتاب موفق ماهواره ناهید 2 از پایگاه وستوچنی روسیه، دستاوردی بزرگ برای سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران بود. این ماهواره با فناوری‌های بومی و قابلیت ماندگاری 5 سال در مدار، نه تنها پیشرفت ایران در حوزه فناوری‌های مخابراتی را نشان داد، بلکه جایگاه کشور را در همکاری‌های فضایی بین‌المللی تقویت کرد. با وجود چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و تأخیرهای گذشته، پرتاب موفق ناهید 2 نشان‌دهنده عزم پایدار ایران برای توسعه فناوری‌های فضایی و دستیابی به اهداف کلان در این حوزه است. این دستاورد راه را برای پروژه‌های آینده، مانند ناهید 3 و توسعه منظومه‌های مخابراتی، هموار می‌کند و ایران را به سوی خودکفایی کامل در صنعت فضایی سوق می‌دهد. توانمندی‌های کسب شده در این پروژه، جمهوری اسلامی ایران را در مسیر تبدیل شدن به یک بازیگر فعال و مستقل در عرصه فضایی جهانی قرار می‌دهد.
لینک کپی شد
گزارش خطا
۱
ارسال نظر
*شرایط و مقررات*
خبرگزاری دانشجو نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند.
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگیلیش) خودداری نمايید.
توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.