نقشه‌برداری از ذهن ایرانیان در بحران جنگ؛ تحلیلی بر یک نظرسنجی سه‌مرحله‌ای از افکار عمومی
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، نشست تخصصی «آینه جنگ؛ مرور نبض افکار عمومی جامعه ایرانی در جنگ دوازده‌روزه» به همت جامعه اندیشکده‌ها و با همکاری مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) در خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد.
نوید عمیدی مظاهری، قائم‌مقام مرکز تحلیل اجتماعی (متا)، یافته‌های یک نظرسنجی سه‌مرحله‌ای از افکار عمومی ایرانیان در طول جنگ اخیر را تشریح کرد. این نشست با هدف تبدیل داده‌های افکارسنجی به راهکار‌های سیاستی برگزار شد و مورد استقبال پژوهشگران و فعالان حوزه‌های اجتماعی و رسانه‌ای قرار گرفت.
اهمیت پژوهش‌های اجتماعی در بحران‌ها
نوید عمیدی مظاهری، قائم‌مقام مرکز تحلیل اجتماعی، در سخنرانی جامع خود به تشریح یافته‌های یک پروژه تحقیقاتی گسترده پرداخت که با حجم نمونه آماری بیش از ۱۲۰۰ نفره در سراسر کشور انجام شده است. وی تأکید کرد: «در شرایط بحرانی، داده‌های دقیق اجتماعی می‌توانند همچون چراغی برای تصمیم‌گیران عمل کنند. این پژوهش با هدف ترسیم نقشه دقیق افکار عمومی در مواجهه با تهدیدات خارجی طراحی و اجرا شده است.»
ترکیب روش‌های سنتی و نوین؛ رویکرد پانل طولی به مثابه ابزار ردیابی نگرش‌ها
عمیدی مظاهری با تفصیل درباره روش‌شناسی پژوهش توضیح داد: «ما در این مطالعه از ترکیبی از روش‌های کمی استفاده کرده‌ایم. روش اصلی ما پانل‌های طولی بوده که در آن نمونه‌های ثابت در بازه‌های زمانی مختلف مورد پرسش قرار گرفته‌اند.» وی افزود: «این روش به ما امکان می‌دهد نه تنها نوسانات افکار عمومی را ثبت کنیم، بلکه بتوانیم روابط علّی بین رویداد‌ها و تغییرات نگرشی را با دقت بیشتری شناسایی کنیم.»
اعتماد عمومی زیر ذره‌بین؛ الگو‌های متغیر در گروه‌های اجتماعی مختلف
این تحلیلگر ارشد به تشریح یافته‌های مربوط به تحولات اعتماد عمومی پرداخت و اظهار کرد: «داده‌های ما نشان می‌دهد در طول مدت مطالعه، شاهد تغییرات معناداری در سطح اعتماد به نهاد‌های مختلف بوده‌ایم. جالب اینجاست که این تغییرات در بین گروه‌های مختلف اجتماعی الگو‌های متفاوتی داشته است.» وی با اشاره به جزئیات بیشتر افزود: «در بین جوانان، میزان تغییرات اعتماد به مراتب محسوس‌تر از سایر گروه‌ها بوده که این خود نیازمند تحلیل‌های عمیق‌تر جامعه‌شناختی است.»
از اضطراب تا امید؛ ترسیم منحنی احساسات عمومی در روز‌های جنگ
او درباره تحلیل احساسات عمومی گفت: «در این پژوهش از روش‌های نوین سنجش عواطف استفاده کردیم. داده‌ها نشان می‌دهد که در روز‌های اولیه بحران، غم و ناراحتی و خشم از حملات اسرائیل به ایران احساسات غالب جامعه بوده‌اند، اما بعد از آتش بس این احساسات به سمت عواطف پیچیده‌تری مانند امیدواری و آرامش تغییر یافته‌اند.»
او با اشاره به تفاوت‌های جنسیتی افزود: «الگوی بیان احساسات در زنان و مردان تفاوت معناداری دارد که می‌تواند پیامد‌های مهمی برای سیاستگذاریهای ارتباطی داشته باشد.»
چرا برخی مخالف آتش‌بس بودند؟ جامعه‌شناسی یک دوگانه سیاسی-روانی
این محقق اجتماعی به تحلیل ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و نگرشی مخالفان و موافقان آتش‌بس پرداخت و بیان کرد: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد که موضع‌گیری درباره آتش‌بس تا حد زیادی تحت تأثیر متغیر‌های زمینه‌ای مانند سطح تحصیلات، پایگاه اقتصادی-اجتماعی و مصرف رسانه‌ای بوده است.» وی افزود: «به طور خاص، بین نوع رسانه‌های مصرفی و تفسیر از نتایج جنگ رابطه معناداری مشاهده شده است.»
رسانه‌ها در میدان بحران؛ انتظارات جدید، کارویژه‌های تازه
وی گفت: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که در شرایط بحران، انتظارات عمومی از رسانه‌ها به طور چشمگیری تغییر می‌کند. مردم بیش از هر زمان دیگری به دنبال اطلاعات دقیق، به‌موقع و تحلیل‌های عمیق هستند.»
از داده تا تصمیم؛ راهبرد‌های سیاستی بر مبنای واقع‌نگاری اجتماعی
قائم‌مقام مرکز تحلیل اجتماعی در بخش پایانی سخنان خود به تشریح پیامد‌های سیاستی پژوهش اشاره کرد و گفت: «این یافته‌ها چندین پیام کلیدی برای سیاستگذاران دارد. نخست آنکه در شرایط بحران، افکار عمومی بسیار پویا و مستعد تغییر است. دوم اینکه ارتباطات رسمی باید با در نظر گرفتن تفاوت‌های گروه‌های مختلف اجتماعی طراحی شود.»
وی در پایان تأکید کرد: «پیشنهاد ما ایجاد یک سامانه پایش مستمر افکار عمومی است که بتواند به صورت واقع‌نگار تحولات اجتماعی را رصد کند و تصمیم‌گیری‌ها را از داده‌های دقیق بهره‌مند سازد.»
افق آینده؛ از پژوهش مقطعی تا نظام پایش دائمی افکار عمومی
عمیدی مظاهری در پایان سخنان خود با اشاره به ضرورت تداوم چنین پژوهش‌هایی گفت: «این مطالعه تنها گام اول در مسیر درک پیچیدگی‌های افکار عمومی در شرایط بحران است. ما در مرکز تحلیل اجتماعی برنامه‌ریزی کرده‌ایم که با توسعه روش‌ها و افزایش نمونه‌های مطالعاتی، این پژوهش را به یک برنامه بلندمدت پایش اجتماعی تبدیل کنیم.»
وی تأکید کرد: «تنها با درک عمیق و همه‌جانبه تحولات اجتماعی است که می‌توانیم سیاستگذاریهای اثربخشی برای مدیریت بحران‌های آینده طراحی کنیم.»