دانشگاه‌ها و شرکت‌های چینی برای جنگ آماده می‌شوند!

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دیگر می‌توان تصور کرد که ماشین جنگی جمهوری خلق چین، بتواند موقعیت یک زیردریایی متحرک را تنها با تحلیل تغییرات بسیار ظریف در الگو‌های جریان‌های دریایی شناسایی کند! بدون نیاز به ماهواره، جاسوس یا حتی یک انسان در حلقه تصمیم‌گیری مستقیم.

چین، با سرعتی شگفت‌آور و پشت در‌های بسته، آینده جنگ را بازنویسی می‌کند؛ نه با تانک و توپ، بلکه با داده و هوش مصنوعی. شاید بتوان گفت آینده جنگ دیگر میدان نبرد گل‌آلود و خونین گذشته نیست؛ بلکه شبکه‌ای نامرئی از داده‌ها و الگوریتم‌هاست که سکوت مرگبار خود را بر فراز آسمان، در اعماق دریا‌ها و در پهنای شبکه‌های سایبری گسترانده است.

دانستن این ماجرا فقط یک کنجکاوی ماجراجویانه و سرگرم‌کننده نیست؛ یک ضرورت مدنی و مطالبه‌ی آگاهانه است.

وقتی دولت‌ها و ارتش‌ها آینده‌ی خود را به دست هوش مصنوعی می‌سپارند، ما حق داریم بدانیم این فناوری‌ها چگونه عمل می‌کنند، چه تهدید‌هایی در دل خود دارند و چگونه می‌توانند به ابزار کنترل، سرکوب یا حتی حذف تبدیل شوند.

خواندن این گزارش، شرط ابتدایی هر مطالبه‌ای برای ساخت فناوری‌هایی است که از جان و کرامت ما در برابر تجاوزات آینده محافظت کنند، آن هم در شرایطی که کمتر دولتی می‌توان یافت که ایده سرمایه‌گذاری در این حوزه را در سر نداشته‌باشد.

شکافتن دکترین «جنگ هوشمند» چین: فراتر از میدان نبرد

چین، با جاه‌طلبی بی‌حد و حصر خود برای تبدیل شدن به یک قدرت مسلط در هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰، نه تنها در عرصه اقتصادی و تکنولوژیکی، بلکه در حوزه نظامی نیز انقلاب آفرین شده است.

ارتش آزادی‌بخش خلق (PLA)، بازوی نظامی این اژد‌های خفته، با دکترین «جنگ هوشمند» (Intelligentized Warfare)، در حال بازتعریف مفهوم نبرد است. این دکترین، صرفاً ارتقاء تسلیحات نیست؛ بلکه یک تغییر پارادایم کامل است که در آن هوش مصنوعی و سیستم‌های خودمختار، ستون فقرات هر عملیات نظامی را تشکیل می‌دهند.

این تحول، به قدری بنیادین است که برخی تحلیلگران آن را «سومین انقلاب در امور نظامی» پس از انقلاب‌های باروت و عصر اتم می‌دانند. این دکترین نه تنها نحوه جنگیدن، بلکه نحوه تفکر درباره جنگ را نیز تغییر می‌دهد.

همگرایی نظامی-غیرنظامی: اَبَرراهبرد نظامی چین

یکی از نقاط قوت و شاید مهمترین جنبه‌های استراتژی چین، رویکرد جامع و فراگیر «همگرایی نظامی-غیرنظامی» است. این استراتژی، مرز‌های سنتی بین بخش‌های نظامی و تجاری را در هم می‌شکند و یک زیست‌بوم ملی برای نوآوری ایجاد می‌کند که در آن، هر پیشرفت فناورانه، پتانسیل کاربرد دوگانه (نظامی و غیرنظامی) را دارد.

دولت چین به طور فعال شرکت‌های خصوصی، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و حتی سرمایه‌گذاران را تشویق می‌کند تا دانش، استعداد و فناوری‌های خود را، به ویژه در زمینه هوش مصنوعی، در اختیار ارتش آزادی‌بخش خلق قرار دهند. این بدان معناست که نوآوری‌های تجاری، از الگوریتم‌های پیشرفته تشخیص چهره و پردازش زبان طبیعی گرفته تا پردازنده‌های قدرتمند و رایانش ابری، می‌توانند به سرعت در کاربرد‌های نظامی به کار گرفته شوند.

نقش علی‌بابا و هوآوی و دیگر شرکت‌ها در این دکترین

شرکت‌هایی مانند بَیدو، تنسنت، هوآوی و علی‌بابا، که در ظاهر شرکت‌های فناوری غیرنظامی هستند، نقش حیاتی در توسعه توانایی‌های نظامی چین ایفا می‌کنند. به عنوان مثال، بیدو در پردازش زبان طبیعی و شناسایی تصویر، تنسنت در فناوری‌های ارتباطی، بازی‌های رایانه‌ای که به شبیه‌سازی کمک می‌کند، و پردازش داده‌های بزرگ و هوآوی در زیرساخت‌های شبکه‌ای، ۵جی (۵G) و ۶جی (۶G)، پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند که همگی قابلیت‌های دوگانه نظامی و غیرنظامی دارند.

دانشگاه‌ها همچنان قطب تحول هستند

دانشگاه‌های تراز اول چین نیز قطب‌های اصلی تحقیق و توسعه هوش مصنوعی هستند که نتایج پژوهش‌های آنها به طور مستقیم به ارتش منتقل می‌شود. این همکاری نه تنها سرعت توسعه را به طرز سرسام‌آوری افزایش می‌دهد، بلکه رهگیری و مهار آن را برای رقبا بسیار دشوار می‌سازد، چرا که تشخیص ماهیت اصلی یک فناوری در این مدل، اغلب مبهم و پیچیده می‌شود.

کاربرد‌های عملی هوش مصنوعی در ارتش آزادی‌بخش خلق: از هوا تا سایبر

هوش مصنوعی در حال حاضر در طیف وسیعی از حوزه‌های نظامی چین، از توسعه سیستم‌های تسلیحاتی گرفته تا بهبود تصمیم‌گیری و ارتقای لجستیک، به کار گرفته شده است. این کاربرد‌ها نشان می‌دهند که چین نه تنها به دنبال برتری کمی، بلکه به دنبال برتری کیفی در میدان نبرد آینده است.

سیستم‌های بدون سرنشین و خودمختار یا همان «Autonomous Systems»

این حوزه، شاید بارزترین جلوه جنگ هوشمند باشد. چین در حال سرمایه‌گذاری گسترده در توسعه پهپاد‌ها (پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور) برای شناسایی، حمله و لجستیک، ربات‌های زمینی جنگی (سربازان رباتیک) برای عملیات در محیط‌های خطرناک، و زیردریایی‌های بدون سرنشین (UUVs) برای عملیات شناسایی و جنگ ضد زیردریایی است. هدف نهایی، ایجاد سیستم‌هایی است که بتوانند در محیط‌های پیچیده و خطرناک، بدون نیاز به دخالت مداوم انسان، عملیات انجام دهند.

توانایی «ازدحام» (Swarm Capabilities)

چین در حال توسعه فناوری‌های پیشرفته «ازدحام پهپادها» است، جایی که صد‌ها یا حتی هزاران پهپاد می‌توانند به صورت هماهنگ و خودکار عمل کنند تا دفاع هوایی دشمن را اشباع کرده یا اهداف متعدد را همزمان مورد حمله قرار دهند! این قابلیت، می‌تواند دفاع‌های سنتی را بی‌اثر کرده و چالش‌های جدیدی برای هر نیروی نظامی ایجاد کند. همچنین، گزارش‌هایی از توسعه «سگ‌های رباتیک» مجهز به هوش مصنوعی و تسلیحات خودکار منتشر شده است که قابلیت‌های زمینی این سیستم‌ها را برجسته می‌کند.

جنگ الکترونیک و سایبری (Electronic and Cyber Warfare)

هوش مصنوعی می‌تواند در شناسایی نقاط ضعف در شبکه‌های دشمن، توسعه حملات سایبری خودکار و پویا، و ایجاد پارازیت و اخلال در سیستم‌های ارتباطی و راداری به کار رود.

قابلیت‌های هوش مصنوعی در جنگ اطلاعاتی، از طریق تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی، تشخیص اطلاعات گمراه‌کننده و تأثیرگذاری بر افکار عمومی، نیز در حال توسعه است. این ابعاد، جنگ را از میدان فیزیکی به فضای اطلاعاتی و سایبری گسترش می‌دهد.

لجستیک و نگهداری پیش‌بینی‌کننده (Predictive Logistics and Maintenance)

استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی نیاز‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات نظامی (هواپیماها، کشتی‌ها، خودروها)، بهینه‌سازی زنجیره تامین، و کاهش زمان توقف عملیاتی از دیگر کاربرد‌های مهم است. این امر، کارایی، آمادگی عملیاتی و پایداری نیرو‌های ارتش چین را به شدت افزایش می‌دهد و به آنها امکان می‌دهد در درگیری‌های طولانی‌مدت، مزیت لجستیکی داشته باشند.

اطلاعات، نظارت و شناسایی (ISR) پیشرفته

هوش مصنوعی به ارتش چین اجازه می‌دهد تا حجم عظیمی از داده‌ها را از منابع متعدد (ماهواره‌ها، پهپادها، حسگر‌های زمینی و دریایی، شنود الکترونیکی) با سرعتی بی‌سابقه پردازش و تحلیل کند.

این قابلیت، امکان شناسایی الگو‌های پنهان، پیش‌بینی حرکات دشمن، و ارائه اطلاعات عملیاتی لحظه‌ای را فراهم می‌کند. این شامل توانایی تشخیص اهداف پنهان، تحلیل تصاویر ماهواره‌ای با جزئیات بالا، و غربالگری انبوهی از داده‌های ارتباطی و الکترونیکی برای یافتن اطلاعات حیاتی است. این پیشرفت‌ها زمان تصمیم‌گیری را به شدت کاهش داده و برتری اطلاعاتی بی‌سابقه‌ای ایجاد می‌کنند.

تسلیحات دقیق و هدف‌گیری هوشمند

هوش مصنوعی دقت و اثربخشی تسلیحات دقیق را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. سیستم‌های هدایت شونده با هوش مصنوعی می‌توانند اهداف را با دقت بیشتری شناسایی و ردیابی کنند، حتی در شرایط چالش‌برانگیز مانند محیط‌های شهری یا در برابر اهداف متحرک. این امر به کاهش تلفات جانبی، افزایش اثربخشی حملات و بهینه‌سازی مصرف مهمات کمک می‌کند. گزارش‌هایی از آزمایش سیستم‌های هوش مصنوعی برای کمک به هدف‌گیری توپخانه و موشک‌ها نیز منتشر شده است.

شبیه‌سازی و آموزش پیشرفته

هوش مصنوعی می‌تواند سناریو‌های جنگی بسیار پیچیده و واقع‌گرایانه را شبیه‌سازی کند و به فرماندهان و نیرو‌ها اجازه دهد تا در محیط‌های مجازی، با چالش‌های آینده رو‌به‌رو شوند و تاکتیک‌های جدید را آزمایش کنند.

این شبیه‌سازی‌ها، امکان آموزش پرسنل را در مقیاس وسیع، با هزینه کمتر و با امنیت بیشتر فراهم می‌آورد. همچنین، هوش مصنوعی می‌تواند عملکرد پرسنل را تحلیل کرده و برنامه‌های آموزشی شخصی‌سازی شده را ارائه دهد.

فرماندهی و کنترل (C۲) و تصمیم‌گیری

شاید حیاتی‌ترین کاربرد هوش مصنوعی در ارتش چین، کمک به فرماندهی و کنترل باشد. سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند داده‌های ورودی را از منابع بی‌شمار جمع‌آوری، تحلیل و سناریو‌های مختلف را با احتمالات موفقیت و شکست، به فرماندهان ارائه دهند. این امر به فرماندهان امکان می‌دهد تا تصمیمات سریع‌تر، دقیق‌تر و بر اساس اطلاعات جامع‌تری بگیرند.

این سیستم‌ها نه تنها به جمع‌آوری و پردازش اطلاعات کمک می‌کنند، بلکه به خودکارسازی فرآیند‌های تصمیم‌گیری در سطوح پایین‌تر نیز می‌پردازند و سرعت واکنش را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها: معمای خوداتکایی

با وجود جاه‌طلبی‌ها و پیشرفت‌های چشمگیر، چین در مسیر پیاده‌سازی کامل دکترین «جنگ هوشمند» با چالش‌های قابل توجهی نیز روبروست که می‌تواند سرعت و کیفیت دستیابی به اهدافش را تحت تأثیر قرار دهد:

عدم شفافیت و ارزیابی واقعی

ماهیت محرمانه برنامه‌های نظامی چین، ارزیابی دقیق و واقع‌بینانه توانایی‌های واقعی ارتش چین در زمینه هوش مصنوعی را برای ناظران خارجی دشوار می‌سازد. این عدم شفافیت، خود می‌تواند منبعی از ابهام و نگرانی برای قدرت‌های رقیب باشد، زیرا اطلاعات ناکافی می‌تواند به سوءتفاهم‌ها و محاسبات غلط منجر شود.

وابستگی به تراشه‌های خارجی و تقابل فناورانه

با وجود تلاش‌های گسترده برای خودکفایی در فناوری‌های کلیدی، چین همچنان در تولید برخی از تراشه‌های نیمه‌رسانای بسیار پیشرفته (به ویژه تراشه‌های هوش مصنوعی با عملکرد بالا که برای آموزش مدل‌های بزرگ نیاز هستند) به شرکت‌های خارجی (مانند ان‌ویدیا (NVIDIA)،‌ای‌ام‌دی (AMD) و شرکت‌های سازنده تجهیزات تولید تراشه) وابسته است.

تحریم‌ها و محدودیت‌های صادراتی اعمال شده توسط ایالات متحده و متحدانش، می‌تواند سرعت پیشرفت چین را در این زمینه به طور قابل توجهی کُند کنَد و پروژه‌های نظامی حساس را با تأخیر مواجه سازد. این وابستگی، یک نقطه ضعف استراتژیک برای پکن محسوب می‌شود.

ریسک‌های اخلاقی، عملیاتی و قانونی

فرماندهان و متخصصان نظامی چینی نیز به طور فزاینده‌ای از خطرات مرتبط با اتکای بیش از حد به هوش مصنوعی در جنگ آگاه هستند. مسائلی مانند «خطای الگوریتمی»، که می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست یا غیرمنتظره شود؛ «تصمیم‌گیری خودکار بدون نظارت کافی انسانی» که مسئولیت‌پذیری را مبهم می‌کند؛ و «افزایش غیرقابل کنترل درگیری‌ها» به دلیل سرعت بالای واکنش سیستم‌های هوش مصنوعی، چالش‌های اخلاقی و عملیاتی جدی را مطرح می‌کنند.

بحث درباره «کنترل معنادار انسانی بر تسلیحات خودمختار»، در محافل نظامی و دانشگاهی چین نیز در جریان است و نشان می‌دهد که این کشور نیز به طور کامل نسبت به این مخاطرات بی‌تفاوت نیست.

آینده در تعلیق هوش مصنوعی و چشم‌انداز گریزناپذیر

دکترین «جنگ هوشمند» چین، یک پدیده ساده نیست؛ بلکه یک تغییر پارادایم استراتژیک است که ابعاد ژئوپلیتیکی، اقتصادی و اخلاقی عمیقی دارد. جاه‌طلبی پکن برای تسلط بر هوش مصنوعی، نه تنها بر توانایی‌های نظامی این کشور تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند موازنه قدرت جهانی را به طور کلی دگرگون کند.

رقابت در زمینه هوش مصنوعی نظامی، دیگر صرفاً یک مسابقه تسلیحاتی برای برتری سخت‌افزاری نیست؛ بلکه رقابتی بر سر «ذهن» میدان نبرد، سرعت تصمیم‌گیری و توانایی پیش‌بینی آینده است که در نهایت شکل‌دهنده نظم نوین جهانی خواهد بود.

جهان در آستانه ورود به دوران جدیدی از درگیری‌هاست که در آن، سرعت پردازش داده‌ها، دقت الگوریتم‌ها و قابلیت‌های خودمختار، تعیین‌کننده سرنوشت خواهند بود.

درک این دکترین، پیامد‌های آن و چالش‌های پیش‌رو، برای سیاست‌گذاران، تحلیلگران، و هر فردی که به دنبال درک پیچیدگی‌های جهان امروز و حفاظت از منافع خود است، حیاتی است.

این گزارش هشداری است برای بیدار شدن از خواب غفلت پیش از آنکه سکوت الگوریتم‌ها، به فریاد جنگ هوشمند تبدیل شود و جهان را در معرض تحولی غیرقابل بازگشت قرار دهد. سرنوشت آینده، بیش از پیش به نبرد پنهان در دنیای صفر و یک‌ها گره خورده است.