مخبر دزفولی: پیشنهادهای سیاستی حل چالش‌های اجرایی نقشه جامع علمی ارائه شود
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، کمیسیون نهایی بررسی نقشه جامع علمی کشور با حضور محمدرضا مخبر دزفولی، رئیس فرهنگستان علوم، برگزار شد. این نشست با هدف نهایی‌سازی سند نقشه جامع علمی در حوزه کلیدی زیرساخت فیزیکی، تشکیل شد.
محمدرضا مخبر دزفولی در این جلسه بر ضرورت تعهد به اجراپذیری سند نقشه جامع علمی تأکید کرد و خواستار نهایی‌سازی آن با رویکردی عملیاتی، خلاصه و مؤثر شد.
وی اظهار داشت: «چالش‌های اجرایی شناسایی‌شده در بخش زیرساخت فیزیکی دقیق و به‌جاست و باید راهبردها و پیشنهادهای سیاستی متناسب با این چالش‌ها تدوین شود.»
چالش‌های زیرساختی و پیشنهادهای سیاستی
در این نشست، کمبود آزمایشگاه‌های در تراز جهانی که بتوانند مرجعیت علمی و همکاری‌های بین‌المللی را پشتیبانی کنند، به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی مطرح شد. به گفته ناصر باقری مقدم، مدیر اجرایی روزآمدسازی نقشه جامع علمی، نبود اولویت‌گذاری مناسب و کاهش کیفیت آموزش در آزمایشگاه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری دولتی، از مشکلات اساسی است.
به گفته وی، بخش زیرساخت فیزیکی پس از جمع‌بندی برای اعضای شورای راهبردی روزآمدسازی فرهنگستان علوم که گروه‌های علمی فرهنگستان علوم و سایر فرهنگستان‌ها و دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی را شامل می‌شود؛ ارسال خواهد شد.
باقری مقدم افزود: در ادامه این فرایند نظرات نهایی ایشان دریافت و پس از بررسی و اعمال در دبیرخانه، توسط ریاست فرهنگستان علوم برای شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال خواهد شد.
مدیر اجرایی روزآمدسازی نقشه جامع علمی ضمن اشاره به این نکته که مقرر شده طبق برنامه‌ریزی تمامی بخش‌های پانزده‌گانه نقشه جامع روزآمد شده تا پایان شهریورماه سال جاری برای شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شود؛ گفت: فرایند تصویب نهایی سند روزآمد شده نقشه جامع علمی کشور به زودی در ستاد علم و فناوری شورا آغاز می‌شود.
در ادامه این جلسه رضا اسدی‌فرد، مدیر پژوهشکده مطالعات فناوری با بیان اینکه سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی را باید به سه دسته تقسیم کرد، گفت: پروژه‌هایی مانند سزامی که با مشارکت چند کشور یا نهادهای بین‌المللی انجام می‌شود، اما در ایران نمونه مشابهی ندارد.
وی افزود: پروژه‌هایی با مأموریت ملی، مانند رصدخانه ملی کاشان که با حمایت معاونت علمی دولت دوازدهم به نتیجه رسیده و فناوری آن در داخل کشور توسعه یافته است. با این حال، پروژه‌هایی مانند چشم نوری قزوین به سرانجام نرسیده‌اند. زیرساخت‌هایی که با مشارکت چند استان ایجاد می‌شوند، اما این نوع سرمایه‌گذاری بسیار محدود است.
اسدی فرد با اشاره به شاخص‌های بین‌المللی، اعلام کرد که ایران در گزارش ۲۰۲۴، با وجود کسب رتبه چهارم در کل شاخص، در بخش زیرساخت رتبه ۹۵ را دارد که نشان‌دهنده ضعف جدی در این حوزه است. وی افزود: «کل سرمایه‌گذاری زیرساختی کشور حدود ۱۲۰ میلیون دلار است که برای کشوری با ۱.۶ میلیون کیلومتر مربع مساحت و صدها دانشگاه، بسیار ناکافی است.»
عدم توازن در سرمایه‌گذاری‌ها
مدیر پژوهشکده مطالعات فناوری، گفت: یکی دیگر از مسائل مطرح‌شده، تمرکز ۵۵ تا ۶۰ درصد سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در تهران، ۳۰ درصد در استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، فارس و خراسان رضوی و تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد در سایر مناطق کشور بود. این عدم توازن، چالشی جدی در توسعه متوازن زیرساخت‌های علمی کشور ایجاد کرده است.
نبود سازوکار قانونی برای اشتراک‌گذاری منابع
اسدی‌فرد، مدیر مطالعه حوزه زیرساخت فیزیکی، به نبود سازوکار قانونی و نهادی برای به‌اشتراک‌گذاری منابع ملی اشاره کرد. وی توضیح داد: «دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه تهران با دریافت بودجه، تجهیزات پیشرفته‌ای مانند میکروسکوپ خریداری می‌کنند، اما این تجهیزات اغلب به‌صورت انحصاری استفاده می‌شوند و برنامه‌ای برای اشتراک‌گذاری خدمات آن‌ها وجود ندارد.» او همچنین به خرید تجهیزات بدون نیازسنجی دقیق اشاره کرد و گفت: «در مقطعی، وزارت علوم ۱۰ آزمایشگاه جامع با تجهیزات یکسان ایجاد کرد که نیازسنجی درستی برای آن‌ها انجام نشده بود.»
وی افزود که تجهیزات آزمایشگاهی اغلب بلااستفاده یا کم‌استفاده باقی می‌مانند و سازوکاری برای فروش یا استفاده بهینه از آن‌ها وجود ندارد. برای مثال، دستگاه میکروسکوپ الکترونی در یک مرکز پس از شش ماه استفاده نشد. او همچنین به محدودیت‌های مالی دولت و مشکلات جلب مشارکت بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: «تعرفه‌های خدمات آزمایشگاهی متناسب با تورم به‌روزرسانی نمی‌شوند و این موضوع بسیاری از آزمایشگاه‌ها را به سمت تعطیلی سوق داده است.»
در انتها توافق شد با هدف ارائه راهکارهای عملیاتی برای رفع چالش‌ها و تقویت زیرساخت‌های علمی کشور، نسخه نهایی گزارش حوزه زیرساخت بازنویسی و ارائه شود.