قیام 19 دی؛ شتاب دهنده آهنگ حرکت انقلاب با محتوای اسلامی

گروه سياسي «خبرگزاري دانشجو»، اواسط دی ماه 1356، پیک دربار نامه ممهور به مهر دربار را به داریوش همایون، وزیر اطلاعات و جهانگردی داد و او نامه را جهت انتشار به روزنامه اطلاعات سپرد.

 

مسعودی، صاحب امتیاز روزنامه مفاد مقاله را برای آینده روزنامه خطرناک یافت و نگران واکنش علما و روحانیون شد، اما در تماس‌هایی که با وزیر اطلاعات و جهانگردی و نخست وزیر وقت (آموزگار) گرفت، دریافت که برخی از مفاد تند و تحریک آمیز آن به خواست شخص شاه در مقاله آمده است.

 

در این مقاله - که نویسنده آن «احمد رشیدی مطلق» ذکر شده بود - به طور صریح بی حجابی، فضیلت و حجاب، کهنه پرستی و ارتجاع معرفی، و به ساحت مقدس امام (ره) اهانت و قیام 15 خرداد 1342، توطئه استعمار سرخ و سیاه معرفی شده بود.

 

با پخش روزنامه اطلاعات و رسیدن آن به شهر قم، اولین واکنش‌ها آغاز شد؛ مدرسین حوزه علمیه قم در بیت آیت الله حسین نوری گرد آمدند تا اقدامی هماهنگ داشته باشند، پس از بررسی، تصمیم گرفته شد تا هجدهم دی درس‌های حوزه تعطیل شود.

 

صبح هجدهم دی، طلاب با تشکیل اجتماع بزرگی، تظاهرات و راهپیمایی خود را آرام به سوی منازل مراجع آغاز کردند و با تجمع در مقابل منازل ایشان و دادن شعارهایی به حمایت از امام پرداختند. نیروهای امنیتی با یورش به صف تظاهرکنندگان سعی در متفرق كردن و ممانعت از برپايي راهپیمایی کردند.

 

عده ای از طلاب در مقابل بیت آیت الله گلپایگانی تجمع کردند و معظم له طی سخنانی فرمودند: «این‌ها به آن آقا (امام خمینی) توهین کردند، این‌ها با این کارشان نشان دادند و خواستند بگویند که آن آقا (امام خمینی) با ما مخالف است و مفهوم حرفشان این است که ما با این‌ها (رژیم شاه) موافقیم، اینکه ما با این‌ها موافقیم، توهین به ماست. ما در گذشته با این‌ها مخالف بودیم و در آینده نیز مخالف خواهیم بود.»

 

سپس راهپیمایان به سمت منزل علامه طباطبایی، منزل و مدرسه آیت الله مکارم شیرازی و منزل آیت الله وحید خراسانی رفتند و هر یک به نوبه خود برای مردم سخنرانی کردند.

 

بازاریان قم با مشاهده حرکت حوزه علمیه تصمیم به تعطیلی مغازه های خود در 19 دی گرفتند؛ روز نوزدهم دی ماه ساواک و شهربانی به کمک نیروهای کمکی که از تهران وارد شده بودند، در سطح شهر، بویژه در حوالی مدارس علمیه و مرقد حضرت معصومه (س) متمرکز شدند.

 

اقشار مختلف مردم و طلاب در میدان آستانه تجمع کردند و باز راهپیمایی به سوی منازل بزرگان حوزه آغاز شد؛ ابتدا به بیت آیت الله میرزا هاشم آملی رفتند، آیت الله آملی طی سخنانی به بیان عظمت و شخصیت فوق‌العاده امام (ره) پرداخت و هیئت حاکم و رژیم پهلوی را مورد نفرت روحانیون و ملت قلمداد کرد.

 

نیروهای رژیم با آرایش ضد شورش و نفربرهای انتظامی در خیابان‌ها آماده شده بودند؛ عصر همان روز مردم و طلاب اجتماع كرده و به طرف منزل آیت الله نوری حرکت کردند، سپس در حالی که جمعیت می‌خواستند از طریق خیابان ساحلی به منازل آیات عظام سلطانی، طباطبایی و مشکینی بروند، یکی از ماموران شیشه بانک صادرات را شکست و به همین بهانه اسلحه‌ها به طرف مردم نشانه رفت و تیراندازی شروع شد.

 

با به زمین افتادن تعدادی از مردم، جمعیت در کوچه های اطراف پناه گرفته و با هر آنچه که بدست می‌آوردند، مقابل ماموران مسلح رژیم مي‌ايستادند، جنگ و گریز تا ساعاتی از شب ادامه یافت؛ در این روز دست کم شش نفر شهید و ده‌ها تن زخمی شدند.

 

بعد از این حادثه، طلاب و علمای قم با انتشار اعلامیه ای این سوال را مطرح کردند که آیا فضای باز سیاسی به این معناست که اگر کسانی به مطالب غیرواقعی روزنامه اعتراض کنند، باید با گلوله پاسخ بگیرند؟

 

با قیام قم، آهنگ حرکت انقلاب با محتوای کاملاً اسلامی شتاب فزاینده و گسترده تری به خود گرفت و رهبری امام (ره) به عنوان نقش اصلی مبارزه با رژیم شاه ظاهر شد.