اكبرپور در عين حال كه پست مدرنيته را نقد مي كند كار خودش پست مدرنيسم است

به گزارش خبرنگار «خبرگزاري دانشجو» از شيراز، ابراهيم محبي عصر دیروز در دومین آئین سالگرد نشست های نقد و بررسی کتاب فارس كه با بیست و دومین نشست نقد کتاب فارس مجموعه طنز «کشکول تحت ویندوز» نوشته احمد اکبرپور همراه شد و در تالار اجتماعات مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس شيراز برگزار شد، بيان داشت: با وجود آن كه طنز و لطيفه و فكاهه در ادبيات تمام ملتهاي جهان قدمتي ديرينه دارد اما به دليل ذات اين موضوع كمتر جدي گرفته شده است.

 

وي ادامه داد: در حالي كه پتانسيل كار كردي طنز گاه فراتر از جديت عبوس بسياري از متون اخلاقي و تعليمي است.

 

اين منتقد با اشاره به اينكه طنز، فكاهه و لطيفه مرزهاي معنايي ظريفي دارند، عنوان كرد: طنز از نظر ماهيت كاملا با هزل و هجو متفاوت است همانطور كه در متون كلاسيك فارسي سوزني سمرقندي و عبيد زاكاني به ترتيب نمايندگان هجو و طنز هستند و عبيد كه طنزپرداز است بيشتر مفسده هاي اجتماعي و ريا كاري عالمان را مورد طعن و تعريض و تمسخر قرار مي دهد به همين دليل هنرش استمرار دارد.

 

محبي افزود: اما تفاوتي كه به لحاظ اسلوب با سوزني دارد اين است كه كار او طنز است و كار سوزني هجو و البته و هر دو اينها با حافظ تفاوت دارند چرا كه طنز حافظ گاه چنان با جديت متن ايجاد كرده است كه جدا كردن مرز بين طنز و جد نياز به تحليل و تفسير دارد شايد به همين دليل است كه منتقدانان فرنگي طنز را به دو نوع رسمي يا مستقيم و غير رسمي تقسيم كرده اند.

 

وي خاطرنشان كرد: از منظر تقسيم بندي منتقدان فرنگي طنز اكبرپور با تمام برجستگي و ستبري معناي متعارف طنز در زمره طنز غير مستقيم قرار مي گيرد و شايد به همين دليل است كه اكبرپور اعتقاد دارد كه طنز او طنز براي طنز است در حالي كه سنت طنز نويسي در زبان فارسي و حتي فكاهه نويسي و لطيفه نوشتها كه نماينده  برجسته ي آن حكايت هاي ملانصرالدين است خالي از نتايج اخلاقي و عليه مظاهر منفي اجتماع نبوده است.

 

اين استاد دانشگاه گفت: اكبرپور از همان عنوان اصلي و فرعي كاتب طنز خود را شروع مي كند «كشكول تحت ويندوز» كه يك علامت تعجب كم دارد كه در ذهن خواننده ايجاد مي شود!

 

وي عنوان كرد: كشكول در زبان فارسي به مجموعه اي از مطالبي كه چندان ارتباطي با هم ندارد اطلاق شده است كه هيات يك كتاب به خودش مي گيرد اما نويسنده در اينجا با استفاده از تشابه لفظي كشك و كشكول نام مجموعه اي از 28 كشك را كشكول نهاد.

 

محبي يكي از معاني كه معين ذيل واژه ي كشك آورده بيهوده و پوچ بيان كرد و تصريح كرد: در واقع مشهورترين معناي واژه ي كشك هم در بين عامه مردم بيهوده و پوچ است اما موضوع به همين جا ختم نمي شود زيرا اين ارتباط لفظي ايجاد شده بين كشك و كشكول خود به خود معنايي تعريضي ايجاد مي كند كه نيازي به توضيح ندارد و آن معناي تعريضي هست كه باعث ايجاد طنز مي شود.

 

این منتقد ادبی بيان داشت: تحت ويندوز بودن كشكول هم رندانه افق معنايي ديگري را ايجاد مي كند كه تعالي معناي كشكول را با مدرنيزه شدن آن تحت ويندوز به چالش مي گيرد.

 

وی گفت: نويسنده اين كتاب از همان ابتدا ادا و اطوار بعضي از مدعيان علم و دانش را هدف قرار مي گيرد و با تمسخر تفاخرهاي عجيب و غريب انگشت بر مسائلي مي گذارد كه در عين حال كه رواج و رايج هستند كمتر ديده مي شوند.

 

محبي چينش رندانه فصل ها يا همان كشك ها را از رندي نويسنده دانست و تصريح كرد: بعضي از فصلها واقعا به گفته  نويسنده طنز براي طنز است و بعضي از فصلها نيز طعنه و تعريضي به هزار درد همه گير در جامعه دارد.

 

وي عنوان كرد: در مجموعه «طنز کشکول تحت ویندوز» طالعه بيني و تعبير خواب و كتابهاي اصول موفقيت كه بيشتر آنها در عين همه گيري، فريبي بيش نيستند را به استهزا مي گيرد و البته لا به لاي اين سطور مسائلي در قالب طنز جراحي مي شود كه آدم را به ياد كتابها و متون ديگري مي اندازد.

 

اين استاد دانشگاه بيان داشت: در متون كلاسيك و معاصر ما نيز طنز عهده دار نشان دادن نا به ساماني و ناهنجاري هاي فرهنگي – اجتماعي به شمار مي آيد مثل طنز نسيم شمال و دهخدا تا ايرج پزشك زاد و عمران مبلاحي همگي نمايانگر موارد گفته شده هستند.

 

محبي اضافه كرد: اما تفاوت هاي طنز اكبر پور با طنزهاي مرسوم و متعارف اين است كه اولا حوزه وسيعي از نابهنجاري ها را مورد هجوم قرار مي دهد و ثانيا از ابعاد و جنبه روايي و داستان نويسي نيز صاحب تشخص سبكي است همانگونه كه در حوزه ي ادبيات كودك اين تشخص سبكي را داراست.

 

وي گفت: اكبرپور هم از نظر شكستن زبان معيار و تمركز زدايي از اقتدار زبان رسمي و وارد كردن بسياري از مفردات و تركيب هاي زبان كوچه و بازار و گويشهاي مختلف در زبان رسمي كه نوعي تابوشكني است و هم از نظر جسارت در خود زني هايي كه دائما در كتاب تكرار مي شود كه البته اين خود زني و خود شكني پوسته زمخت اخلاق و سنت كتابتي است كه در عين حال داراي آداب و ادبي است كه مرز آن را با لودگي و هزل نگاه مي دارد.

 

اين منتقد اكبرپور را داراي سبك ويژه اي دانست و تصريح كرد: سبك ويژه اي است كه نوشتار اكبرپور داراست تا لقاي نثر او را منحصر به فرد كند.

 

محبي در ادامه خاطرنشان كرد: شيوه  داستان نويسي اكبرپور «در اين كتاب علي رغم اينكه جاي جاي كتاب نيشگون و طعنه است به جريان پست مدرنيسم در ايران گرفته و زده» از لحاظ مضمون و فرم پست مدرنيستي است. همچنين هرچند موضوع اين كتاب، طنز است در عين حال با گزينش فرم داستان هاي پست مدرن بعضي از ادا و اطوارها را نيز به تمسخر مي گيرند.

 

وي بيان داشت: در درازگويي ها و اطناب هايي كه گاه گاه در صفحاتي از كتاب وجود دارد صرفا جنبه فكاهي مطالب را در نظر گرفته است كه بنا به اعتقاد مولف طنز براي طنز بوده است هرچند به نظر مي رسد به دلايل فرهنگي همچنان كه سنت ايرانيان است كه همواره حرفهايشان را غير مستقيم و در لفافه مي زنند حتي زماني كه چندان نيازي به در پرده گويي نيست.

 

اين استاد دانشگاه افزود: به همين دليل عادت دارند در پس هر جمله دنبال پيغامي و تعريضي بگردند از اين رو اگر سطري طولاني طنز خالي از پيام براي آنها نوشته شود احساس ملامت مي كنند. محبي عنوان كرد: در متن داستان شكسته نويسي هاي طولاني است كه هرچند شكسته نويسي مؤلف خالي از تمهيداتي براي نشان دادن بعضي از مسائل اجتماعي نبوده است در آن افراط كرده است.

 

وي تصريح كرد: سرك كشيدن و ظاهر شدن راوي در ميان روايت بارها تكرار شده است هرچند اين كار از مؤلفه هاي سبكي نويسنده است كه در داستانهاي كودك او نيز سابقه دارد اما به نظر مي رسد تكرار بيش از حد اين ويژگي دارد رنگ زيباي آن را كم كم محو مي كند.

 

اين منتقد اضافه كرد: نويسنده با انتشار اين كتاب موفق شده طيف وسيعي از مخاطبان را جذب كند اين كتاب هم كساني را كه با رويه و سطح طنز سروكار دارند و هم كساني كه در پشت طنزها دنبال معاني ثانوي و تلويحي متن مي گردند اقناع مي كند.

 

وي گفت: به عبارت ديگر متن بصورت خيلي ساده و بي پيرايه با خواننده اش به گفتگو مي نشيند چرا كه نويسنده نه تنها به دنبال آداب و ترتيب خاصي نبوده است كه بسياري از آداب و ترتيب ها تعمدا كنار گذاشته و شكسته است و همين جسارت در بهم ريختن قواعد و ترتيب ها باعث شده متن در هيچ قالب و قاعده ي از پيش تعيين شده و تعريف شده اي جا نگيرد تا منتقد مجبور شود دنبال تعريف جديدي براي اين نوع كار بگردد.

 

محبي در پايان گفت: اكبرپور در عين حال كه پست مدرنيته را نقد مي كند كار خودش به نوعي پست مدرنيسم است و در عين حال كه به چند صدايي با ديده طنز مي نگرد كار خودش چند صدايي است.