بررسی نقش زنان در ظهور مهدی(عج) /حضور 50 زن بین یاران امام

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، سیده حنانه حسینی؛ در دوران سخت غیبت صغرى، در روزهایى که شیعیان پس از دویست و شصت سال با یک آزمایش بزرگ رو به رو بودند و مى‏بایست با غیبت امام خو کنند، یک زن به عنوان مفزع و پناه معرفى مى‏شود و آن مادر بزرگوار امام حسن عسکرى(ع) است.

 در این دوره، اگر چه امام هادى و امام حسن عسکرى(ع) زمینه غیبت را از پیش فراهم کرده بودند و شخصیت‌هاى مورد اعتمادى همانند عثمان‏بن سعید عمرى و پسرش محمد بن عثمان رابه‏عنوان وکیل معرفى کرده بودند، به‏دلایلى از موقعیت مادر امام حسن عسکرى(ع) معروف به جدّه، استفاده شد و وى پناه شیعه معروف گردید.

 ازگفتگوى احمد بن ابراهیم با حکیمه دختر امام جواد(ع) برمى‏آید که پس از گذشت دوسال از رحلت امام حسن عسکرى(ع) همچنان بسیارى از کارها به‏دست مادر بزرگوار امام حسن عسکرى(ع) انجام مى‏شده است ولى در حقیقت ازطرف حضرت حجه‌بن‏الحسن(ع)  و به فرمان آن حضرت صورت گرفته است.

شیخ صدوق(ره) از احمد بن ابراهیم نقل کرده است که در سال 262 ق. بر حکیمه دختر امام جواد(ع) وارد شدم و از پس پرده با وى سخن گفتم و از او درباره اعتقادش به امامان پرسیدم. او همه آنها را یکایک شمرد و آنگاه حجه‌بن‏الحسن بن على را نیز نام برد.

از او پرسیدم: این فرزند کجاست؟ گفت: در پس پرده غیب است. گفتم پس شیعه به چه کسى پناه ببرد؟ گفت: به جدّه، مادر امام حسن عسکرى(ع) سپس افزود: این دستور از سوى امام حسن عسکرى(ع) و به‏پیروى از امام حسین(ع) صورت گرفته است. زیرا امام حسین(ع) در ظاهر براى حفظ جان فرزندش امام سجاد(ع) به خواهرش زینب کبرى(س) وصیت کرد و درنتیجه تا مدتى هرآنچه از امام زین‏العابدین(ع) صادر مى‏شد به حضرت زینب(س)نسبت داده مى‏شد تا امر پنهان باشد و حساسیت‏ها نسبت به امام سجاد، علیه‏السلام، کمتر شود.(1)

 این امتیاز براى جدّه باقى بود تاآنکه کسانى مانند عثمان‏بن سعید و دیگر سفرا و نایبان خاص امام زمان(ع) در بین شیعیان شناخته شدند و منزلت یافتند.

پس از شهادت امام عسکرى(ع) یک بانو، نظر دستگاه خلافت بنى‏عباس را نسبت به تعقیب امام زمان تغییر داد. نوشته‏اند پس از گزارش جعفر کذّاب، که در خانه امام حسن عسکرى(ع) فرزند خردسالى از آن حضرت باقى مانده است، آن‌ها به خانه امام هجوم بردند و پس از دستگیرى صیقل (یکى از کنیزان امام) فرزند خردسال را از او مطالبه کردند.

او نخست انکار کرد و آنگاه براى اینکه موضوع براى آن‌ها پوشیده ماند، گفت من حامله هستم. از این‏رو آن کنیز را به‏دست أبى الشوارب، قاضى وقت، سپردند تا از او مراقبت کند. در مدتى که صیقل زیرنظر قاضى نگهدارى مى‏شد دستگاه خلافت با مرگ عبید بن خاقانى و شورش صاحب الزنج روبه‏رو شد و صیقل از وضعیت آشفته سود جست و فرار کرد.(2)

نقش زنان در دوران ظهور

حال سزاوار است بدانیم زنان در حکومت قائم آل محمد(ع) چه مى‏کنند؟ چه کسانى هستند؟ چند نفرند؟ از کجا مى‏آیند و چه مسؤولیتى برعهده دارند؟ براساس برخى از روایات، حضور و نقش این زنان ازنظر زمان و موقعیت، چهارگونه است:

الف) حضور پنجاه زن در بین یاران امام(ع)

اولین گروه از زنانى که به محضر امام زمان مى‏شتابند آنهایند که در آن ایّام مى‏زیسته‏اند و همانند دیگر یاران امام(ع) به هنگام ظهور در حرم امن الهى به‏خدمت امام(ع) مى‏رسند. در این‏باره دو روایت وجود دارد:

روایت اول: امّ سلمه ضمن حدیثى درباره علایم ظهور، از پیامبر روایت کرده است که فرمود:

یعوذ عائذ من الحرم فیجتمع الناس إلیه کالطّیر الوارده المتفرقه حتّى یجتمع إلیه ثلاث مأه و أربعه عشر رجلاً فیه نسوه فیظهر على کلّ جبّار و ابن جبّار(3)

در آن هنگام پناهنده‏اى به حرم امن الهى پناه مى‏آورد و مردم همانند کبوترانى که از چهار سمت به یک سو هجوم مى‏برند به‏سوى او جمع مى‏شوند تا اینکه در نزد آن حضرت سیصد و چهارده‏نفر گرد مى‏آیند که برخى از آنان زن مى‏باشند که بر هر جبار و جبار زاده‏اى پیروز مى‏شود.(4)

روایت دوم: جابربن یزید جعفى، ضمن حدیث مفصلى از امام باقر، علیه‏السلام، در بیان برخى نشانه‏هاى ظهور نقل کرده که:به‏خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر مى‏آیند که پنجاه نفر از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلى در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد. این است معناى آیه شریفه: هرجا باشید خداوند همه شما را حاضر مى‏کند. زیرا او بر هر کارى توانا است.(5)

پنجاه زن از سیصد و سیزده نفر!

نکته شگفت در این دو روایت این است که مى‏فرماید: سیصد و سیزده مرد گرد آیند که پنجاه نفر ایشان زن هستند!

دوم آنکه: در روایتى که نام یاران برشمرده شده است نام هیچ زنى وجود ندارد.(6)

در پاسخ این شبهه مى‏توان گفت که این چند نفر در زمره همان سیصد و سیزده نفر هستند. زیرا اولاً امام(ع) مى‏فرماید: فیهم؛ یعنى در این عده پنجاه زن مى‏باشد.

دوم: شاید تعبیر مردان بدین سبب باشد که بیشتر این افراد مرد هستند و این کلمه از باب فزونى عدد مردان، چنین ذکر شده است.

سوم: اگر مقصود همراهى خارج از این عده بود امام مى‏فرمود: معهم، نه اینکه بفرماید فیهم، زیرا این سیصد و سیزده نفر مانند عدد اصحاب بدر برشمرده شده‏اند و همه یاران و فرماندهان عالى‏رتبه و ازنظر مقام و قدرت درحد بسیار بالایى هستند که برخى با ابر جابه‏جا مى‏شوند و اینها بدون شک با بقیه مردم آن زمان فرق بسیار دارند. بنابراین اگر بگوییم آنها جزو همان سیصد و سیزده نفر هستند براى آن‌ها رتبه و موقعیت ویژه قائل شده‏ایم و اگر بگوییم در زمره یاران دیگر حضرت باشند از امتیاز کمترى برخوردارند.

ب) زنان آسمانى

دسته دوم چهارصد بانوى برگزیده هستند که خداوند براى حکومت جهانى حضرت ولى‏عصر(ع) در آسمان ذخیره کرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عیسى(ع) به زمین مى‏آیند.
 

ابوهریره از پیامبر(ص) روایت کرده که: عیسى‏بن مریم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترین و شایسته‏ترین افراد روى زمین فرود خواهد آمد.

آیا این زنان از امتهاى پیشین هستند یا امت اسلامى زمان پیامبر(ص) و معصومین(ع) یا از دورانهاى مختلف؟ آنها از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده‏اند و براى عهده‏دارى منصبى در حکومت حضرت مى‏آیند یا براى مسایل دیگر؟ این‌ها پرسش‏هایى است که این حدیث از آنها چیزى نمى‏گوید.

ج ) رجعت زنان

سومین گروه از یاوران حضرت بقیهاللَّه(ع) زنانى هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان آنها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند نمود. این گروه دو دسته‏اند: برخى با نام و نشان از زنده شدنشان خبر داده شده و برخى دیگر فقط از آمدنشان سخن به‏میان آمده است.

در منابع معتبر اسلامى نام سیزده زن یاد مى‏شود که به هنگام ظهور قائم آل محمد(ص)  زنده خواهند شد و در لشکر امام زمان به مداواى مجروحان جنگى و سرپرستى بیماران خواهند پرداخت.

طبرى در دلائل الامامه، از مفضل‏بن عمر نقل کرده که امام صادق فرمود:

همراه قائم (ع) سیزده زن خواهند بود.گفتم آن‌ها را براى چه کارى مى‏خواهد؟ فرمود: به مداواى مجروحان پرداخته، سرپرستى بیماران را به‏عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آنها را بفرمایید. فرمود: قنواء دختر رشید هجرى، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه [مادر عمار یاسر]، زبیده‏ام خالد احمسیّه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنّیه.(7)

صیانه ماشطه در زمان حضرت موسى مى‏زیسته است و مادر عمار یاسر در ابتداى بعثت به شهادت رسید. حبابه در زمان على(ع) ، و قنواء در زمان امام حسن و امام حسین(ع) و بقیه در زمان‏هاى دیگر زندگى مى‏کرده‏اند.

این گروه سیزده نفرى رجعت خواهند کرد و خداوند براى قدردانى از آنها، به برکت امام زمان آن‌ها را زنده خواهد کرد.

د. بانوان منتظر

چهارمین گروه یاوران امام زمان بانوان پرهیزکارى هستند که پیش از ظهور حضرت بقیه‌اللَّه، (ع) رحلت کرده‏اند. به ایشان گفته مى‏شود: امام تو ظاهر گشته است، اگر مایلى مى‏توانى حضور داشته باشى. آنان نیز به اراده پروردگار زنده خواهند شد.

رجعت زنان مربوط به گروه خاصى نیست و هر بانویى خود را با خواسته‏ها و شرایط زندگى در حکومت مهدى آل محمد(ص) تطبیق دهد ممکن است در آینده از رحمت خداوندى بهره‏مند گشته، براى یارى امام زنده شود. یکى از آن شرایط خواندن دعاى عهد است که در فرد، نوعى آمادگى براى پذیرش حکومت آخرین ذخیره الهى ایجاد مى‏کند. به‏فرموده امام صادق، علیه‏السلامهر که چهل صبح دعاى عهد را بخواند از یاوران قائم ما باشد و اگر هم پیش از ظهور آن حضرت از دنیا برود خداوند او را از قبر بیرون آورد تا در خدمت آن حضرت باشد(8)

انتظار فرج

یکى از شرایط حضور در حکومت بقیه‌اللَّه و توفیق دیدار با آن حضرت انتظار فرج است؛ یعنى آمادگى کامل براى پذیرش حکومت حق و آراستن به آنچه که مهدى(ع) ، مى‏گوید و مى‏خواهد.

 انتظار فرج یعنى نفى هرگونه سلطه از بیگانگان و مبارزه با افکار انحرافى و فساد اخلاق و در یک کلام، انتظار فرج یعنى بیزارى از دشمنان خدا و پیامبر و معصومین، علیهم‏السلام.

بى‏سبب نیست که انتظار از بهترین اعمال شمرده شده است، بلکه فرد منتظرِ دولت مهدى همانند کسى است که در پیش روى رسول خدا شهید گشته و در خون خود غلتیده است و اگر بر همان حالت انتظار از دنیا برود بسان کسى باشد که در خیمه مهدى فاطمه، علیهماالسلام، مى‏باشد.

پى‏نوشت‌ها:

1. سوره تحریم (66)، آیه 11.

2. صدوق، محمد بن على بن الحسین، کمال‏الدین، ج 2، ص50؛ الطوسى، محمد بن الحسن،الغیبه، ص 138.

3. همان، ص 476.

4. الهیثمى، نورالدین على‏بن ابى بکر، مجمع‏الزوائد، ج 7، ص315؛ معجم احادیث الإمامالمهدى، ج 1، ص 500.

5. همان.

6. المجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، ج 52، ص 223.

7. الطبرى، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص 314.

8. القمى، شیخ عباس، همان، ج 2، ص 294.