آقاسی شعر آیینی را با هنر انقلاب گره زد/ حماسه از نان شب برای مردم واجب‌تر است

به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، امروز سالروز تولد محمدرضا آقاسی است. شاعر شور و مثنوی و حماسه. هنرمندی که حماسه شیعه را با شور انقلاب در هم آمیخت و در قالب مهجور زمان حاضر، مثنوی؛ تلفیقی زیبا آفرید.

هنرمندی که تنها شاعر نبود، زاهد بود؛ شاعری که تنها پیرو نبود، مبدع بود؛ مبدعی که مثنوی را در شعر معاصر زنده کرد و با یکه تازی، تنها قله مثنوی سرای چند دهه اخیر شد.

همین است که هم تولدش را بهانه بردن نامش می دانیم و هم درگذشتش را.

گشتیم و دیدیم که بهتر است سؤالاتمان را پیش محمدمهدی رسولی ببریم که تنها شاعر نیست، هنرمند است. هم شاعر است، هم نویسنده و هم نقاش. آقاسی را هم خوب می شناسد. همین شد که مصاحبه ای کوتاه با این شاعر انقلاب ترتیب دادیم.

وی در ابتدا مهم ترین ویژگی آقاسی را نوع نگاه ویژه و جدیدش به مرثیه دانست و گفت: این نگاه جدید، آقاسی را از طرفی به شعر پایه‌ای و سنتی و مذهبی وابسته می‌کند، از طرف دیگر او را در فضای شاعران معاصر قرار می‌دهد؛ زیرا او تاریخ و اتفاقاتی را که در زمینه مرثیه افتاده با فضای معاصر مترادف می کند، به این ترتیب قرینه‌ها و مترادف‌هایی که برای شعرهایش می‌آورد، مصادیقی بسیار ملموس و فوق العاده است.

سراینده مجموعه شعر «تو را عشق است» در پاسخ به این سؤال که آیا آقاسی سبکی نو را در شعر فارسی بنیان گذاشت، گفت: شاید پاسخ به این سؤال قدری زود باشد، یک سبک به دو بخش تقسیم می‌شود، یک بخش صورت و شکل و یک بخش محتوا؛ بخش معنای هر سبکی باید قدری دستخوش تغییرات زمانی شود تا جا بیفتد.

شاعر آیینی کشورمان در خصوص تأثیرگذاری مرحوم آقاسی خاطرنشان کرد: بدیهی است که گرایش و نوع نگاه ویژه آقاسی چه به لحاظ معنایی و چه به لحاظ فکری در آثار بسیاری از جوانان دیده می‌شود.

رسولی با برشمردن قالب مثنوی به عنوان اصلی‌ترین قالب شعرهای آقاسی افزود: اقبال شاعران به شیوه‌های گوناگون شعری، بخصوص قالب‌های معاصر مثل شکسته و نو موجب شده در عصر حاضر قالب مثنوی کم فروغ شود، اما مرحوم آقاسی رگه‌هایی در مثنوی احساس کرد و به دنبال آن رفت.

هنرمند کشورمان در این خصوص گفت: آقاسی مثنوی را در عصر خودش ترجمان دیگری کرد، شاعران دیگر نیز باید همین گونه باشند و قالب‌های شعری را به سبک خود تعریف کنند، مثلاً اگر کسی بخواهد «حافظ» دیگری شود، چه فایده‌ای دارد؟

وی ادامه داد: گرچه شاعرانی داشته‌ایم که به طور جدی در قالب مثنوی کار کرده‌اند، اما در مجموع این قالب در میان دیگر قالب‌های مطرح کمرنگ است؛ زیرا شاعر در مثنوی برای بروز استعداد و فضای ذهنی خود محدودیت دارد، اما مرحوم آقاسی نقاط ویژه‌ای را در مثنوی پیدا کرد و به همین جهت او را به عنوان مثنوی سرا می‌شناسیم.

این شاعر و نویسنده کشورمان در توضیح حماسه به عنوان دیگر ویژگی شعرهای آقاسی بیان کرد: به نظر من حماسه از نان شب نیز برای مردم ما واجب‌تر است؛ زیرا مردم به جهت روحی و همچنین زمانی از حماسه ارتزاق می‌کنند. هر چیزی به زمان ربط پیدا می‌کند، چه گذشته باشد، چه حال و چه آینده، به رفتن و رسیدن به قله‌های آرزو مربوط می‌شود. رسیدن به آن قله‌ها و درجه کمال، مجاهدتی می‌خواهد که به حماسه ربط پیدا می‌کند؛ بدون حماسه ممکن است فردی به کوهپایه‌ برسد، اما رسیدن به حماسه یعنی رسیدن به اوج. هنر کمال‌گرا نیز بالطبع به آن سو حرکت می‌کند. اگر این وجه از شعر کمرنگ شود، اثر شکلی و فرمی هنر را نیز می گیرد و آن هنر عاری از اثرگذاری فرمی هم خواهد شد. 

رسولی در پایان با اشاره به هنر شخصی و اختصاصی مرحوم آقاسی در تلفیق شعر آیینی و شعر انقلاب گفت: شعر آیینی مربوط به دوره حاضر نیست که به شعر انقلاب گره بزنیم. شعر انقلاب معاصر است، اما اتفاق مهمی که بخصوص در شعر آقاسی افتاده این است که در اوج حماسه، شعر آیینی را با هنر انقلاب گره زده؛ این امر، هنر شخصی و اختصاصی آقاسی است.