گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ نظامی ها می دانند و کسانی که هم تجربه کرده اند، گواهی می دهند که جنگ شهری، سخت ترین نوع جنگ است. دشمن با توپ و تانکش راه می افتد در شهری که تا یکی دو روز قبل مامن و محل رفت و آمد کوچک و بزرگ مردم بود. خیابان هایی که بچه ها کف آن دنبال هم می دویدند، حالا صحنه تعقیب و گریز دشمن است و پر از پوکه فشنگ و گلوله و ...
ماجرا وقتی وحشتناک تر می شود که همسایه دیروز و پریروز، یک دفعه می شود دشمن و با اسلحه پیش رویت می ایستد؛ نه برای تهدید، برای کشتن، کشتن واقعی. این اتفاقی است که سال ها پیش در بوسنی و هرزگوین افتاد. صرب ها که قساوت شان بعد از جنگ بوسنی روی نازی ها را سفید کرد و تمثیل شد در دنیای جنگ و دفاع، به جان مسلمانان بوسنی افتادند و آن هم بد! دستور رسیده بود که مردان و پسران را بکشید و زنان را ...
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آغاز دهه 90 میلادی باعث شد هژمونی دولت های سوسیالیستی در اروپا کم کم از میان برود. در سال ۱۹۹۲ میلادی جمهوری سوسیالیستی یوگسلاوی هم منحل شد و به این ترتیب جمهوری بوسنی و هرزگوین، در پی همه‌پرسی استقلال انجام‌گرفته در سال ۱۹۹۲، اعلام موجودیت کرد.
این اتفاق، آغاز جنگ‌های بوسنی بود. همه‌پرسی استقلال، توسط صرب‌های بوسنی تحریم شده بود. صرب های بوسنی که از سوی صربستان و مونته‌نگروی همسایه حمایت می‌شدند، جمهوری صرب بوسنی را تشکیل داده و به قصد تجزیه دست به اسلحه بردند که یکی از خونبارترین جنگ های قومی را رقم زد.
همین چند سال پیش، همان روزهایی که ما درگیر جنگ تحمیلی بودیم، همان زمان جماعتی راه افتادند و به بوسنی رفتند. بعضی ها برای مبارزه، بعضی ها برای تعامل و پیدا کردن راه حل، بعضی ها هم برای ساختن مستند و ثبت تاریخ این جنگ دلخراش با دوربین عکاسی و تولید فیلم و ...
چند سال پیش مردم ما در چنین روزی به خیابان ها آمدند و علیه نسل کشی در بوسنی تظاهرات کردند. این شد بهانه ای تا یاد کنیم از بدترین روزهای عمر مسلمانان بوسنی و هرزگوین با ذکر چند کتاب و فیلم و مستندی که از آن به بعد در کشور ما ساخته شد.
* «پرواز بر فراز ویودینا»، روایت خواندنی محمود اکبرزاده از جنگ نابرابر بوسنی و حضور مردان انقلاب اسلامی در سارایوو است که توسط انتشارات قدیانی منتشر شده؛ در بخشی از این کتاب آمده است: نبرد مسلمانان بوسنیایی با دژخیمان صرب، یک سرود جاودان بود. یک قوس و قزح در آسمان همیشه ابری غرب. حکایت مظلومیت مردم بوسنی و هرزگوین، تاریخ انسانیت را شرمنده کرد و آدم‌های این گوشه از سرزمین خدا، همرزم با فرشته‌ها به ستیز با دیوان و ددانِ دود و آهن رفتند.
* «وطن فقط یک سرزمین نیست»، نوشته کارین کوسترر و ادیتا دوگالیج با ترجمه صدیقه وجدانی توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. این کتاب شامل گزارش واقعی زندگی قبل و حین جنگ یک خانواده بوسنیایی است که در یوگسلاوی سابق زندگی می‌کردند و با هدف ترویج صلح و آشتی نوشته شده است.
* «مروری بر تاریخ مسلمانان در یوگسلاوی و جنگ در بوسنی و هرزگوین»، نوشته محمدجواد آسایش زارچی و رضا آقارضی درمنی است که بر اساس مشاهدات عینی و مدارک و اسناد مستدل و معتبر تالیف شده و توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل به چاپ رسیده است.
این کتاب که در یک مقدمه، هشت فصل و بخش ضمائم تنظیم شده است، با بررسی ریشه های تاریخی بحران در یوگسلاوی، به مظلومیت‌های تاریخی مسلمانان بومی بوسنی و هرزگوین و فاجعه قتل عام آنان در جریان جنگ یوگسلاوی در بین سال های 1992 تا 1995 می پردازد.
* «خاطره جنگی»، مشاهدات عینی ژنرال راسم دلیچ از سال‌های جنگ در بوسنی و هرزگوین است که از سال 1992(فروپاشی یوگوسلاوی سابق و آغاز درگیری‌ها در بوسنی و هرزگوین) شروع می‌شود و تا پایان جنگ در سال 1995 را در بر می گیرد.
این کتاب توسط محمدباقر بیگدل زاده ترجمه و از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
* «خاکستر سبز»، به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا ماجرای بوسنی را با نگاهی تازه و متمایز مورد توجه قرار داد و با تعریفی که سینما تبیین‌گر اصلی آن است و متفاوت با کلیشه‌های جاری در اخبار رسانه‌هاست، به رویت تماشاگر رساند.
داستان این فیلم روایت مستندسازی به نام هادی است که به منظور انجام تحقیقات خود درباره فیلم بعدی‌اش که در بوسنی می‌گذرد، روانه کرواسی می‌شود. عزیز، دوست مستندساز در جریان مسافرت او به کرواسی با در اختیار قرار دادن یک نوار کاست، یک قطعه عکس و یک نیمه پلاک از وی برای یافتن دختری به نام فاطمه کمک می‌گیرد و ...
* «مادران سربرنیتسا»، به کارگردانی رضا برجی به فجایع و قتل‌‌عامی که در مدت‌زمان 48 ساعت رخ داده، پرداخته است؛ این مستند با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند تهیه شده و به موضوع دخالت نیروهای سازمان ملل در قتل‌عام مردم بوسنی پرداخته است. آنها شهر را امن اعلام کردند و تمام بوسنیایی‌‌ها را خلع‌سلاح نمودند و ...
* «سال‌های گلوله و زنبق»، به کارگردانی رضا برجی در قالب گفت‌وگو با مسئولان و مردم بوسنی و هرزگوین درباره جنگ چهار ساله این کشور با صرب ها تهیه شده است. رضا برجی در این مستند علاوه بر گفت وگو با مسئولان و مردم از تصاویر آرشیوی مستندی که در طول جنگ بوسنی گرفته بود، استفاده کرده تا عمق فاجعه را بیشتر نشان دهد.
* «مدرسه»، نام مستندی از محمدرضا عباسیان است که همین دو سه سال پیش درباره بوسنی ساخته شد. تهیه کنندگی آن برعهده شبکه چهار سیما بوده و روایت تداوم آثار جنگ در میان مردم بوسنی است. البته عباسیان عزم تهیه مستندهای هشت‌گانه ای درباره جنگ بوسنی دارد که برخی از آنها تولید شده و بقیه مثل «گمشده جستجوگر» در دست تولید است.
* و بالاخره «خنجر و شقایق» که راوی اش شهید آوینی است و با حضور سردار قاسمی و نادرطالب زاده در بوسنی فیلمبرداری شده؛ این، مستندی کم نظیر است. کارگردان مستند «خنجر و شقایق»، «نادر طالب‌زاده» بود و نویسندگی و گویندگی متن این مستند توسط «سیدمرتضی آوینی» انجام شد.
در بخشی از متن فیلم مستند «خنجر و شقایق» آمده است: راننده اتومبیل ما که جنگ‌آوری بوسنیایی است با رضا (برجی) هم‌آوازی می‌کند. ماه‌ها زندگی در افغانستان، رضا را به تم‌های موسیقی افغانستان علاقه‌مند کرده‌است و ...