زائری: در از بین بردن ارزش‌ها فوق‌تخصص داریم! / اسفندیاری: چرا همه منتقدان این رونمایی، مرد هستند؟!
به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، مراسم رونمایی از کتاب «بهم می آد؟» روز گذشته با حضور حجت‌الاسلام محمدرضا زائری، حسام‌الدین آشنا، استاد دانشگاه امام صادق (ع)؛ شهاب اسفندیاری، منتقد سینما؛ مرشدزاده، نویسنده و شاهمرادی، مدیر انتشارات آرما در کافه کراسه برگزار شد.
حجت‌الاسلام زائری با بیان اینکه در شرایطی که اهتمام برای ترجمه چنین آثاری کم است، انتشار چنین اثری جای قدردانی دارد،گفت: پیشنهادهای متعددی برای ترجمه و نشر ترجمه داشته‌ام، پیشنهادهایی که برای اجرا مناسب بوده معمولا با دلسردی و برخوردهای غیرمتعهدانه مواجه شده و در بهترین حالت نگاه سیاسی به این پیشنهادها شده است.
مدیرمسئول مجله خیمه افزود: قاعده اساسی در چنین کارهایی وجود دارد که اگر نگاه مطلق و صددرصدی داشته باشیم، مطمئنا جلو بسیاری از کارها گرفته می‌شود. این کتاب در فضا و برای مخاطبی دیگر نوشته شده است و لزوما کتاب ایده‌آلی نیست ولی می‌تواند به‌عنوان راهنما و الگوی برای ما به حساب آید.
وی با بیان اینکه گفتمان حجاب گفتمان قوی است، اظهار داشت: گرایش روزافزون به حجاب در کشورهای غربی این مسئله را نشان می‌دهد و اینکه ما حجاب را در حدی پایین آورده‌ایم که با آن برخورد خیابانی می‌کنیم که در این مسئله هم موفق نیستیم نشان از ضعف ما در این حوزه است نه گفتمان حجاب. کسانی هستند که برای داشتن حجاب از زندگی، شغل و خانواده‌شان می‌گذرند و این حقیقت حجاب را نشان می‌دهد.
حجت‌الاسلام زائری گفت: یک خانم 60 ساله امریکایی که شیعه شده بود، به من گفت: شما نمی‌دانید ما در امریکا برای داشتن حجاب چه مشکلاتی را تحمل می‌کنیم؛ وقتی با حجاب شدم، خانواده‌ام مرا ترک کردند و شما نمی‌دانید حجاب در اینجا چه سختی‌های دارد.
وی با بیان اینکه باید اصل حجاب و مفاهیم ارزشی ما در حوزه فرهنگ نشان داده شود، ادامه داد: یک دیکته بعد از نوشته شدن غلط‌هایش مشخص می‌شود و حجاب در یک خانواده مذهبی با کسی که در یک خانواده غیر مذهبی بزرگ شده، کاملا تفاوت دارد. ما داریم دخترانی که برای داشتن روزه در سحر بلند نمی‌شوند و حتی بعد از افطار به خانه برمی‌گردند تا خانوادشان متوجه روزه‌دار بودن آنها نشوند.
مدیرمسئول مجله خیمه با اشاره به کتاب «بهم میاد» اظهار داشت: چنین کارهایی باعث می‌شود ما افق بازتری نسبت به مفاهیم عقیده و التزام به عقیده پیدا کنیم. کتاب بهم میاد کتابی واقع‌بینانه است که فضای رئال و واقعی را نشان می‌دهد.
وی گفت: گاهی نگاهمان به برخی مسائل مانند حجاب آن‌قدر عرشی و آسمانی می‌شود که وقتی به زمین می‌آید در حد چادر تنزل پیدا می‌کند. درست است که حجاب مسئله آسمانی است ولی باید نگاهمان نگاهی درست باشد؛ ما فوق‌تخصص در از بین بردن مفاهیم و ارزش‌ها داریم. تردیدهای عینی که در دین وجود دارد حق هر کسی است و همین تردیدهاست که مسیر یقین را ایجاد می‌کند.
حجت‌الاسلام زائری ادامه داد: چنین کارهایی قبل از هر کسی باید به دست سیاست‌گزاران فرهنگی برسد چون این کتابها به ما تجربیاتی را می‌دهند که از طریق آن می‌توانیم به هدفمان برسیم.
وی افزود: این کتاب را به یک دختر تهرانی توصیه نمی‌کنم، مگر تیراژ این کتاب چقدر است که بتوانیم آن را برای 20 میلیون دختر تهیه کنیم؛ امیدوارم این کتاب و امثال آن توسط مدیران سیاستگزار فرهنگی خوانده شود. امیدوارم که نهادهای فرهنگی که بودجه دارند به چنین کارهای اثرگذاری توجه نشان دهند.
مدیر مسئول مجله خیمه در پایان خاطرنشان کرد: حجاب فارغ از ملاحظات سیاسی و اجتماعی یک انتخاب اعتقادی است ولی در جامعه ما که رشوه و ربا بیداد می‌کند - ربایی که جنگ علنی با خداست - به مسئله حجاب بیشتر از ربا توجه می‌کنیم؛ نسبت به دین باید همان مقدار حساسیت داشته باشیم که صاحب دین از ما خواسته است. متأسفانه ما ربا را کنار گذاشته‌ایم و به مسئله حجاب بیش از حد توجه می‌کنیم.
*چرا همه منتقدان این رونمایی، مرد هستند؟
در ادامه دکتر آشنا، مدرس دانشگاه امام صادق (ع) با سوالی نسبت به طرح روی جلد کتاب انتقاد کرد، سپس اعتراض و نقدهای خود را این‌گونه ادامه داد: چرا همه منتقدین این رونمایی، مرد هستند؟ همچنین چرا ترجمه توسط خانم‌ها انجام نشده است.
آشنا ادامه داد: این کار به یک نحوه ادامه کار شهید بنت‌الهدی صدر است که رمان‌ها و داستان‌های را شروع کرد .در آن دوران داستان‌های بنت‌الهدی صدر بیشتر از محمدباقر صدر خوانده شد.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) افزود: داستانی که با آن مواجه هستیم، خاطرات دو ماه یک دختر فلسطینی لبنانی در سالگرد 11 سپتامبر است که در یک فشار سنگین در خصوص حجاب قرار گرفته است. او در این فشار فکر می‌کند که با این حجاب چه باید بکند؟ این کشاکش داستان اصلی رمان است، بخش‌های دیگری هم دارد؛ بخش مهمی از آن دردل‌های این دختر با خدا است، بخش دیگری نیز روابط خانوادگی اوست. ما در این رمان تاریخچه‌ای از او راجع‌به خانواده و فامیل‌هایش می‌شنویم، رابطه این خانواده با برخی فامیل‌های او که وا داده‌اند فضایی را ایجاد می‌کند. پس ما با دو استراتژی در جامعه روبه‌رو می‌شویم ؛ یک استراتژی این است که در جامعه حل شویم، استراتژی دوم آن است که دین خود را در جامعه عرضه کنیم.
آشنا درباره داستان گفت: مبنای این نوع گزارش آن است که ما دوست داریم چیزهایی که دوست داریم از دیگران بشنویم. همچنین کل این مجموعه تلاشی برای این بود که مسلمانان تصویر خودشان را در جوامع غربی مدیریت کنند.
استاد ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) نکات این رمان گفت: در این کتاب اساس بر مبنای حجاب آزادانه است یعنی در این کتاب مبنا بر این است که اگر حجاب آزادانه انتخاب شود، ارزش است. این نگاه سنت ستیزانه و اجبار ستیزانه است. مسئله بعدی که در این کتاب بسیار خود را نشان می‌دهد، مسئله فرهنگی و تفاوت فرهنگی است. در واقع بازفهمی فرهنگی در اینجا خود را بسیار نشان می‌دهند. یعنی در اینجا به دین فرهنگی پرداخته شده است.
آشنا سومین نکته این رمان را مسئله اقلیت و اکثریت دانست و درباره چهارمین نکته این کتاب گفت: در این رمان روابط دخترانه به شکلی کاملا عفیفانه روایت می‌شود، البته اگر فصل آخر آن را نادیده بینگاریم.
وی افزود: ما در اینجا با سه دغدغه دخترانه در خصوص حجاب روبه رو می‌شویم؛ اولین دغدغه، دغدغه زیبایی و حجاب است مثلا آن چیزی که من در همین جلسه می‌بینم تلاشی برای ایجاد تناسب بین حجاب وزیبایی در بین دختران حاضر در جلسه است. دغدغه دوم حضور اجتماعی و حجاب است. دغدغه سوم سرمایه اجتماعی است. ما یک حضور اجتماعی داریم و یک سرمایه اجتماعی؛ یعنی حلقه دوستی یک دختر محجبه با یک دختر غیر محجبه چه فرقی دارد؟ مثلا یک دختر محجبه می‌تواند اعتماد دیگران را به عنوان یک سرمایه اجتماعی به خود جلب کند.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) با تشکر از حجت‌الاسلام دکتر زائری که دغدغه آوردن این آثار به داخل کشور را ایجاد کرده و می‌کند، ادامه داد: تردیدی که نسبت به برد و فروش این کتاب دارم آن است که آیا ما دنبال تثبیت حجاب در افرادی هستیم که حجاب را خود آزادانه پذیرفته‌اند یا دنبال افرادی هستیم که در دبیرستان در مرحله انتخاب حجاب هستند.
حسام‌الدین آشنا در نهایت در توضیح این مطلب و در توضیح نوع مخاطبان این رمان گفت: این کتاب به درد کسانی که در خیابان دستگیر می‌شوند، نمی‌خورد. همچنین به درد مدارسی که چادر در آنها اجباری است، نمی‌خورد. این رمان به درد آن دسته از خانواده‌هایی می‌خورد که به دخترانشان حجاب را آزادانه تقدیم می‌کنند.
*حجاب به معنای مقاومت در برابر «کالا» شدن است
در ادامه این مراسم شهاب اسفندیاری با بیان اینکه این کتاب از نظر بازنمایی تصویر غرب اهمیت دارد، گفت: ما در معرفی غرب دو قطب کاملا متضاد همدیگر داریم؛ یکی غرب هراسان و دیگری غرب ستیزان. در حالی که برداشت من از مکتب امام خمینی و سخنان مقام معظم رهبری این است که بنای مان بر غرب‌ستیزی نیست.
وی ادامه داد: این کتاب تصویری نسبتا متفاوت از غرب نشان داده که در آن هم سیاه و هم سفید در کنار هم آمده است. اینکه راوی در موقعیتی قرار بگیرد که انتقادی منصفانه نسبت به جامعه داشته باشد، یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب به شمار می‌رود.
اسفندیاری اظهار داشت: حجاب معانی مختلفی دارد. مشکلی که ما نسبت به حجاب داریم، این است که؛ معنی حجاب و بی‌حجابی را به دینداری و بی‌دینی، عفت و بی‌عفتی تقلیل داده‌ایم، گرچه ممکن است حجاب و بی‌حجابی در مواردی چنین معنی را داشته باشد ولی معنی اصلی حجاب چنین نیست. حجاب به معنی انسان مبارز، انقلابی بودن و پیشرو بودن است و قبل از انقلاب داشتیم زنانی را که حجاب نداشتند ولی انقلابی و مبارز بودند. در این کتاب حجاب گاهی معنای تروریست بودن و گاهی نماد عفاف است.
اسفندیاری با بیان اینکه گرایش به حجاب در برخی کشورهای خارجی بسیار جالب است ادامه داد: نسل دوم و سومی که در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند، بسیارشان با حجاب هستند و حتی پدر و مادرهایشان را برخی از مسائل در زمینه حجاب را از آنان سوال می‌کنند. جامعه‌شناسان در بررسی علل باحجاب شدن زنان به این نتیجه رسیده‌اند که زنان در مقابل آزار و اذیت باحجاب می‌شوند و آزار جنسی زنان در کشورهای اسلامی بیشتر از کشورهای غربی است.
منتقد سینما ادامه داد: حجاب به معنای مقاومت در برابر کالا شدن است و مسئله حجاب باید مورد تحقیق قرار گیرد تا بتوانیم به نتیجه‌ای عملی از نظر سیاستگزاری فرهنگی و سیاسی دست یابید. در کتاب «بهم میاد» با شخصیت های چند ملیتی مواجهیم و دلیلش هم این است که مرزهای فرهنگی در بین کشورها از بین رفته و شاید دیگر نتوان ادعای ناب بودن هویت را کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: وضعیت دختر این کتاب باید برای ما هشداری باشد نسبت به مواجهه با مهاجرین کشورهای دیگر.
*مخاطب‌شناسی کتاب مساله مهمی است
در ادامه مرشدزاده با اشاره به صحبت‌های حسام‌الدین آشنا گفت: مخاطب‌شناسی کتاب مساله مهمی است و باید بدانیم که مخاطب کتاب چه کسانی هستند؛ من هم از دید یک نویسنده و هم یک مادر به این کتاب نگاه می کنم.
وی ادامه داد: بعد از خواندن این کتاب به دوستانم در انتشارات «آرما» گفتم برای این کتاب باید مقدمه‌ای می نوشتند چون خیلی از مسائلی که برای شخصیت این رمان آزاد است برای دخترم که می خواهد این رمان را بخواند آزاد نیست و باعث ایجاد ابهاماتی در ذهن او می‌شود.
سردبیر مجله داستان همشهری با بیان اینکه معتقدم کتاب «بهم میاد» کتاب خوبی برای ترجمه در ایران بود، افزود: این کتاب ادبیات سفارشی است ولی این سفارشی بودن در کتاب محسوس نیست و در غرب این نوع ادبیات کاملا شناخته شده است. یکسری فرمول‌های یکسان برای این گونه کتابها وجود دارد؛ به طور مثال برای پذیرفته شدن سیاه‌پوستان در جامعه غربی، کتاب‌های بسیاری از این دست وجود دارد.
وی اضافه کرد: این نوع کتابها با اینکه ادبیات سفارشی هستند، به حدی خوب نوشته می‌شوند که مخاطب به راحتی با آنها ارتباط برقرار می‌کنند.دلیل آن هم تحقیقات مفصلی است که قبل از نوشتن کتاب توسط نویسنده انجام می‌شود. یکی از مقدمه‌هایی که نیاز بود در ابتدای این کتاب نوشته شود، توصیه نگارش مشابه ایرانی آن است.
*این کتاب دریچه جدیدی به مسئله حجاب باز کرد
در ادامه شاهمرادی، رئیس انتشارات آرما گفت: ممکن است زوایای جدیدی که به مقوله فرهنگ باز می‌شود، برای‌مان سوال‌برانگیز باشد اما مسئله مهم این است که نباید این باب‌ها را دید و آنها را گشود؟ و این وظیفه فرهنگ است که این باب‌ها را باز کند.
وی افزود: این کتاب دریچه جدیدی به مسئله حجاب باز کرد و به عنوان فرد فرهنگی، معتقدم تغییر نگاه باعث می‌شود بتوانیم مسائل را راحت‌تر حل کنیم؛ مشکلی که در کشور وجود دارد این است که ما همیشه نگاه خاص به مسائل داریم.
رئیس انتشارات نشر آرما در پایان خاطر نشان کرد: نشر آرما با 3 کتاب جدید در غرفه 14 بیست و ششمین نمایشگاه کتاب حاضر می‌شود و امیدوارم چهارمین کتاب حجت‌الاسلام زائری نیز تا پایان نمایشگاه آماده شود.