گروه فرهنگی«خبرگزاری دانشجو»؛ بی جهت نیست تبلیغاتی خیابانی کم شده اند. مردم اگر بخواهند برنامۀ کاندیداهای ریاست جمهوری و نمایندگانشان را در شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی دنبال کنند، قطعاً از برخی برنامه ها جا می مانند.
البته این در حالی است که مردم وقت مبسوط و اوقاتی کم کار داشته باشند تا بتوانند تمام این برنامه ها را دنبال کنند.
برنامه هایی که خود کاندیداهای ریاست جمهوری درآنها حضور دارند، بسیار زیاد است. آنقدر که احتمالاً بسیاری از مردم نمی‌توانند همه آنها را تماشا کنند و حتی از وجود چنین برنامه هایی هم بی اطلاع هستند.
شبکه های اول، دوم، سوم، چهارم، خبر، جام جم و همچنین شبکه های رادیویی جوان، ورزش، معارف و ایران، شبکه هایی هستند که کاندیداهای ریاست جمهوری در آن ها حضور داشته و دارند.
شبکه های مختلف سیما گاهی هم از نمایندگان این کاندیداها دعوت کرده است تا در برنامه هایی تخصصی، مواضع این افراد را مشخص کنند.
گفت وگوی ویژه خبری؛ نقش آقای مجری چیست؟
اولین برنامه ای که نظر مخاطبان را به خود جلب کرد، گفت و گوی ویژۀ خبری بود که در مرحله اول، همه سعی می کردند رئیس جمهور آینده را از خلال این برنامه ها انتخاب کنند. این برنامه با انتقاداتی همراه بود.
مثلاً گفته می شد در تمام دنیا مرسوم است یک مجری کارآمد در مقابل نامزدهای انتخابات قرار گیرند و این نامزدها را به چالش بکشند تا در برنامه ای چالشی عیار سخنانشان مشخص شود. از دیدگاه منتقدان این برنامه تفاوتی با برنامۀ «با دوربین» که از شبکه اول سیما پخش می شد و کاندیداهای ریاست جمهوری در مقابل دوربین می نشستند و سخنان خود را به ذهن مردم القا می کردند نداشت.
شاید بهتر بود به جای آنکه یک مجری قرار دهند، سوالات مد نظر را به نامزد ها می دادند تا آنها بازهم در مقابل دوربین نشسته مواضع راست یا دروغ خود را به خورد مردم بدهند. این انتقاد از جایی شدت گرفت که یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری دروغ هایی را به دوران مسئولیت خود نسبت داد و مجری، با وجود توانایی در به چالش کشیدن وی، سکوت کرد.
با دوربین؛ همه چیز در اختیار نامزدها!
دیگر برنامه صدا و سیما برنامۀ «با دوربین» بود که نامزدهای ریاست جمهوری د ربرنامه ای ضبط شده، مواضع خود را تشریح می کردند. این برنامه، برنامه ای مناسب بود نامزدها در مدتی مبسوط، فرصت خوبی برای برشمردن اصلی ترین برنامه های خود داشتند.
دیگر برناهم های صدا و سیما نیز به همین شکل فضایی آرام داشت که در آن رئیس جمهورهای احتمالی آیندۀ جمهوری اسلامی در فرصتی مناسب فرصت کاملی برای اعلام نظرات و برنامه های خود داشتند. یعنی هر کاندیدا فرصت داشت برنامه های خود را در خصوص ایرانیان خارج از کشور، جوانان، علم و فناوری، مباحث دینی و ... در شبکه های مخصوص به خود بیان کنند. در این زمینه برنامه هایی ابداع شد که هر یک به نوعی نامزدهای ریاست جمهوری را از تبلیغات خیابانی منصرف می کرد.
ما هم بودیم، به تکرار می‌افتادیم!
اما در بین منتقدین اختلافاتی وجود دارد که شاید حضور کاندیداها تا این اندازه لازم نبود و بهتر بود از نمایندگان آن ها بیشتر استفاده می شد. این مقدار حضور مستقیم نامزدها مردم را خسته می کرد و موجب می شد کاندیداها به تکرار سخنان قبلی خود بیوفتند. یعنی بسیاری از مسائلی که در «گفت و گوی ویژه» مطرح می شد با مطالب «با دوربین»، گفت و گوی شبکه خبر و ... و حتی برخی سخنان مناظره هایشان چندان تفاوتی نداشت.
مناظره؛ در قسمت سوم، بالاخره جان گرفت
اما دو برنامۀ تلویزیونی در میان دیگر برنامه ها، از تنوع بیشتری برخوردار بودند. اول برنامۀ مناظره های انتخاباتی ریاست جمهوری بود. در این برنامه ها به رغم انتقاداتی که به اولین مناظره وارد بود، جلوۀ دیگری از اعلام برنامه های نامزدها شکل گرفت که در آن مناظره می توانست مواضع این نامزدها مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
البته متأسفانه این زمینه به علت چینش نامناسب اولین مناظره در خصوص برنامه های اقتصادی ایجاد نشد، اما در مناظره های دوم و سوم که در خصوص مسائل فرهنگی و سیاسی بود شاهد شکل گیری چنین فضایی بودیم. در این مناظره ها نامزدهای ریاست جمهوری برنامه های فرهنگی و سیاسی خود را مطرح می کردند و مورد نقد و بررسی دیگر کاندیداهای ریاست جمهوری قرار می گرفتند.
مستند؛ تجربه بازیگری برای آقای رییس جمهور!
دومین برنامۀ متفاوت صدا و سیما مستندهای تبلیغاتی کاندیداها بود که از رو ز13 خرداد شروع شد و تمام نظرات، برنامه ها و مواضع نامزدهای ریاست جمهوری را در مدتی کوتاه به نمایش می گذاشت. این فیلم ها فارغ از قوت و ضعف هایشان و فارغ ظلم هایی که بعضا به انقلاب اسلامی کردند، فضای ذهنی مخاطبان را نسبت به کاندیداهای ریاست جمهوری بیشتر شکل دادند و از این نظر بسیار خوب بودند. این شکل از تبلیغات، فضای مناسبی است که اولین بار سال 80 تجربه شد و انصافاً از مهمترین محمل های تبلیغاتی ریاست جمهوری شد.
اما از حضور مستقیم کاندیداها در ریاست جمهوری که بگذریم، نمایندگان این نامزدها نیز در تلویزیون بسیار پر رنگ بود.
یکی از این برنامه‌ها «زنده باد زندگی» بود که در آن نمایندۀ نامزدهای ریاست جمهوری در امور بانوان و خانواده حضور می یافتند و نگرش کاندیدای مورد علاقۀ خود را طرح می کردند. از آن جایی که می دانیم هر طرح و برنامۀ فرهنگی، چه در سطح خرد و چه در سطح کلان از زن و خانواده شروع می شود، این برنامه 30 دقیقه ای می توانست تمام نگرش فرهنگی نامزدهای ریاست جمهوری را برملا سازد.
زنده باد زندگی، زنده باد خانواده
اگر ما قصد جانبداری از نامزد خاصی را داشتیم، مباحث مطرح شده در این برنامه را موشکافی می کردیم تا عیار تفکر فرهنگی نامزدهای ریاست جمهوری مشخص شود. اما همین قدر اعلام کنیم که اکثر نمایندگان کاندیداها بیشتر نگرشی فمنیستی به مقوله زن داشتند و تنها در کنار پرداختن به مسائلی همچون حقوق از دست رفته اقتصادی و شغلی، محض خالی نبودن عریضه به خانواده نیز اشاره می کردند. تنها دو یا سه کاندیدا بودند که به اصالت خانواده می پرداختند و التبه در کنار خانواده برای حقوق اجتماعی زنان نیز اهمیت ویژه ای قائل بودند. مجری این برنامه محمد جعفر خسروی بود.
ثریا؛ لباس انتخابات پوشید
برنامه ثریا نیز از دیگر برنامه های قدیمی تلویزیون بود که در این ایام رنگ و بوی انتخاباتی گرفت و سعی کرد با مناظره هایی برنامه های علمی کاندیداها را بررسی کند. این برنامه نیز که قبل دیگر برنامه ها از نمایندگان نامزدهای انتخابات استفاده کرده بود، به رغم محتوای مناسب کمتر دیده شد. مجری این برنامه محسن مقصودی بود.
پایش؛ همه چیز درباره اقتصاد
برنامه پایش که از برنامه های پرمخاطب تلویزیون بود در این ایام مناظره هایی اقتصادی با حضور نمایندگان اقتصادی کاندیداهای ریاست جمهوری برگزار کرد. پایش نیز توانست با برنامه ریزی مناسب، مخاطب را به انتخاب کاندید اصلح راهنمایی کند. مجری این برنامه علیرضا حیدری، مجری مناظرات اصلی انتخابات ریاست جمهوری بود.
این برنامه ها که با حضور نمایندگان نامزدهای ریاست جمهوری برگزار می شد به رغم آنکه محتوایی غنی تر از برنامه های خود کاندیداها داشت، با دو اشکال عمده مواجه بود. اول آنکه تقریباً هیچ تبلیغی از سوی خود صدا و سیما برای آنها صورت نمی گرفت. یعنی بسیاری از مردم که اخبار خود را از طریق خبرگزاری ها و سایت های خبری دریافت نمی کردند، اصلاً از وجود چنین برنامه هایی اطلاع نداشتند. در حالی که برنامه هایی که از خانواده های کاندیداها و همچنین از نمایندگان آنها بهره جسته بودند، می توانستند بسیار بسیار در انتخاب فرد اصلح مؤثر باشند.
دومین اشکال عمدۀ این برنامه ها زمان نامناسبشان بود. اکثر این برنامه ها در ساعات آخرشب پخش می شدند که اگر هم مردم از پخش این برنامه اطلاع داشتند، چون صبح زود باید سراغ کار و زندگی خود بروند، فرصت تماسارا از دست می‌دهند.