به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، هفتمین قسمت برنامه «کارنامه» پنجشنبه، 18 مهر از شبکه 4 سیما به روی آنتن رفت.
در این برنامه علی اشرف صادقی، عضو فرهنگستان ادب و فارسی زبان گفت: از زمان دانشجویی وقتی زبان فارسی را مطالعه می کردم، می دیدم که فرهنگ جامع زبان فارسی وجود ندارد و از همان دوران تصمیم گرفتم که طرح چنین فرهنگی را ایجاد کنیم. خوشبختانه در سال 1369 فرهنگستان زاب و ادب فارسی تاسیس شد و من بعد از عضویت در آن طرح تولید این فرهنگ نامه در آنجا مطرح کردم.
وی در همین زمینه افزود: متاسفانه در فرهنگ امروزی، فرهنگنامه کامل و جامعی نداریم و فرهنگنامه دهخدا با فرهنگ و لغت قدیمی نوشته شده است، به گونه ای که الان بسیاری از آن واژگان دیگر کاربردی در فرهنگ امروزی ندارد. علاوه بر آن دهخدا معتقد بود که فرهنگ زبان فارسی تنها تا قرن 8 موفق بوده؛ در حالی که زبان شناسان امروزی چنین عقیده ای نداردند. در واقع اعتقاد زبان شناسان متفاوت از اعتقاد ادیبان است؛ چرا که زبان شناسان معتقدند باید با ذره بین همه جنبه های زبان را مورد بررسی قرار داد و آنها را در فرهنگ نامه منتشر کرد.
عضو فرهنگستان ادب و فارسی زبان با اشاره به نگارش فرهنگنامه جامع زبان فارسی اظهار داشت: در واقع این کار، کار بسیار عظیمی است و نیاز به نیروی مختصص و بودجه کلان دارد. این فرهنگ نامه 25 تا 30 جلد هزار صفحه ای خواهد بود. جلد اول این فرهنگ نامه با نام «آ» منتشر شده است. در واقع این کار بر اساس ضوابط جدید فرهنگ نویسی که در کشورهای پیشرفته انجام می شود، طراحی و تولید شده، یعنی در این فرهنگ نامه به همه جنبه های زبان توجه شده است.
اشرف صادقی با بیان اینکه در جلد اول این فرهنگ نامه آواشناسی لغات نیز آورده شده است، افزود: به طور مثال اگر واژه ای دارای تلفظ و معانی مختلف است، در این فرهنگ نامه به همه آنها اشاره شده است. در فرهنگ نامه جامع زبان فارسی تعاریف با کوتاه ترین عبارات و با واژگان پایه زبان فارسی آورده شده است.
وی گفت: ما از قرن 6 به بعد نزدیک به هزار و 200 متن را به انتخاب کردیم و از بین آنها نیز مجبور به گزینش متن ها شدیم؛ این کار را به دلیل وضعیت مالی انجام دادیم. علاوه بر آن برای تفکیک معنایی لغات نیز سیر تاریخی را انجام دادیم؛ یعنی از قدیمی ترین شاهدهای لغوی تا به امروز یک شاهد را انتخاب کردیم. همچنین سیر تحولی زبانی و معانی را نیز در این فرهنگ نامه رعایت کردیم.
عضو فرهنگستان ادب و فارسی زبان اظهار داشت: از قرن 14 تا به امروز زبان به سرعت تحول پیدا کرده و به همین دلیل ما از هر 30 سال یک شاهد را در این فرهنگ نامه لحاظ کردیم و برای برخی از واژه ها که خلق الساعه هستند و در دوره کنونی به وجود آمده، مجبور به استفاده از اینترنت شده ایم . البته به غیر از واژه های خلق الساعه برای بقیه واژه ها از متون، روزنامه ها، مجلات و .... بهره گرفتیم. به طور مثال یک شماره از روزنامه اطلاعات را در هر سال به طور تصادفی انتخاب کردیم تا ببینیم در آن سال وضعیت زبان فارسی چگونه بوده است؛ با این حال چون از نظر مالی دچار مشکل بودیم نمی توانستیم همه مجلات و روزنامه ها را مورد بررسی قرار دهیم.
اشرف صادقی با بیان اینکه فرهنگستان ادب و این زبان فارسی بر مهم بودن این پروژه تاکید دارد، گفت: این پروژه به قدری برای فرهنگستان زبان و ادب فارسی مهم است که اگر نیاز به پول داشتیم حاضر است حتی از شیرینی مراسم های خود نیز بکاهد و پول آن را به این پروژه اختصاص دهد.
وی با اشاره به تفاوت این فرهنگ نامه با فرهنگ نامه بزرگ سخن افزود: یکی از فرهنگ نامه های موفق، فرهنگ نامه بزرگ سخن است که در 8 جلد نوشته شده است. در واقع این فرهنگ نامه با کارهای قبلی ای که در این زمینه صورت گرفته، تفاوت دارد و در آن قدمی به آینده برداشته شده است؛ با این حال فرهنگ نامه سخن، فرهنگ معاصر است و فقط کمی از لغات دوران گذشته را در بر گرفته است؛ در حالی که فرهنگ نامه جامع زبان فارسی یک فرهنگ تاریخی است و زبان فارسی را از گذشته تاکنون در بر گرفته است.
در بخش گفتگوی تلفنی این برنامه حسن انوری گفت: فرهنگ نامه جامع زبان فارسی مهم ترین اثر لغوی ای محسوب می شود که در سال های اخیر به بازار ادب فارسی آمده است. این اثر از نظر پیکره متنی شامل بیش از هزاران متن قدیمی و جدید است و برای برخی از مدخل های خود شاید بیش از صدهزار شاهد وجود داشته باشد که مبانی تالیف قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه این فرهنگنامه از نظر اصطلاحات علمی در سطح دیپلم قرار دارد، افزود: اگر مخاطبان به دنبال اصطلاحات علمی فراتر از سطح دیپلم هستند، نباید به آن مراجعه کنند ولی اگر از نظر ادبی دنبال فرهنگنامه ای هستند چون در این اثر واژگان دارای معانی مختلفی هستند، می توانند از آن استفاده کنند. در واقع فرهنگ نامه جامع زبان فارسی از این منظر اثر بی سابقه ای به شمار می شود.
عضو پیوسته فرهنگستان ادب و زبان فارسی گفت: چون پیکره فرهنگ زبان فارسی گسترده است؛ مهم ترین مسئله ای که باید مولفان به آن توجه کنند این است که شواهد را با معنی لغات انطباق دهند؛ از این رو به آقای صادقی و همکارانش توصیه می کنم که این مسئله را مورد توجه قرار دهند تا بتوانند شواهد را به درستی با معنی لغات مورد نظر انطباق دهند؛ چرا که این مسئله، مهم ترین موضوعی است که مخاطبان فرهنگ نامه جامع زبان فارسی به آن توجه می کنند.
در ادامه اشرف صادقی گفت: برای تهیه این فرهنگ نامه، در ابتدا شیوه نامه را طراحی کردیم که این کار 3 سال زمان برد؛ این شیوه نامه در ابتدای فرهنگ نامه آورده شده است. در واقع فرهنگ نامه نویسی در سطح جهان در حال پیشرفت است.
وی با بیان اینکه این فرهنگنامه مورد تایید مقام معظم رهبری قرار گرفته است، گفت: اگر این فرهنگ نامه توسط یک ناشر خصوصی به چاپ می رسد، قطعا قیمت آن 100 تا 110 هزار تومان بود ولی ما آن را به قیمت 60 هزار تومان به فروش می رسانیم.
عضو فرهنگستان ادب و زبان فارسی درباره مشکلات این طرح افزود: قطعا این کار مشکلات اجرایی و علمی بزرگی داشت. از نظر علمی ما با تعداد زیاد شاهدان مواجه بودیم؛ همچنین چون فرهنگستان بودجه زیادی ندارد با تعدا دزیادی از پژوهشگران مان را به همین دلیل از دست می دادیم. در واقع ما برای این کار نیاز به 100 پژوهشگر داشتیم در حالی که کار را با 25 پژوهشگر انجام دادیم.
اشرف صادقی در پایان خاطر نشان کرد: البته این ما توانستیم پروژه فرهنگ نامه جامع زبان فارسی را به یک طرح ملی تبدیل کنیم و در دولت قبلی بودجه ای نیز به این کار اختصاص یافت؛ با این حال هیچ پولی برای این کار تا الان پرداخت نشده است. از خیرین خواهش می کنم که به چنین کارهایی نیز توجه کرده و از آنها حمایت های مالی و معنوی انجام دهند.