فیلم ساختن با شوخی‌های دم دستی، سینما را تجارتخانه کرده / دلیل شکست سینمای ایران از زبان تقوایی

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ مراسم بزرگداشت ناصر تقوایی شب گذشته 22 آذرماه در سالن شماره 3 سینما فلسطین با حضور ناصر تقوایی مستندساز و احمد طالب‌نژاد منتقد برگزار شد.

 

ناصر تقوایی با ابراز خوشحالی از حضور در جمع مستندسازان گفت: سینمای مستند سینمای جذابی است که می‌تواند حقایق جامعه را نشان دهد. در طول سالها رشد سینما با موانع زیادی روبرو بوده است.

 

 

در ادامه احمد طالبی‌نژاد با بررسی سوابق ناصر تقوایی گفت: سالهاست که ناصر تقوایی فیلم نساخته است با این حال او از ذهن‌ها نرفته و محبوبیت خود را حفظ کرده است. در این سالها تقوایی می‌نوشت و تدریس

 

می‌کرد. او می‌گوید ممکن است من به خودم آزار رسانده باشم اما هیچ‌وقت به سینما بد نکردم برخلاف برخی افراد که سعی دارند هر سال یک فیلم بسازند او با تعداد کم فیلمهایش به مرجع تقلیدی برای فیلم‌‌سازان جوان تبدیل شده است.

 

وی افزود: اربعین، باد جن و آن شب که باران آمد فیلم‌هایی است که اغلب فیلم‌سازان جوان از فرم آن تقلید می‌کنند. با این حال نمایش برخی از آنها بی‌دلیل ممنوع شده است. فکر نمی‌کنم تاکنون فیلمی به قدرت ناخدا خورشید در سینما ساخته شده باشد. این فیلم در قیاس با فیلم داشتن و نداشتن هاکس که اقتباسی از همینوی است بسیار شریف‌تر است. خیلی‌ها بعد از ناخدا خورشید خواستند مثل این فیلم شخصیت‌پردازی کنند اما ناموفق بودند.

 

این منتقد سینمایی اضافه کرد:‌چای تلخ و زنگی و رومی فیلم‌های دیگر ناصر تقوایی بود که متاسفانه نتوانست تولید آنها را کامل کند. در فردای سینمای ایران باید دید چه کسی پاسخگوی ساخته نشدن این فیلمهاخواهد بود. چای تلخ در این فیلم نیز که در مورد جنگ ایران قرار بود ساخته شود.

 

ناصر تقوایی با تاکید بر اینکه وی نیز از چرایی توقف پروژه‌های چای تلخ و زنگی و رومی خبر ندارد گفت:‌ من نیز دلیل توقف آن را نمی‌دانم اما مطئنم من کم‌کاری نکرده‌ام هر کدام از این فیلمها 2 بار به مرحله فیلم‌برداری رسید. زنگی رومی در مرحله اول 20 دقیقه فیلمبرداری شد و بعد متوقف شد. در مرحله دوم نیز در هنگام انجام تدارکات فیلم متوقف شد. من برای چای تلخ یک روستا با کاهگل و کپر ساختم. فیلم من مشکل ساخت نداشت و توانستم به راحتی برای آن تهیه‌کننده پیدا کنم اما در میانه کار تهیه‌کننده از ساخت این فیلم پشیمان شد.

 

 

وی تصریح کرد: من تاکنون یک ریال هم از دولت برای ساخت فیلم پول نگرفته‌ام و مخالف این کار هستم. سینما یک تجارت است. دولت باید تنها زیرساختها را افزایش دهد و بنیادها را تقویت کند. من همیشه با ارشاد یک مشکل اساسی داشتم. هیچ مدیری نمی‌تواند این وزارتخانه را اداره کند. وزارت ارشاد مجموعه‌ای از 10 وزارتخانه مختلف است. انتظار ما انتظار غیرمنطقی از یک وزارتخانه کوچک است. باید یک تجدیدنظر اساسی در مورد وزارت ارشاد صورت گیرد. هرچه خانه سینما تقویت شود بهتر است. مدیران سینمای ما نیز باید از انحصارطلبی دست بردارند.

 

 

این مستندساز خطه جنوب در ادامه گفت: در زمینه تئاتر و نقاشی نیز باید مانند سینما عمل کرد. هنر یک اقتصاد بین‌المللی است. ما زمانی موفق هستیم که فروش بین‌المللی آثار هنری را افزایش دهیم. در سالهای اخیر فیلم‌هایی در خارج نمایش داده شده است اما اکثر فیلم‌های تجاری نمی‌تواند از مرز ایران بیرون برود. فیلم‌هایی نیز که به خارج رفته‌اند اکثر فرهنگی بوده‌اند. فیلم‌های پرفروش فیلم‌های پرمحتواتر هستند این در حالی است که گروهی اکران را به دست گرفته‌اند که این نوع فیلمها را نمی‌‌سازند. فرهنگ مردم ما بالاتر از این است که بخواهیم با شوخی‌های دم‌دستی فیلم‌های تجاری برای آنها بسازیم.

 

تقوایی با اشاره به گرایش نسل جوان به سینما گفت: هم‌اکنون جوانان زیادی برای حضور در سینما آموزش می‌بینند اما چند نفر از آنها جذب بدنه سینما می‌شوند چرا ما آنها را آموزش می‌دهیم. سینما تنها از نظر تئوریک به خوبی رشد کرده است. این در حالی است که سینما یک مجموعه است که باید اجزای آن با یکدیگر رشد کند. کیفیت سینمای ما فقط براساس ساخت چند فیلم فرهنگی در سال سنجیده نمی‌شود.

 

وی با تاکید بر اینکه فیلم مستند می‌تواند پرفروش باشد، خاطرنشان کرد:‌همه دنیا عاشق دانستن در مورد موضوعاتی هستند که نمی‌دانند و این دلیلی است که می‌تواند یک فیلم مستند را پرفروش کند.

 

این مستندساز در ادامه با تعریف فیلم مستند برای حضار گفت: آدمی فیلم مستند می‌‌سازند که به موضوع اشراف کامل دارد و فیلم را با نگاه خودش می‌سازد. فیلم مستند با فیلم گزارشی بسیار متفاوت است. در فیلم گزارشی فیلم‌ساز نباید هیج دخل و تصرفی در فیلم داشته باشد. در فیلم مستند فیلمساز می‌تواند حتی بعضی‌ صحنه‌ها را بازسازی کند و در نحوه اجرا دخل و تصرف داشته باشد.

 

تقوایی با اشاره به مستند اربعین گفت: مراسم اربعین و عاشورا در بوشهر یک فستیوال موسیقی است. بهترین طبال‌های ایران در آنجا جمع می‌شوند. در موقع ساخت فیلم مستند در این باره من نمی‌توانستم دستور کات بدهم چون نمی‌توان موسیقی را در هنگام اجرا قطع کرد. در فیلم تعذیه حر دلاور نیز اینگونه بود. ما فقط باید انتخاب می‌کردیم که کدام از قسمت از مداحی را پخش کنند این انتخاب باعث شد که بسیاری از مداحان فعلی از سبک مداحی فیلم من تقلید کنند. من هرگز در فیلمهای مستند خودم مجبور نشدم به خاصر زل زدن فردی به دوربین فیلمبرداری را قطع کنم. من گاهی توجه افراد را به یک دوربین خاموش جلب می‌کردم و با یک دوربین دیگر فیلمبرداری می‌کردم.

 

وی با اشاره به فیلم نخل گفت: در ایران بعد از جنگ 10 میلیون اصله درخت نخل از بین رفت. برای اینکه در جنگ موانعی که باعث عدم ورود آب کارون به نخلستان‌ها می‌شد از بین رفت و نخل‌ها به خاطر آب‌ خوردن زیاد از بین رفتند. جامعه اعراب با تکیه بر این درختها زندگی می‌کردند. ما باید قبل از اینکه برای اعراب در جنوب خانه می‌ساختیم نهال‌های آنها را بازسازی می‌کردیم. زمانی ایران صادرکننده خرما بود اما اکنون آمریکا تبدیل به بزرگترین صادرکننده خرماشده است. آمریکایی‌ها برای جایگزین کردن کولا از خرما استفاده می‌کنند. این آگاهی‌ها در من باعث ساخت فیلم نخل شد.

 

این مستندساز با اشاره به فیلم دیگری از خود گفت:فیلم پیش در ادامه فیلم نخل بود. فرش منبع اقتصادی ایران قبل از صادرات نفت بود. ما این منبع اقتصادی را از بین بردیم. در صنعت نفت تنها 130 هزار نفر فعال هستند اما در صنعت فرش ایران 25 میلیون نفر فعال بودند. من در این فیلم به این مقوله پرداختم.

 

 

ناصر تقوایی با تاکید بر اینکه فیلم مستند باید تم داشته باشد ما باید بدانیم در هنگام ساخت فیلم چه می‌خواهیم بگوییم تم فیلم است که باعث می‌شود جزئیات را انتخاب کنیم. تفاوت ادبیات با سینما این است که برای نوشتن یک داستان خوب تنها یک شروع خوب کافی است اما در فیلمنامه ما باید بدانیم که آخر داستان چه می‌شود فیلم مستند نیز مانند فیلم‌های دیگر باید روایت داشته باشد. در فیلم‌های مستند با توجه به سوژه باید استراتژی ساخت آن را انتخاب کنیم وهنر فرمول ندارد.

 

وی در ادامه تصریح کرد: صحنه و موقیت جغرافیایی مهمترین عنصر ساخت فیلم است. اگر یک بازیگر در هنگام فیلمبرداری بمیرد کارگردان می‌تواند برای او جایگزین پیدا کند اما اگر صحنه آماده نباشد هیچ کاری نمی‌توان کرد.

 

این مستندساز با اشاره به منطقه جغرافیایی جنوب که مبدأ مستندسازان زیادی است، گفت: اولین مدارس در 3 شهر مرزی تبریز، رشت و بوشهر بوجود آمده است. اولین نویسنده‌ها نیز از این شهرها بیرون آمده‌اند. اولین فیلم‌های مستند ما فیلم‌هایی از پروژه‌های شرکت نفت بود و اولین مطبوعات نیز توسط شرکت نفت منتشر شد. این دلیل است که نشان می‌دهد چرا در منطقه جنوب مستندسازان زیادی وجود دارند. من با دیدن فیلم موج و مرجانه‌خارا به سینما جذب شدم. گلستان سهم بزرگی در توسعه سینمای ایران دارد.

 

تقوایی در پاسخ به سوال یکی از مخاطبان که در مورد تخریب امارت امین‌السلطان لوکیشن فیلم دایی جان ناپلئون سوال کرد گفت: این عمارت‌ها نیز آنقدرها حائز اهمیت نیست. این عمارت بعد از فیلم دایی جان ناپلئون معروف شد. من آن را که سوخته بود به صورت کامل بازسازی کردم. من اکنون از فیلم دایی جان ناپلئون هم خبر ندارم. خیلی از فیلم‌هایی که در آرشیو صداو سیما است قیچی خورده است و نسخه کامل آنها در هیچ کجا پیدا نمی‌شود.

 

 

وی در پایان با تاکید بر اینکه لازمه ساخت یک فیلم خوب یک فیلنامه خوب است، گفت: فیلنامه داستان نیست، فیلنامه مابین ادبیات و سینماست. دلیل شکست فیلم‌های سینمای ما نداشتن فیلنامه‌های خوب است. فیلنامه خوب فیلنامه‌ای است که تمام گروه با خواندش کار خود را متوجه شوند حتی برای یک فیلم 6 ثانیه ای نیز باید فیلنامه داشت. من در فیلمهای خود حتی با بازیگران هم کار ندارم آنها با خواندن فیلم‌نامه متوجه همه چیز می‌شوند. البته فیلمنامه باید در زمان خودش ساخته شود و اگر 6 ماه از نوشتن آن بگذرد دیگر نمی‌توان آن را ساخت.