چرا رشد علمی کشور به رشد اقتصادی منجر نمی شود؟

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ چندسالی است که از اقتصاد دانش بنیان به عنوان اصلی ترین راهکار برای توسعه متوازن کشور و یکی از روش های مقابله با تحریم ها یاد می شود. در این میان رهبر انقلاب نیز تاکید ویژه ای بر آن داشته و می گویند: یکی از بهترین مظاهر و مؤثرترین مؤلفه های اقتصاد مقاومتی، شرکتهای دانش بنیان است که می توانند اقتصاد مقاومتی را پایدارتر کنند.

رهبر انقلاب اسلامی رشد اقتصادی حقیقی را در گرو تولید ثروت از طریق دانش و علم دانستند و خاطرنشان کردند: اگر شرکتهای دانش بنیان جدی گرفته شوند و از توسعه کمی و کیفی آنها حمایت شود، بواسطه ثروت آفرینی از طریق علم، اقتصاد کشور به شکوفایی حقیقی خواهد رسید.

حسین برخوردار رئیس مجمع واردات در باره اقتصاد دانش بنیان می گوید: طبق تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، «اقتصاد دانش بنیان اقتصادی است که بر اساس تولید و توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه خاص قرار می گیرد. صنایع دانش بنیان صنایعی است که در آنها سطح بالایی از سرمایه گذاری به ابداع و نوآوری اختصاص می یابد و فن آوری های کسب شده با شدت بالایی مصرف می شوند و نیروی کار از تحصیلات عالی برخوردار است.» طبیعتا در آن صورت درآمد کشور بر پیشرفت های علمی استوار می شود و نه دلارهای نفتی و واقعا نفوذ اثرگذاری تحریم به چنین اقتصادی بسیار پایین تر از حالتی است که اقتصاد بیش از 80 درصد خود را مدیون دلارهای نفتی است.

این تعریفی کامل برای اقتصاد دانش بنیان است اما برای محقق کردن این تعریف همه بر یک موضوع تاکید دارند که آنهم تجاری سازی محصولات دانش بنیان است بدین معنی که برای دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان بایستی شرایط لازم برای تبدیل ایده‌ها به محصولات جدید فراهم شود.

از دید ابراهیم رزاقی اقتصاددان، عدم تجاری سازی مشکل اصلی اقتصاد دانش بنیان و شرکت های دانش بنیان است. وی معتقد است نوآوری و اختراع به وفور در اقتصاد کشور وجود دارد و پژوهشگران در این زمینه عملکرد بسیار خوبی داتشه اند اما این اختراعات زمانی که به مرحله تجاری سازی می رسند با استقبال مواجه نمی شود چرا که همان موضوع دلار ارزان سبب شده است که تولیدکنندگان به نوآوری و پژوهش بها نداده و برای رقابت با جنس خارجی ارزان به فکر پایین آوردن هزینه باشند و به صورت طبیعی این بودجه پژوهش و تحقیق است که کاهش می یابد.

اقتصادانان معتقدند برای خارج شدن از حوزه فعالیت اقتصاد نفتی و عدم وابستگی به آن، باید حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان مدنظر باشد، چراکه استفاده از علم و دانش در اقتصاد به خلق ثروت بدون نیاز به درآمد حاصل از فروش نفت برای کشور منجر خواهد شد.

از سوی دیگر اقتصاد دانش بنیان از شناخت بیشتر نقش دانش در بهره‌وری و رشد اقتصادی حکایت دارد، این در حالی است که کشور ما در حال حاضر بیش از هر چیزی نیازمند بهره گرفتن از دانش در روند تولید با هدف رشد اقتصادی است.

در کشور ما سالهاست که سیاستگذاران اقتصادی همواره خود را با این پرسش مواجه می بینند که چرا با وجود آن که سرعت رشد علمی ایران در برخی شاخه ها رتبه اول منطقه را داراست، هنوز دارای مشکلات اقتصادی فراوانی هستیم و نتوانسته ایم خود را از وابستگی به نفت برهانیم؟

این سوال را اینگونه می توان پاسخ داد: پیشرفت علمی زمانی مایه پیشرفت و توسعه اقتصادی می شود که با صنعت پیوند بخورد و ابتکار دانشمندان به تکنولوژی تولید تبدیل شود. این نکته، حلقه مفقوده روند توسعه در کشور ماست که اگر با دقت نظر مسئولین برطرف شود، مدیریت تحریم ها نیز بسیار آسان خواهد شد.

مشاهده می شود آن چیزی که مورد قبول همه کارشناسان است جایگزینی اقتصاد نفتی با اقتصاد دانش بنیان است. تولید و صادرات به تنهایی نخواهد توانست روند توسعه کشور را طی کند بلکه این ارزش افزوده و بهره وری بالاست که می تواند در کنار درآمد زایی مشکلات بیکاری، تورم، رشد اقتصادی پایین و صادرات محدود را رفع کند.

از الزامات دیگر توسعه اقتصادی بعد از حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان، تجاری کردن محصولات دانش بر است. اینکه محصولاتی با استفاده از دانش و فن آوری بالا تولید بشوند اما تجاری سازی نشوند کاری بیهوده و فاقد نتیجه خاصی است. و در این میان این دولت است که بیشترین نقش را ایفا می کند و باید با ارائه تسهیلات و کمک به شرکت های دانش بنیان آنها را در تولید انبوه حمایت کند.

امروزه تمام کشورهای جهان نیز در پی بدست آوردن پیشرفت هایی در زمینه بهره وری هستند؛ بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید ملی بیشتری دست یابند و این مهم تنها از طریق شرکت های دانش بنیان قابل تزریق به صنعت است.