افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، سود یا زیان؟/ برای این صنعت استراتژیک چه باید کرد؟

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ واحدهای پتروشیمی ٥ درصد از گاز کشور رابه عنوان خوراک به خود اختصاص داده است. این خوراک به دو صورت مایع و گاز است. واحدهای گازی نیز در دو دسته واحدهای مصرف‌کننده گاز متان و اتان قرار می‌گیرند و واحدهای متانول و آمونیاک-اوره مصرف‌کننده خوراک گاز متان هستند. اینکه خوراک واحدهای پتروشیمی با چه قیمتی و در چه دوره زمانی در اختیار صنایع پتروشیمی قرار بگیرد مسئله‌ای است که همواره مدیران شرکت ملی صنایع پتروشیمی و فعالان این بخش را با یکدیگر درگیر کرده است.

شرکت ملی صنایع پتروشیمی از یکسو پیشنهاد تعیین قیمت خوراک و قیمت محصولات پتروشیمی براساس قیمت فوب خلیج فارس را مطرح می‌کند و معتقد است صنایع پتروشیمی حتی اگر قیمت خوراک را براساس فوب بین‌المللی دریافت کنند، می‌توانند از محل سود تولیدات‌شان درآمدشان را افزایش دهند. ولی از سوی دیگر کارشناسان و فعالان صنعت پتروشیمی معتقدند قیمت خوراک محصولات پتروشیمی که مزیت اصلی کشورمان در آن است، باید پایین‌تر از نرخ‌های بین‌المللی باشد تا بازار این صنعت برای سرمایه‌گذاران جذاب شود، چرا که حداقل ٥٠ تا ٦٠ درصد قیمت تمام شده محصولات پتروشیمی قیمت خوراک است. این دسته معتقد است در صورتی که مکانیسمی برای تعیین قیمت خوراک تعریف نشود، تولیدکنندگان دچار سردرگمی می‌شوند.

چندی پیش، محمدحسن پیوندی معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، از پیشنهاد جدید این شرکت برای تعیین خوراک خبر داد. براساس پیشنهاد این شرکت، تعیین قیمت خوراک بر مبنای نظام عرضه و تقاضا و فروش محصولات بر مبنای فوب خلیج‌فارس خواهد بود. البته این مقام مسئول اعلام کرد که هنوز قیمت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی تعیین نشده است.

اما کارشناسان بر این اعتقاد می‌باشند در صورت تعیین قیمت خوراک بر مبنای بازار عرضه و تقاضا سرمایه‌گذار دچار مشکل می‌شود. به گفته کارشناسان، خوراک مایع صنایع پتروشیمی از مدت‌ها قبل به صورت منفی 5 درصد در اختیار مجتمع‌ها قرار می‌گرفت اما در صورتی که این محصولات در تالار بورس مورد معامله قرار گیرد، مطابق قوانین و مقررات حاکم بر بورس کالا، قیمت محصولات پتروشیمی مثبت و منفی 5 درصد عرضه می‌شود.

تعیین قیمت بر اساس فوب خلیج‌فارس به تولیدکنندگان آسیب می‌زند

کالای پتروشیمی عرضه شده در بورس با قیمت‌های فوب نیز با نرخ اتاق ارز مبادله‌ای، تبدیل به ریال شده و به عنوان قیمت کف در بورس عرضه می‌شوند. البته قیمت‌ها می‌توانند ٥ درصد بالاتر یا پایین‌تر از فوب در بورس مبادله شوند.

عبدالحسین بیات، عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع ملی پتروشیمی نیز پیشنهاد هم سنگ‌سازی خوراک‌ها را می‌دهد و می‌گوید: در صورتی که قیمت خوراک واحدهایی که کالاهای آن‌ها در بورس عرضه می‌شوند، براساس فوب خلیج‌فارس محاسبه شود مطمئنا تولیدکننده آسیب دیده و احتمال متضرر شدن صنایع تکمیلی و حتی به تعطیلی کشانده شدن آن‌ها نیز وجود دارد.

به گفته وی بهتر است خوراکی که به واحدهای پتروشیمی عرضه می‌شود منهای ٥ درصد فوب خلیج فارس باشد و واحدهایی که از خوراک مایع تغذیه می‌کنند بر همین مبنا خوراک‌شان را دریافت کرده تا سرمایه‌گذاران برای ورود به صنعت پتروشیمی دچار تردید نشوند.

دلایل افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها چیست؟

چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی کوتاه به بررسی وضعیت موجود صنعت پتروشیمی کشور و سود کلان پتروشیمی‌های گازی ناشی از قیمت پایین خوراک و دلایل مخالفت با افزایش قیمت آن پرداخت.
بر اساس این گزارش، 65 درصد صادرات صنعت پتروشیمی کشور به صورت خام فروشی بوده و در نتیجه آن با قیمت پایین خوراک پتروشیمی‌های گازی کسی به دنبال تکمیل زنجیره ارزش افزوده نمی‌رود.

برخی از کارشناسان، دلایل افزایش قیمت خوراک پتروشیمی را خصوصی شدن این بخش می‌دانند و بر این اعتقادند که قبل از اجرای سیاست خصوصی‌سازی، مدیریت این بخش بر عهده دولت بود و حساسیتی بر روی نرخ خوراک وجود نداشت. در نتیجه تمامی محصولات این گروه به نرخ دولتی فروخته شده و درآمد ناشی از آن نیز نصیب دولت می‌شد که پس از واگذاری سهام پتروشیمی‌ها به بخش خصوصی دولت در پی کسب سود از محل فروش خوراک به پتروشیمی‌ها بوده و با توجه به شرایط موجود بهترین سیاست افزایش نرخ این محصولات است.

حسن خسروجردی رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران قیمت مناسب برای خوراک پتروشیمی‌ها را میانگینی از قیمت این محصولات در کشورهای قطر و عربستان که از رقبای اصلی ایران در صنعت پتروشیمی منطقه است، می‌داند.

وی تعیین نرخ ثابت برای خوراک پتروشیمی‌ها را بسیار مناسب‌تر از نرخ شناور ارزیابی کرده و می‌گوید: در صورت شناور بودن نرخ مواد اولیه نمی‌توان برنامه‌ریزی مناسبی در این مورد داشت و باید به تعیین نرخی متعادل همانند همان چیزی که در تمام دنیا مرسوم است پرداخت.

خسروجردی، بیان هر عددی برای نرخ خوراک پتروشیمی بدون مطالعه را کاری اشتباه و غیرمنطقی توصیف کرده، اما قیمت مناسب را عددی بین 7 تا 10 سنت که میانگین قیمت کشورهای قطر و عربستان است تخمین می‌زند.

یک کارشناس بازار سرمایه نیز در این خصوص می‌گوید: اگر قرار باشد قیمت خوراک پتروشیمی‌ها بر اساس پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس به فوب خلیج فارس و شرایط رقابتی برسد، قیمت محصولات تولیدی را نیز باید به قیمت فوب و بازار آزاد به فروش رساند، در حالی که قیمت‌های حال حاضر کنترل شده بوده و بسیار پایین‌تر از میزان قیمت‌های واقعی است.

پیش‌بینی کارشناسان از وضعیت شرکت‌های پتروشیمی در بازار سرمایه

بر طبق پیش‌بینی‌های برخی کارشناسان بازار سرمایه و شایعات موجود، این افزایش قیمت خوراک تنها شرکت‌هایی را تحت شعاع قرار می‌دهد که از خوراک گازی استفاده می‌کنند. بر این اساس، شرکت‌های پلیمرساز همانند پتروشیمی مارون، جم و شازند به دلیل استفاده از خوراک مایع (خوراک مصرفی در این واحدها طیف وسیعی از فرآورده‌های نفتی و مایعات گازی از جمله: پروپان، بوتان، نفتا، رافینیت، پنتان پلاس، انواع برش‌ها و ... را شامل می‌شود) تحت تاثیر قرار نگرفته و بیشترین تاثیر منفی متوجه شرکت‌های زاگرس و پتروشیمی پردیس خواهد شد. همپنین تاپیکو، نفت و گاز پارسیان و غدیر با توجه به در اختیار داشتن سهام پتروشیمی‌ها در پرتفوی خود از این افزایش قیمت تاثیر خواهند پذیرفت.

به گزارش خبرگزاری دانشجو، در معاملات روزهای گذشته نیز مبادلات رینگ پتروشیمی با افزایش رغبت خریداران نسبت به انواع محصولات عرضه شده شیمیایی نسبت به هفته‌های گذشته انجام شد. به نظر می‌رسد اختلاف قیمتی که این محصولات در بورس و بازار نقدی دارند و همچنین افزایش ناگهانی قیمت این محصولات در بازارهای جهانی باعث رونق گرفتن معاملات این گروه در آخرین روز معاملاتی هفته شده است. چرا که شنیدن اخبار و شایعاتی پیرامون اعلام نرخ گاز پتروشیمی‌ها  موجب عدم عرضه توسط معامله‌گران در رینگ معاملاتی شده و حتی پس از افزایش قیمت خوراک گازی تا مرز 13 سنت، واکنش مجتمع‌های پتروشیمی بیشتر نیز خواهد شد. این در شرایطی است که کارشناسان معتقدند فعالیت کارخانه‌های تولیدی این محصول کاهش یافته و با کاهش نقدینگی کارخانه‌داران، تولید این صنایع با مشکل مواجه شده و موضوع سوخت مجتمع‌های پتروشیمی نیز مشکل ساز خواهد شد.

وزیر نفت در گفتگویی که با خبرگزاری فارس داشت از اجرای مصوبه ستاد ویژه درخصوص نرخ خوراک 13 سنتی پتروشیمی‌ها خبر داد و عنوان کرد: از آن زمان تاکنون بدهی پتروشیمی‌ها با نرخ خوراک 13 سنت و بر اساس ارز مبادله‌ای محاسبه شده و باید با این نرخ بدهی خود را تسویه کند.

طرح سوال از وزیر نفت روی میز نمایندگان مجلس قرار گرفت

نمایندگان مجلس طرح سوال از بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت به‌ دلیل عدم دریافت قیمت واقعی گاز از پتروشیمی‌ها جهت اعلام وصول و بررسی‌های نهایی را در برنامه‌های جاری خود قرار داده و تقدیم هیات رییسه مجلس کردند. بدین ترتیب طرح سوال از وزیر نفت با پرسش «چرا قیمت واقعی و قانونی گاز (خوراک) از پتروشیمی‌ها اخذ نمی‌شود؟» روی میز نمایندگان مجلس قرار گرفت.

قیمت خوراک پتروشیمی ها تا پایان سال نهایی خواهد شد

حسن خسروجردی رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی تعیین قیمت بر مبنای فوب خلیج فارس را نادرست خواند و گفت: ما مبنایی برای تعیین قیمت‌ها نداریم و قیمت‌گذاری تنها بر اساس مزیت‌های نسبی و هزینه‌ها صورت می‌پذیرد.

وی با اشاره به احتمال تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها بین 10 تا 15 سنت، افزود: با توجه به منطقی نبودن قیمت 2 سنتی خوراک پتروشیمی، ستاد تدابیر نرخ 13 سنت را پیشنهاد کرده و با مهندسی معکوس و قیمت بازار به نرخ 17 تا 18 سنت رسیدند و پیش‌بینی ما این است که در نهایت به عدد 10 تا 15 برسیم.

خسروجردی با تاکید بر نهایی شدن قیمت‌ها تا پایان سال، تصریح کرد: قیمت نهایی باید به نحوی تعیین شود که قابل رقابت بوده و برمبنای فرمول باشد. خوشبختانه بخش خصوصی با مبنای محاسبات موافق است، فقط باید منتظر جمع‌بندی نهایی از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مجلس و بخش خصوصی باشیم.

به هر حال این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که صنعت پتروشیمی یکی از صنایع استراتژیک کشور بوده که توانسته است در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های بسیاری را به سمت خود جذب کند و در حال حاضر 24 نماد از گروه پتروشیمی در بازار سرمایه ثبت شده است و حدود 15 تا 20 درصد ارزش کل بورس اوراق بهادار را از آن خود نموده‌اند. لذا حفظ مزیت‌های رقابتی این صنعت در بازارهای جهانی آن هم با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کشورمان بسیار حائز اهمیت بوده و ابن مهم در گرو رسیدن به اهدافی همچون پرهیز از خام فروشی، ایجاد ارزش افزوده و اشتغالزایی می‌باشد.