نظام آموزش پزشکی در بیمارستان‌های رشت رزیدنت محور شده است

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از رشت، در نامه بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی گیلان خطاب به رئیس جدید این دانشگاه آمده است: روز 18 دی ماه 1392 مراسم تودیع و معارفه حسن بهبودی و انوش برزیگر رسماً با حضور نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مسئولان استان برگزار شد تا بدین وسیله بعد از حدود هشت سال، دانشگاه علوم پزشکی گیلان تغییر مدیریت را در رأس خود تجربه کند.

بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در این نامه ضمن قدردانی از زحمات بهبودی، رئیس سابق دانشگاه، به برزیگر رئیس جدید تبریک عرض کرده و از خداوند متعال برای ایشان در این مسیر توفیق و گشایش مسئلت می کند.

در ادامه این نامه آمده است: از آنجایی که برزیگر طی سالیان فعالیت خود، همواره عنایت ویژه ای به قشر دانشجو داشته اند، بر خود لازم می دانیم به عنوان تشکلی دانشجویی، در آغازین روزهای ریاست ایشان، به بیان برخی مشکلات و وضعیت دانشگاه علوم پزشکی گیلان از نگاه جنبش دانشجویی بپردازیم. امید که با درمیان گذاشتن این نگاه با ایشان فصل جدیدی در مدیریت دانشگاه ایجاد شود.

استاد گرامی، جناب دکتر برزیگر!

حدود 27 سال از تأسیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان می گذرد و طی این سالیان تلاش های گسترده ای جهت سامان دهی سیستم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استان صورت گرفته است؛ اما متأسفانه هنوز هم مشکلات کثیر و پیچیده ای گریبان گیر این سیستم است.

هنوز نظام سلامت استان در مسیر عدالت قرار ندارد. هنوز هم سیستم های نظارتی در دانشگاه نتوانسته انضباط و کیفیت خدمت رسانی را تضمین کند. هنوز مدیریت دانشگاه نتوانسته انگیزه و توانمندی لازم را در کارکنان این سیستم برای خدمت رسانی ایجاد و هنوز هم نتوانسته رضایت مشتریان خدمات خود را جلب کند.

هنوز هم پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان، پرستاران، پیراپزشکان و سایر کارکنان این سیستم به کمال کارآمدی نزدیک نشده اند و متأسفانه در نتیجه سوء مدیریت، هر روز از وضعیت شغلی خود نیز ناراضی تر می گردند. هنوز هم دانشگاه از نابسامانی های بودجه ای، مالی و عدم توجه به شایسته سالاری در جذب نیروی انسانی رنج می برد. در حال حاضر بخش عظیمی از کارکنان این سیستم به دلیل عدم پرداخت معوقات خود به مدت های طولانی، انگیزه کار و تلاش در خدمت رسانی را از دست داده اند و معضلات بسیار متنوعی که در این نامه تنها به اساسی ترین هایشان مورد به مورد اشاره خواهیم کرد.

استاد گرامی، جناب دکتر برزیگر!

اولین عامل مؤثر در بهبود وضعیت این سیستم، تربیت و آموزش مؤثر نیروهاست. در طی سالیانی که جنابعالی در کسوت استادی این دانشگاه مشغول فعالیت بوده اید، باوجود مشغله های مدیریتی و درمانی که داشتید، جزو معدود افرادی بودید که همواره حضور فعالانه و خستگی ناپذیرتان در عرصه آموزش به همه سطوح دانشجویان (از دانشجویان فیزیوپاتولوژی گرفته تا دستیاران تخصصی سطح بالا) جالب توجه بوده است.

به تمامی اعضای هیئت علمی که این چنین در راستای تربیت خادمان عرصه بهداشت و درمان تلاش می کنند، متأسفانه تعداد قابل توجهی از اساتید بخش های مختلف، به بهانه مشغله های متعدد از جمله فعالیت درمانی در بخش خصوصی، در آموزش دانشجویان و همچنین تعهدات درمانی خود در بخش دولتی کم توجهی کرده و بعضاً پیش می آید که دانشجویان برخی از این اساتید را حتی یک بار هم ملاقات نکرده اند. در سیستمی که کوچکترین رفتار استاد می تواند الگویی برای آینده دانشجو قرار گیرد، این گونه رفتار ها می تواند خطری بزرگ برای تعهد و مسئولیت پذیری در آینده جامعه پزشکی باشد.

نظام آموزش پزشکی در بیمارستان های رشت مدتهاست رزیدنت محور شده و این مسئله نیز موجب کمرنگ شدن حضور اساتید در بخش های گوناگون و کاهش بار آموزشی در سطح پزشکی عمومی شده است. در رشته های دیگر علوم پزشکی و علوم پایه نیز، برخی اعضای هیئت علمی، کلاس های تدریس خود را به دانشجویان کارشناسی ارشد خود واگذار کرده اند.

روزگاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان به لحاظ رتبه بندی آموزشی از بهترین دانشگاه های تیپ 2 محسوب می شد، اما باوجود اینکه در سیستم رتبه بندی جدید که دانشگاه علوم پزشکی گیلان همراه با بسیاری دانشگاه های دیگر وارد دایره دانشگاه های تیپ 1 کشور شده است، متأسفانه واقعیتی که دانشجویان شاهد آن هستند چیز دیگری است. به روزسازی اساتید و استفاده از سیستم های نوین آموزشی از جمله ادغام (Integration) دروس که در بسیاری از دانشگاه های بزرگ جهان و ایران نتایج قابل توجهی داشته است، می تواند بتدریج این خلاء آموزشی را جبران کند.

یکی از مشکلاتی که دانشجویان در تمامی رشته ها از ابتدای ورود به دانشگاه با آن روبرو می شوند، مشخص نبودن مرجع مشخص برای مطالعه دروس است و دانشجویان عموماً به جزوه های دست نویسی پناه می برند که از اعتبار علمی کافی برخوردار نیستند. علیرغم وجود منابع مطالعاتی (references) مشهوری که در دنیا مطرح هستند، در بسیاری از دانشگاه های موفق جهان و ایران، کتابچه های مدونی توسط هر کدام از گروه های درسی شامل مواد لازم درسی تهیه می شود تا دانشجویان دچار سردرگمی نشوند و مطالبی را که یک دانشجوی علوم پزشکی به آن محتاج می شود، به درستی بیاموزند.

استاد گرانقدر، دکتر برزیگر!

جای بسی امیدواری است که فردی ریاست دانشگاه را بر عهده گرفته که خود از پژوهشگران باسابقه دانشگاه محسوب می شود و مسلماً با مشکلات و موانع این عرصه آشنایی بهتری دارد. درحال حاضر بار پژوهش دانشگاه صرفاً بر دوش عده قلیلی از اساتید و دانشجویان قرار دارد.

چنانچه مستحضرید، هدف پژوهش در عرصه علوم پزشکی باید بهبود ارائه خدمات سلامت به مشتریان این خدمات یعنی مردم باشد، پاسخگویی اجتماعی (Social Accountability) را تقویت کرده و مبنای «تصمیم گیری» ها در این عرصه گردد؛ درحالی که متأسفانه درصد کمی از تصمیمات جاری استان در زمینه علوم پزشکی با این ابزار پیش می رود.

در حال حاضر رتبه پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در کشور برای چهارمین سال متمادی، هفدهم است. هرچند چنین رتبه ای در شأن دانشگاهی با این سابقه نیست، ولی حتی اگر این رتبه را رتبه خوبی بدانیم، نباید دلخوش به شاخص های اعتبارسنجی ملی یا بین المللی بود. شاخص هایی که تنها نتیجه اش گسترش نگاه منفعت طلبانه در عرصه پژوهش شده است. نگاهی که متأسفانه باعث شده است گاهی شاهد بی اخلاقی هایی در عرصه رقابت و ارتقای پژوهشی باشیم. علاوه بر این باعث شده به جای آنکه پژوهش ها در چارچوب نیازمندی های کشور و منطقه باشد، در چارچوب سیستم امتیازگیری کیلومترها آن طرف مرزهای کشور انجام گیرد. اولویت بندی پژوهشی یعنی نگاه به افقی که باید به آن توجه شود تا مشکلات مجموعه حل گردد. متأسفانه در سال های اخیر این اولویت ها بازبینی اساسی نشده و بومی سازی نگردیده است.

اینکه رتبه پژوهشی دانشگاه ما یا یک پژوهشگر در بین یک سیستم رتبه بندی بالا باشد، خوب و قابل تقدیر است اما تولید علم تنها تولید مقاله نیست. چه بسیار پایان نامه هایی که در همین دانشگاه خاک می خورد و هیچ گاه استفاده عملی از آن نشده است.  درحالی که زحمات، انرژی و هزینه های بسیاری صرف آن گردیده است. به نظر می رسد که لزوم توجه عینی و عملیاتی به «ترجمان دانش» (Knowledge Translation) در فضای این دانشگاه باید بیش از پیش مورد تاکید قرار گیرد که همان فرآیند تولید، تبادل و بکارگیری صحیح دانش از نظر اخلاقی، با استفاده از برهم کنش ها میان پژوهشگران و مصرف کنندگان سلامت می باشد  و منجر به تولید محصولات موثرتر و نظام ارائه خدمات سلامت قوی تر می گردد.

جناب دکتر برزیگر!

در حیطه درمان، آن چیز که همیشه باعث نگرانی عدالت خواهان بوده، عدم تفکیک کامل بخش خصوصی و دولتی است. در حال حاضر بار اصلی درمان استان بر دوش درمانگران «تمام وقت جغرافیایی» قرار داده شده و متأسفانه هنوز هم شاهد حضور کمرنگ سایر درمانگران در بخش دولتی هستیم. هنوز هم کثیری از بیماران توسط برخی از درمانگران ترغیب به مراجعه به بخش خصوصی می شوند! و این نه تنها مغایر اصل عدالت است، بلکه ضربه سنگینی به اعتماد میان جامعه و سیستم درمانی وارد می کند و از سوی دیگر ضربه جبران ناپذیری به آموزش پزشکی می زند.

در نحوه ارائه خدمات درمانی، هیچ گونه برنامه ریزی هدفمند، مناسب و به موقع مشاهده نمی شود و مردم روز به روز در این خصوص بر رنج هایشان افزوده می گردد. نگاهی اجمالی به وضعیت بیماران بستری در اورژانس ها، بخش ها، مراجعین پس از بستری به درمانگاه ها و مردمان منتظر برای دریافت خدمات، گویای این مدعاست.

در بسیاری از مراکز درمانی استان، علیرغم وجود امکانات مناسب، استفاده بهینه ای از این امکانات صورت نمی گیرد. عدم نظارت جدی بر سیستم های خصوصی ارائه دهنده خدمات درمانی استان، منجر به خدشه وارد شدن به عدالت در سلامت شده است.

جناب دکتر برزیگر!

در حوزه بهداشت، موفقیت های قابل توجهی طی این سالها در کشور و استان به دست آمد و از طرفی فرهنگ بالای مردم گیلان زمین باعث گردید بسیاری از شاخص های سلامت استان در سالهای ماضی ارتقای مناسبی یابد. اما متأسفانه نظارت، پایش و ارزیابی بر سیستم بهداشتی جاری استان بسیار ضعیف است. فرآیندها از گذشته به درستی و کارشناسانه طراحی شده ولی متأسفانه در گذر زمان اجرا و انگیزش افراد برای عملیاتی کردن این فرآیند ها به فراموشی سپرده شده و ناظران امر نیز جدیتی برای کنترل این وضعیت ندارند.

برای مثال سیستم ارجاع که مدت هاست در سیستم بهداشتی روستایی طراحی شده، متأسفانه در گیلان به آن کوچکترین اعتنایی نمی شود و بیماران از دورترین روستاها برای حل کوچکترین مشکلات خود به پزشکان متخصص و فوق تخصصی مراجعه می کنند که این مسئله بازدهی سیستم بهداشتی استان را بشدت تحت تأثیر قرار داده است.

بافت ویژه فرهنگی-جغرافیایی هر استان ایجاب می کند، برنامه ریزی های کشوری که از سوی وزارتخانه ابلاغ می شود، متناسب با هرمنطقه بومی سازی گردد تا حداکثر اثرگذاری را داشته باشد که متأسفانه توجه کافی به این امر در دانشگاه ما صورت نمی گیرد. از جمله چالش های دیگر بهداشتی استان، در حوزه سبک زندگی، تغییرات هرم جمعیتی و توزیع نامتناسب جمعیت است که متأسفانه توجه جدی به آن نشده است.

استاد ارجمند، جنابدکتر برزیگر!

درست است که مسئله دارو و نظارت بر سیستم های توزیعی آن یک معضل کشوری است؛ اما این معضل در استان گیلان به شکلی خاص در جریان است. نحوه توزیع ناصحیح داروها، عدم نظارت بر سیستم های عرضه کننده خدمات و محصولات موثر بر زندگی مردم در طول سال های اخیر منجر به ایجاد فرهنگ ها و الگوهای غلط و غیرعلمی در مردم شده است که در صورت نهادینه شدن، تغییر آن را بسیار دشوار می نماید.

و بالاخره بخش فرهنگ که چه زیبا رهبر معظم انقلاب از آن با عنوان مظلوم ترین بخش ها یاد کرده و البته در دانشگاه علوم پزشکی گیلان این مظلومیت قابل توجه تر می باشد. امام خمینی (ره) می فرمایند: « فرهنگ مبدأ همه خوشبختی‌ها و بدبختی‌های ملت است... آن چیزى که ملت‌ها را می ‏سازد فرهنگ صحیح است... اگر فرهنگ درست ‏بشود یک مملکت اصلاح می ‏شود.»

ای کاش ما اهمیت کار فرهنگی بنیادی را در اصلاح امور این دانشگاه نیز جدی می گرفتیم. کار فرهنگی نه صرفاً به معنای خاص امور معاونت فرهنگی-دانشجویی بلکه برنامه ریزی های بنیادی در همه بخش های دانشگاه مد نظر است. متأسفانه همیشه کمترین توجه مادی و معنوی به این بخش صورت گرفته و همان مقدار نیز در جهت صحیح به کار گرفته نشده است.

نگاه محوری به دانشجو به خاطر آرمان خواهی که در این قشر وجود دارد، در این بخش می تواند نقش بسزایی ایفا کند؛ اما متأسفانه همیشه به تشکل های دانشجویی به عنوان عاملی که می توانند بار اجرایی فعالیت های فرهنگی را از دوش دانشگاه بردارند نگاه شده است؛ در حالی که هدایت محتوایی فرهنگ باید به دست دانشجو و تحت نظارت علما، فاضلین و اساتید باشد و حمایت اجرایی و مالی بر عهده دانشگاه!

فعالیت فرهنگی دانشگاه در حال حاضر صرفاً محدود شده است به برگزاری برخی مناسبت های تقویمی خاص به جهت رفع تکلیف! حتی برای برگزاری برخی مسابقات ورزشی، جشن ها و عزاداری ها که معمولاً به عنوان حفظ ظاهر فعالیت های فرهنگی در دانشگاه ها پیگیری می گردد ، دانشگاه منتظر حرکتی اجرایی از سوی تشکل ها می ماند.

متأسفانه به دلایل مختلف، فضای فعالیت فرهنگی در دانشگاه علوم پزشکی گیلان به شدت خموده و راکد شده و تفاوتی میان آن با فضای مدرسه مشاهده نمی شود! باید برای دانشجو فضای مناسب جهت فعالیت فرهنگی فراهم گردد و با ایجاد فضای گفت وگو میان سلایق مختلف فرهنگی، مشارکت همه اقشار دانشجویی را برای رسیدن به یک جامعه آرمانی جلب کرد.

چنانچه رهبر معظم انقلاب نیز در یکی از نشست های دانشگاهی خود بر این نکته تأکید داشته و می فرمایند : «یکى دیگر از کارهایى که باید در زمینه‏ مسائل گوناگون اجتماعى و سیاسى و علمى انجام بگیرد، میدان دادن به دانشجوست براى اظهارنظر. از اظهار نظر هیچ نباید بیمناک بود. این کرسى‏هاى آزاداندیشى که ما گفتیم، در دانشگاه ها باید تحقق پیدا کند و باید تشکیل بشود. اگر چنانچه بحث‌هاى مهم تخصصى در زمینه‏ سیاسى، در زمینه‏هاى اجتماعى، در زمینه‏هاى گوناگون حتّى فکرى و مذهبى، در محیط‌هاى سالمى بین صاحبان توان و قدرت بحث مطرح بشود، مطمئناً ضایعاتى که از کشاندن این بحث ها به محیط هاى عمومى و اجتماعى ممکن است پیش بیاید، دیگر پیش نخواهد آمد. »

باعث امیدواری است که جنابعالی ریاست خود را با سرکشی به خوابگاه های دانشجویی و توجه به نیازمندی های رفاهی دانشجویان آغاز کردید. چنانچه که در بازدیدهای خود مشاهده کردید، دانشجویان در خوابگاه ها و همچنین بیمارستان ها از بی کیفیتی غذا، بی نظمی ایاب و ذهاب و بی احترامی رنج می برند. متأسفانه گاهی غفلت می شود که صاحبان اصلی دانشگاه، دانشجویان هستند.

باید به دانشجو فرصت داد و حتی آموزش داد که تبدیل به فردی مطالبه گر و البته منطقی گردد، نه آنکه حقوق اساسی اش را از او مخفی کنیم. تا زمانی که مسئولان با دانشجو به عنوان ناظم مدرسه برخورد کنند، دانشجو شخصیت لازم برای درک احساس مسئولیت خود در جامعه را به دست نمی آورد و در نهایت نتیجه ای جز گسترش بی تعهدی و بی تفاوتی در جامعه به بار نخواهد آمد.

رهبر معظم انقلاب می فرمایند: « من بارها گفته ام ؛ از آن روزی باید ترسید که جوان ما، دانشجوی ما در دانشگاه انگیزه طرح مسئله، طرح سؤال، طرح درخواست نداشته باشد. همه همت ما باید این باشد که این روحیه مطالبه، خواستن و مدعا داشتن در زمینه های گوناگون را در نسل جوان کشورمان گسترش بدهیم....جوان باید مطالبه کند، باید احساس کند که این مطالبه سودمند است، ثمربخش است؛ و تشویق بشود بر این مطالبه. »

امیدواریم طی مدتی که شما در سمت ریاست این دانشگاه می باشید، با حفظ استقلال دانشگاه در تصمیم گیری ها، با درایت، دقت نظر و کسب مشورت از صاحبان اندیشه و تجربه و کارشناسان واقعی و دلسوز، و انتخاب و انتصاب سرپنجه های اجرایی متعهد، باتجربه، با انگیزه و مشورت پذیر، موجب اصلاح مشکلات دانشگاه شوید و بدین وسیله شاهد گام هایی مؤثر در راستای تحقق اهداف انقلاب اسلامی باشیم.