رسالت قرآن، شناساندن علی (ع) است

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»- زینب صارم؛ معرفت و شناخت اهل بیت از اصلی ترین ارکان دین مداری است؛ چرا که به وسیله شناخت ائمه می توان به قرب الی الله رسید. بدان معنا که هرچه شناخت و معرفت ما نسبت به اهل بیت بیشتر شود و از سوی دیگر التزام عملی نسبت به این شناخت پیدا کنیم طریق عرفان و قرب الی الله در مطمئن ترین شرایط طی می شود.

خداوند در سوره مبارکه ذاریات آیه 56 می فرماید:« وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون‏» در حقیقت عبادت کردن حضرت حق، هدف اصلی خلقت انسان است. اما واقعیت آن است که عبادت کردن یک مفهوم کلی و ذی وجوه است که دارای مصادیق و معانی بسیار زیادی است که اگر فردی معنای عبادت کردن را آن طور که خداوند خواسته متوجه نشود و به آن عمل نکند حتی با تلاش های زیاد نیز مغبون خواهد بود.

اصلی ترین و بنیادی ترین مسیری که در آن خداوند عبادت می شود در ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی با اهل بیت است؛  امام سجاد (ع) در حدیثی طولانی می فرماید:« به‏ وسیله‏ ما خدا شناخته مى‏شود و به‏ وسیله‏ ما عبادت مى‏شود و راه به سوى خدا ما هستیم.» «1»در نتیجه معرفت و شناخت اهل بیت به نوعی اصلی ترین هدف خلقت انسان دانست چرا که تا نسبت به ائمه معصومین معرفت پیدا نکنیم عبادت خداوند امری پوچ است به بیان دیگر هرچه معرفت و محبت ما نسبت به اهل بیت بیشتر باشد عمل عبادی ما دارای ارزش بیشتری در نزد پروردگار است؛ نکته قابل تامل آن است که این موضوع تنها در میان آدمیان صادق نیست بلکه فرشتگان نیز به برکت وجودی اهل بیت عصمت و طهارت قادر به عبادت پروردگار شدند. امام رضا (ع) در حدیثی مفصل می فرماید:« پس فرشتگان به‏ وسیله‏ ما به شناسایى خداوند و تسبیح و تهلیل و سپاسگزارى و تمجید او راه یافتند.»«2»

بنابراین معرفت و شناخت اهل بیت برای مؤمنین جزو اوجب واجبات است؛ چرا که بن مایه و معنای دین و خداپرستی در معرفت به اهل بیت خلاصه می شود. معرفت به اهل بیت و شناسایی آن بزرگواران نیز دارای ابعاد بسیار گسترده ای است.

برخی معرفت به اهل بیت و شناخت ایشان طیفی بسیار گسترده دارد؛ برخی معرفت به ائمه را در سیره آن بزرگواران پر رنگ می بینند مثلا یتیم نوازی امام علی (ع) و جملات قصار و جدی ایشان درباره مراقبت و اهمیت دادن به فقیران و یتیمان برای برخی شیعیان بسیار پر رنگ است بدان نحو که سعی میکنند در رفتار خود در قبال جامعه و خانواده نسبت به سیره امام علی (ع) فهم پیدا کنند و از آن تبعیت کنند. «3»

معرفت و شناخت دیگر اهل بیت منوط به شناخت جایگاه خاص آنان بعد از پیامبر(ص) است؛ به عنوان نمونه می توان به مسئله جانشینی امیرالمؤمنین (ع) اشاره کرد که خطبه غدیر ،حدیث سد ابواب مسجد، روایت منزلت و هزاران فضایلی که در شآن اهل بیت مخصوصا امام علی (ع) در کتب شیعه و اهل سنت آمده است اشاره کرد.

اما به غیر از جنبه تاریخی که به سیره اهل بیت و احادیث با ارزش آن بزرگواران می پردازد یک منبع بسیار مهم دیگر برای شناخت اهل بیت وجود دارد که مورد غفلت واقع شده است و آن جایگاه اهل بیت علی الخصوص امام علی (ع) در قرآن است.

قرآن یکی از با ارزش ترین و مهم ترین منابعی است که در آن جایگاه و قدر و منزلت اهل بیت در آن مطرح شده است. به نحوی که می توان گفت یکی از رسالت های بزرگ قرآن شناساندن عظمت امام علی (ع) است.  به عنوان نمونه می توان به سوره مبارکه حمد اشاره کرد که تمام مسلمانان در نمازهای واجب یومیه خود این سوره مبارک را قرائت می کنند.

در آیه شش سوره مبارکه حمد« اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ » اشاره مستقیم به امام علی (ع) دارد. امام صادق (ع) در ذیل این آیه مبارکه  می فرماید: "صراط مستقیم دو صراط است. یکی صراط در دنیا و دیگری صراط در آخرت. صراط در دنیا امام واجب الاطاعة است. هر کس وی را در دنیا شناخت و به او اقتدا کرد، از پل صراط عبور کرد و هر کس در دنیا او را نشناخت قدم هایش در پل صراط می لغزد و وارد جهنم می شود».«4»

امام صادق (ع) در تفسیر« اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ » می فرمایند:« هُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ مَعْرِفَتُه‏» صراط مستقیم امیرالمؤمنین (ع) و معرفت به وی است. بدان معنا که ما روزی ده مرتبه در نماز از خداوند درخواست می کنیم که ما را به راه امیرالمؤمنین و معرفت وی راهنمایی کند.

پیامبر اکرم (ص) امام علی (ع) را صراط مستقیم خوانده اند

قال رسول اللّه(ص) لعلىّ بن ابى طالب: «أنت الطریق الواضح و أنت الصراط المستقیم، و أنت یعسوب المؤمنین.» پیامبر (ص) به علىّ بن ابى طالب (ع) فرمود: تو راه روشن و تو صراط مستقیم و تو سرور مؤمنان هستى.«6»

مصداق صراط المستقیم تنها در تفاسیر شیعه امیرالمؤمنین (ع) نیست بلکه بزرگان اهل سنت نیز در تفسیر این آیه کریمه امام علی (ع) را مصداق صراط مستقیم دانسته اند.

ثعلبی در تفسیر کبیر خود در سوره فاتحه از ابی بریده نقل کرده که مراد از صراط مستقیم راه محمد و آل (ص) او است و از تفسیر وکیع بن جراح از سفیان ثوری، از سدی، از اسباط و مجاهد از ابن عباس نقل کرده اند که معنی ما ره به راه راست هدایت کن » ما را به حب و دوستی محمد و آل او ارشاد نما است. «7»

بنابراین می توان هنگام خواندن نماز و قرائت سوره حمد به این معنای بسیار مهم توجه داشت که منظور از الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ در آیه شش سوره مبارکه حمد امام علی (ع) و معرفت به ایشان است.  با توجه به همین یک آیه می توان ارزش و جایگاه شناخت و کسب معرفت نسبت به ائمه را در دین دانست.

 پی نوشت:

«1»إرشاد القلوب / ترجمه سلگى   ج‏2   350

«2»الإنصاف فی النص على الأئمة الإثنی عشرعلیهم السلام / ترجمه رسولى محلاتى   فارسى   ص 302

«3»أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه کتاب سلیم  باب ایتام ص 640

 «4»  نور الثقلین، ج 1، ص 21، ح 91.

«5» تفسیر القمی   ج‏1   ص 28

«6» ترجمه شواهد التنزیل، ص: 34/سیماى امام على علیه السلام در قرآن 

«7» منابع و مصادیق بسیار متعدد و گسترده ای در تایید این کلام چه در میان تشیع و چه در میان اهل سنت وجود دارد که به علت طولانی نشدن کلام از ارائه اسناد صرف نظر شده