دلایل کم توجهی ائمه جماعات مساجد به مسایل فرهنگی چیست؟/ به مساجد مانند یک هتل نگاه می شود

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ با توجه به نامگذاری امسال به نام سال «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» توسط مقام معظم رهبری، مسئولیت بخش‌های مختلف که هر یک به نوعی متولی امر فرهنگ جامعه هستند، سنگین‌تر از سال های گذشته است. در این راستا ارگان‌ها، نهادها و افراد رسمی و غیر رسمی زیادی چه با آرم و لوگوی فرهنگی مشخص و رسمی و چه به صورت غیررسمی در این زمینه وظایفی را برعهده دارند.

یکی از اقشاری که شاید لوگوی رسمی در حوزه فرهنگ نداشته باشند، اما نقش بسزایی در حوزه‌های فرهنگی و بخصوص در ارتباط با جوانان و فرهنگ‌سازی در محله‌ها ایفا می کنند، ائمه جماعات مساجد هستند، اما متأسفانه بسیار مشاهده می‌شود که ائمه جماعات غالباً وظایف خود را محدود به اقامه نماز در مساجد می‌دانند و آن چنان که باید و شاید در زمینه مسائل فرهنگی در حوزه مسجد و محله‌ها فعال نیستند.

به همین منظور گفتگویی داشتیم با حجت‌الاسلام مرتضی وافی، عضو شورای فرهنگی مسجد جمکران و پژوهشگر دینی و از او در خصوص وضعیت فعلی مساجد و ائمه جماعات مساجد سؤالاتی پرسیدیم.

«خبرگزاری دانشجو» - به نظر شما آیا اقبال به مسجد در میان مردم کمتر شده یا خیر؟ نقش ائمه جماعات در این کاهش رونق مساجد چیست؟

وافی: از دو منظر می توان نقش مساجد و وضعیت فعلی مساجد در کشور و نوع ارتباط جامعه با مساجد را بررسی کرد. یک طرف مسأله نگاه مثبت و پیشنهادی است که از این منظر باید ببینیم برای بهتر شدن وضعیت موجود چه اقداماتی باید انجام شود. یک مسأله هم نگاه انتقادی به مسائل و آسیب ها و مشکلاتی است که اکنون وجود دارد.

در این رابطه به سه مسأله جدی در مورد وضعیت مساجد اشاره می کنم که تا این مسائل حل نشود نمی توان نسبت به بهبود وضعیت امیدوار بود. نکته اول این است که مساجد توسط روحانیت و عالمان دینی اداره می شوند یعنی حوزه و متولیان حوزوی این وظیفه را دارند که بتوانند عالمان دینی و روحانیون را برای امر اقامه نماز جماعت در مساجد آماده کنند. مساله ای که جای تامل دارد این است که الان در حوزه چه آموزش هایی صورت می گیرد تا یک طلبه و روحانی اگر انگیزه و شرایط و استعداد حضور در مساجد را دارد بتواند آینده خود را با حضور در مساجد و منبر و محراب بسازد.

مجموعه هایی هستند که تصدی‌گری این امر را برعهده دارند اما این که در حوزه برای یک طلبه پایه شش یا هفت چه اقدامات آموزشی و تربیتی صورت می گیرد تا به شرط داشتن انگیزه و استعداد به صورت تخصصی آماده حضور فعال در مساجد شود، جای تامل و بازنگری در میان برنامه های آموزشی حوزه یا مجموعه های تخصصی مرتبط با حوزه دارد.

مجموعه هایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان اوقاف و دفاتر ائمه جمعه - که بعنوان نماینده ولی فقیه در استان ها و شهرستان ها از طریق شورای سیاستگذاری ائمه جماعات انتخاب می شوند – و شورای سیاستگذاری ائمه جماعات وظایفی را پیرامون تغذیه فکری و آماده سازی تربیتی ائمه جماعات علی الظاهر به عهده دارند.

مسأله ای که وجود دارد این است که بین این مجموعه ها چه همپوشانی و حرکت ستادی شکل می گیرد و کدام ستاد می تواند به طور کلی تمام این فعالیت ها را چه در حوزه تبلیغ، چه در حوزه آموزش و چه در حوزه اداره مساجد سامان دهد تا نوعی همپوشانی و حرکت ستادی در این امور شکل بگیرد. باید ببینیم آیا تقسیم وظایفی که بین این مجموعه ها وجود دارد درست است و آیا خلأیی وجود ندارد؟ چقدر کنترل و نظارت هست؟

مسأله هیأت امنای مساجد را باید جدی بگیریم چون آنها امام جماعت را برای مسجد انتخاب می کنند و گاهی امام جماعت با این مجموعه های دولتی و نیمه دولتی مشکل دارد و حتی تعامل نمی کند و این مجموعه ها نمی توانند ورود پیدا کنند تا به او تذکر دهند یا او را رشد بدهند. حتی شاید جایی لازم باشد این امام جماعت تغییر کند.

نکته سوم این است که مقام معظم رهبری هر سال در اجلاس نماز نکته هایی را درباره اهدافی که مساجد و متولیان آن برعهده دارند می‌ گویند و مسایلی را به نمازگزاران و خادمان مسجد گوشزد می کنند اما بنده معتقدم آن چنان که باید و شاید هنوز مطالبات جدی رهبری مورد توجه قرار نگرفته و تبیین نشده است. البته سر فصل هایی گفته شده اما این گونه نبوده که مجموعه ها روی این سر فصل ها کار کنند و خروجی دقیق و قابل توجهی ارائه دهند.

مقام معظم رهبری دو سال پیش در پیامشان مطالبی را بیان کردند اما سال بعد کلام اجمالی ایشان در پیامشان این بود که به همان مطالبی که سال قبل گفتم رسیدگی شود. این مساله نگران کننده است. متاسفانه ما بخشی از تذکرات رهبری پیرامون مسایل مختلف از جمله مساله فرهنگ و مظلومیت فرهنگ را سیاسی می کنیم و کل ماجرا را به مجموعه هایی که فقط تحت اشراف دولت هستند ربط می دهیم.

البته اشکالاتی در مجموعه های دولتی در حوزه فرهنگ وجود دارد اما آیا نمی توانیم بخشی از مشکلات مساجد را در تعامل با دولت و مجموعه هایی که در این زمینه فعال هستند سامان دهیم؟ باید ببینیم متولیان فرهنگی ما که در عرصه مسجد ورود دارند فارغ از این که از سمت دولت حمایتی صورت بگیرد یا نگیرد چقدر به وظایف خود توجه می‌کنند.

«خبرگزاری دانشجو» - به نظر شما چه نقصان هایی باعث شده که ائمه جماعات وظایف خود را محدود به اقامه نماز جماعت در مساجد می دانند؟

وافی: مسأله اول این است که نسبت به اهمیت آموزش های به روز در میان ائمه جماعات کم توجهی وجود دارد. ما باید متوجه باشیم که جامعه ما رو به جلو است و سطح اطلاعات و توقعات جامعه بالاست و خلأها و نیازهای جدی زیادی در میان جوانان مشاهده می شود. با این شرایط ائمه جماعات ما در کجا باید آموزش های جدی و کاربردی ببینند و آیا این احساس نیاز در همه آنها وجود دارد؟

مسأله دوم بی توجهی به چراغی است که دیده‌بان فرهنگی جامعه یعنی مقام معظم رهبری در اختیار ما قرار می‌ دهند. ما باید صحبت هایی که ایشان پیرامون مساجد و نقش ها و کارکردهای مساجد دارند را مطالعه کنیم و مورد مداقه قرار دهیم. اما متاسفانه فارغ از شعارزدگی ها و تظاهرها آنطور که باید و شاید به دغدغه ها و دلسوزی های پدرانه رهبری توجه نمی شود.

نکته سوم ظرفیت های مسجد است که ائمه جماعات آنطور که باید و شاید به عظمت این ظرفیت ها توجه ندارند. بنده معتقدم اگر مساجد کارکردهای خود را به عنوان یک پایگاه تربیتی و به عنوان معنای عام سنگر - یعنی همان تعبیری که امام راحل داشتند – و به عنوان یک قطب فرهنگی مدنظر قرار دهند این انگیزه پیدا می شود که اقدامات جدی جدیدی در حوزه مسایل فرهنگی و تربیتی انجام دهند. به نظر بنده نسبت به این ظرفیت ها کم توجهی شده و به مساجد مانند یک هتل نگاه می شود که در آنها یک کاری را انجام دهیم و برویم. اگر به مساجد در این حد نگاه کنیم و کارکرد مقطعی و زود گذری برای آنها تعریف نماییم این مشکلات ایجاد می شود.

نکته چهارمی که پیشنهاد می دهم ائمه جماعات در نظر بگیرند این است که در کنار ائمه جماعاتی که سنی از آنها گذشته یک طلبه جوان حضور داشته باشد. زیرا ائمه جماعات مسن هرچند از پختگی برخوردارند اما دیگر توان گذشته را ندارند و قادر نیستند آن چنان که باید و شاید با جوانان ارتباط برقرار کنند. ما طلبه های جوان خوش فکر و خوش انگیزه ای را داریم که با هدایت یک امام جماعت پخته می توانند بسیاری از حرکات فرهنگی را شکل دهند.

آخرین نکته این است که ائمه جماعات زمینه لازم برای حضور جوانان را در مساجد آماده کنند. به نظر من زمینه حضور جوانان در هنگام نماز، کیفیت تعقیبات و تکبیر و مشارکت جوانان در برنامه های مسجد باید فراهم شود. اگر ائمه جماعات متوجه این مسایل باشند انشاالله با اخلاق خوش و سعه صدر موفق تر خواهند بود.

«خبرگزاری دانشجو» - مسجد جمکران برای تحقق شعار امسال چه برنامه هایی دارد؟

وافی: تولیت جدید مسجد جمکران دغدغه هایی را از جهت ساماندهی مسایل خدماتی و رفاهی زائران و توسعه فضاهای خدماتی، عمرانی و رفاهی دارند و به دنبال این هستند که با ارائه برنامه های جدید در حوزه منابع انسانی و ساختار سازمانی که برای مسجد طراحی شده و به کارگیری نیروهای زبده، خدمات فرهنگی بیش از گذشته به زائران مسجد مقدس جمکران ارائه شود.

ما امیدواریم مسجد جمکران از طریق ارتباطی که با علاقمندان و ارادتمندان حضرت ولیعصر (عج) دارد بتواند ساماندهی و حمایت از مجموعه های فرهنگی مهدوی در سراسر کشور داشته باشد و بتواند نقش محوری و پدرانه خود را در ارتباط با مساجد بخصوص در حوزه مهدویت ایفا کند. من فضا را فضای بسیار خوبی می بینم و امیدوارم مدار خدمت رسانی به زائران مسجد مقدس جمکران در این مدیریت جدید عوض شود.