نوجوان‌های امروز 24 ساعته در فیس بوک و وایبر و واتس اپ هستند/ نوجوان‌های الان با نوجوان‌های زمان برنامه "نیم‌رخ" فرق دارند

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ یکی از حوزه هایی که در سال های اخیر همواره مورد غفلت صدا و سیما واقع شده، حوزه برنامه سازی نوجوان بوده است. موضوعی که در سال های نه چندان دور و با برنامه ای نظیر "نیم‌رخ" جزو نقاط قوت سیمای ملی محسوب می شد، اکنون اما سال هاست که گویی حالا دارد خاک می خورد و هیچکس هم به فکر آن نیست. آخرین تلاشی که در تلویزیون در حوزه نوجوان انجام گرفته،‌برنامه "دیده شو" است که در کنار نقاط ضعف و قوت آن،‌اکنون مهم ترین برنامه نوجوانان سیما به حساب می آید. به این بهانه به گفتگو نشستیم با تهیه کننده و مجریان این برنامه که مشروح این گفتگو را در زیر می خوانید:

«خبرگزاری دانشجو»: متاسفانه برنامه‌های نوجوان در تلویزیون خیلی مظلوم واقع می‌شوند. اگر برنامه‌های موفق نوجوانان را رصد کنیم خود شما برنامه "دیده‌شو" را در زمره برنامه‌های موفق نوجوان می‌‌دانید یا خیر؟

مسعود ساکت‌اف: برنامه "دیده‌شو" برنامه موفقی است اما از نظر اثرگذاری برنامه نیم‌رخ اثرگذارتر بود. البته آن زمان سه شبکه تلویزیونی وجود داشت ماهواره‌ها به این فراگیری نبودند و مخاطب تلویزیون در کل دنیا بیشتر بود اما امروز تنوع شبکه‌ها بیشتر شده، مخاطب تلویزیون در کل دنیا کاهش پیدا کرده و بسیاری از نیازهای بصری مخاطبان از طریق شبکه‌های اجتماعی برطرف می‌شود. به همین دلیل، موفقیت هر برنامه را باید در زمان پخش آن ارزیابی کرد.

برنامه‌ای که قالب‌ها را بشکند برای مخاطب جذاب است

اگر یک برنامه تلویزیونی به صورت مستمر داشته باشد ماندگار می‌‌شود اما در این سال‌ها در تلویزیون یک برنامه مداوم با یک کنداکتور ثابت تقریبا وجود نداشته است. برنامه نیم‌رخ هم ادامه پیدا کرد تا توانست با مخاطبش ارتباط برقرار کند. همچنین این برنامه در زمان خودش قالب‌های قدیمی را به لحاظ دکور، نوع اجرا و ... شکست. امروز هم هر برنامه‌ای که بتواند قالب‌ها را بشکند برای مخاطب جذاب است. از سوی دیگر، فضای سیاسی و اجتماعی آن زمان هم مهم بود.

نوجوان‌های الان با نوجوان‌های زمان برنامه "نیم‌رخ" فرق دارند

«خبرگزاری دانشجو»: چرا آن موقع این اتفاق افتاد و برنامه خوبی مثل نیم‌رخ پخش شد اما بعد از آن برنامه خوبی نداشتیم؟

کیوان ساکت‌اف: در آن زمان نیم‌رخ اولین برنامه‌ای بود که نصیحت نمی‌کرد و نمی‌گفت این کار را انجام بدهید و آن کار را انجام ندهید. به همین دلیل، مخاطب فکر می‌‌کرد آدم‌های نیم‌رخ از جنس خودشان هستند و با آنها همذات پنداری می‌‌کرد. در نتیجه، حرف‌هایی که در این برنامه مطرح می‌شد برای مخاطب پذیرفتنی‌تر می‌شد. علاوه بر این، در آن فضا رقیبی برای نیم‌رخ وجود نداشت اما الان نوجوان‌ها بیست و چهار ساعته در فیسبوک و وایبر و سایر شبکه‌های اجتماعی هستند و خودشان دوست دارند تفکر ایجاد کنند. دیگر این نوجوان بر نمی‌تابد کسی به او بگوید وارد فلان سایت اینترنتی نشو. ما الان برای این نوجوان‌ها باید برنامه بسازیم.

اگر مدیر به برنامه‌ای اعتقاد داشته باشد آن برنامه می‌گیرد

کیوان ساکت‌اف: ما نیاز داریم برنامه‌های ما توسط جمعی از کارشناسان انتخاب شود و اگر فهمیدند کار درستی است آن را ادامه دهند. برنامه‌های موفق ما در تلویزیون برنامه‌هایی بودند که مدیران به آن برنامه اعتماد و اعتقاد کامل داشته‌اند. مثلا برنامه "نود" بدون حمایت مدیریت‌ آن سال‌های تلویزیون شکل نمی‌گرفت یا برنامه "رادیو هفت" با حمایت آقای علمداری رادیو هفت شده است. هر وقت مدیری به یک برنامه اعتقاد داشته آن برنامه گرفته است.

«خبرگزاری دانشجو»: "دیده‌شو" می‌‌تواند به سمتی برود که تبدیل به مرجع برنامه‌های نوجوانانه شود؟

کیوان ساکت‌اف: خیر، نمی‌تواند! عوامل متعددی در تاثیرگذاری یک برنامه موثر هستند. ما به این مساله اهمیت می‌‌دهیم که نوجوانان الان چه کارهایی انجام می‌‌دهند. در این برنامه قرار ما بر این است که بچه‌ها با توجه به استعدادهایی که دارند فیلم‌هایشان را برای ما بفرستند. ما به این فکر می‌‌کنیم که مثلا در چهار محال و بختیاری ممکن است کلاس عکاسی وجود نداشته باشد لذا فضایی را فراهم کنیم که بچه‌ها استعدادهای خود را پرورش دهند.

«خبرگزاری دانشجو»: این روش شما شبیه یکی از برنامه‌های شبکه "من و تو" است.

کیوان ساکت‌اف: شما نمی‌توانی بگویی گفتگوهای "رضا رشیدپور" مثلا کپی گفتگوهای "لری کینگ" است. مثلا برنامه "بفرمایید شام" قالبی برای شبکه‌های جهانی است و این قالب‌ها همه جای دنیا رعایت می‌‌شوند. گفتگو، مصاحبه یا شهروند خبرنگار برای شبکه‌های خاصی نیست. یکی از مشکلات ما این است که آنجا مثلا آدم‌ها به جنگل‌های کشورشان می‌‌روند و از خودشان فیلم می‌‌گیرند و می‌‌فرستند. اینجا می‌‌گوییم فیلم را برای خارج از کشور نفرست، برای خودمان بفرست، ما استقبال می‌‌کنیم. دختر و پسر در جنگل‌های شمال فیلم می‌‌گیرند و می‌‌فرستند برای تلویزیون. آن وقت ناظر پخش می‌‌گوید این دختر و پسر چه نسبتی با هم دارند؟

در "دیده‌شو" سعی کردیم مسابقه‌هایمان به شکل کنفرانس یا تحقیق باشد. در بخشی به نام «ویژه» گفتیم نوجوان هر کاری که فکر می‌‌کند جذاب است را انجام و مخاطب به او رای می‌دهد. در بخش دیگر موضوعی را مطرح می‌‌کنیم تا نوجوانان در مورد آن حرف بزنند و مخاطب به دیدگاه‌های آنها رای می‌‌دهد.

باید در مدیران و مخاطبان ظرفیت ایجاد شود

«خبرگزاری دانشجو»: شما از این مسیر یعنی شرکت دادن فعال نوجوان در برنامه راضی بودید؟

مسعود ساکت‌اف: یک نوجوان در برنامه ما گفتمان دارد و حرف جدی می‌‌زند. این مسایل ظرفیت ایجاد می‌‌کند. البته، این نگرانی همیشه وجود دارد که یک نوجوانی در یک برنامه تلویزیونی ممکن است حرف خاصی بزند. البته ما هم گفته‌ایم که این نظر توست و ممکن است خیلی‌ها این نظر را نداشته باشند اما به طور کلی باید هم در مدیران هم در مخاطبان ظرفیت ایجاد شود.

«خبرگزاری دانشجو»: تلویزیون می‌گوید خانواده‌های محترم بدانید که نوجوان‌ها پر شور و نشاط هستند اما مجری همان برنامه اتو کشیده نشسته و خشک و جدی حرف می‌زند. من معتقدم باید به حرفی که می‌زنی اعتقاد داشته باشی.

مسعود ساکت‌اف: وقتی کسی می‌گوید شاد باشید اما خودش خشک و جدی حرف می‌زند نشان می‌دهد که فرم و محتوا در این برنامه با هم مطابقت ندارند. ما وقتی می‌خواهیم با نوجوان صحبت کنیم باید بدانیم که نوجوان امروز با نوجوان دیروز متفاوت است. نوجوان دیروز اگر نصیحت می‌شنید نوجوان امروز می‌خواهد مولد باشد اما در تلویزیون به جای این که حرفی که واقعا نیاز است گفته شود شعار مطرح می‌شود.

پیام آشکار در یک برنامه نشان‌دهنده ضعف تهیه‌کننده است

تهیه‌کننده و تصمیم‌گیرنده برنامه تاثیرگذار است. تصمیم‌گیرنده به مجری می‌گوید چه چیز را بگو و چه چیز را نگو. او می‌تواند مجری را انتخاب کند. ممکن است وقتی به نوجوانان می‌گویید راجع به زرنگی حرف بزنید یکی از آنها بگوید رد شدن از چراغ قرمز زرنگی است. ما باید بگذاریم نوجوان‌ها با هم حرف بزنند اما ممکن است مدیر فرهنگی بگوید این کار برای من دردسرساز است و بهتر است کارشناسی را بیاورید تا نصیحت کند و پیام‌های اخلاقی بدهد. وقتی به مخاطب پیام آشکار داده شود نشان دهنده ضعف تهیه‌کننده است که قبول کرده به این شکل برنامه بسازد.

«خبرگزاری دانشجو»: به این ترتیب، برنامه برای مدیران خوب و دوست داشتنی می‌شود و مدت‌ها روی آنتن می‌ماند!

مسعود ساکت‌اف: اگر شما بخواهی برنامه اثرگذار بسازی باید خطر کنی و جسارت حرف زدن داشته باشی. حال ممکن است یک اشتباهی هم صورت بگیرد. من اگر بخواهم در برنامه‌ام پیام مستقیم بدهم اما به خط قرمزهای اجتماعی نزدیک نشوم و خطر نکنم آن برنامه همیشه با مخاطب فاصله دارد. همه رسانه‌ها خط قرمز دارند اما اگر از این خط قرمز خیلی فاصله بگیریم برنامه ما بی محتوا می‌شود و همین می‌شود که نوجوانان را نصیحت می‌کنیم. اگر هم خط قرمزها را رد کنیم نمی‌گذارند برنامه پخش شود. ما در این برنامه سعی کردیم روی خط قرمزها حرکت کنیم. این حرکت برای مدیران و مخاطبان ظرفیت ایجاد می‌کند.

«خبرگزاری دانشجو»: آقای کیوان ساکت‌اف شما تا به حال تنها برای نوجوانان برنامه اجرا کرده‌اید. به نظر شما اجرا برای نوجوانان سخت‌تر از اجرا برای سایر گروه‌های سنی است؟

کیوان ساکت‌اف: نه، خیلی سخت نیست. من اگر برای کودکان کار می‌کردم الان می‌شدم "عمو کیوان" اما نه می‌توانم با عروسک ارتباط برقرار کنم نه برای بچه‌ها استیج بروم، اما دغدغه نوجوانان را دارم.

شکل جدید دعوت از سلبریتی‌ها در برنامه‌های تلویزیونی

«خبرگزاری دانشجو»: ویژگی‌های مثبت دیده شو این است که خوب شروع می‌شود و اجرای آن دوست‌داشتنی و انرژیک است. اما لوگو خیلی بد است و اصلا رنگ و روی نوجوانانه ندارد. درباره ویژگی‌های این برنامه توضیح دهید.

مسعود ساکت‌اف: در برنامه "دیده‌شو" سه مسابقه دانش، پیشه، گفتمان برگزار می‌شود. در این مسابقه‌ها ابتدا کارشناسان و بعد هم مخاطبان رای می‌دهند. یکی دیگر از بخش‌های برنامه دعوت از سلبریتی‌هاست. مخاطب سلبریتی‌ها را دوست دارد. البته من نسبت به دعوت سلبریتی‌ها موضع دارم اما در این برنامه سعی کردیم به این موضوع سر و شکل خاصی بدهیم.

ما روزهای دوشنبه مسابقه نداریم و در این روز از برخی سلبریتی‌ها برای حضور در برنامه دعوت کردیم. مثلا پژمان بازغی، کاوه خداشناس، حمزه زرینی و ... را به برنامه آوردیم اما به آنها کاری محول کردیم. مثلا "برج هیجان" را جلوی آنها گذاشتیم و گفتیم بابت هر یک دانه‌ای که از اینها برداری 50 امتیاز از طرف شما به خیریه می‌دهیم. وقتی آنها می‌آیند به آنها پول نمی‌دهیم اما می‌گوییم برای خیریه بازی کن.

حمزه زرینی به برنامه آمد و دو تا توپ دادیم تا لایه کند و روپایی زد و 750 هزار تومان هم برای خیریه جمع‌آوری کرد. خیرخواهی از نکاتی است که در جامعه ما کمرنگ است و باید نوجوان‌ها را به این سمت سوق دهیم اما نه با نصیحت کردن. به طور کلی، من معتقدم مدیر باید به یک فرم اعتقاد داشته باشد و با همان فرمان جلو برود تا اثرگذاری داشته باشد.

«خبرگزاری دانشجو»: در رابطه با انتخاب مجری چون می‌دانستید قشر خاصی مخاطب شما هستند نیاز بود مجری خاصی داشته باشید. شما مجری‌های خود را برای برنامه‌های نوجوانانه با چه معیارهایی انتخاب می‌کنید؟

مسعود ساکت‌اف: من در این 5 سالی که برای نوجوانان برنامه ساختم با 12 مجری کار کردم که چهار نفرشان مجری‌های مورد علاقه من نبودند. همه مجری‌هایی که تاکنون از آنها در برنامه‌ها استفاده کرده‌ام سابقه تئاتری داشته‌اند. انتظار من از مجری‌ها این است که خارج از برنامه با هم ارتباط داشته باشند. شکل اجرای مجری‌های ما ترکیبی از نمایش و اجراست.

اجرای خوب برنامه به سابقه تئاتری مجریان آن برمی‌گردد

«خبرگزاری دانشجو»: آقای اشکان خیل نژاد کار شما بین اجرا و نمایش است. با توجه به این مساله کار نوجوان کردن برای شما سخت‌تر است یا آسان‌تر؟ اگر برای بزرگسالان یا کودکان برنامه اجرا می‌کردید کارتان راحت‌تر نبود؟ چه ویژگی‌هایی را در کار برای کودکان می‌بینید؟

اشکان خیل نژاد: بدون شک کار برای نوجوانان سخت‌تر است. چون دوران نوجوانی سن ویژه‌ای است و در ایران هم خیلی کم به آن پرداخته شده است. تئاتر کار کردن به اجرا خیلی کمک می‌کند. دو نوع مخاطب داریم: مخاطبان تلویزیون و کسانی که از طریق فضای مجازی برنامه را دنبال می‌کنند و مخاطبانی مثل عوامل پشت دوربین که در استودیو حضور دارند. اگر ما خوب اجرا می‌کنیم به این سابقه تئاتری برمی‌گردد. این که ما شاهد تغییر کردن بچه‌ها در سن پایین هستیم شاید تلنگری به خودمان باشد که لازم است ما هم یک جاهایی تغییر کنیم.