دیپلماسی فرهنگی نمونه بارز اعمال قدرت نرم است

به گزارش حوزه دولت «خبرگزاری دانشجو»، به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دولت، «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح امروز در همایش بررسی تحولات جهان اسلام- چالش­‌ها و فرصت­های پیش رو، در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان این مطلب افزود: ملاحظات سیاسی، اقتصادی و امنیتی سه حوزه سنتی و کلاسیک در عرصه بین ­الملل است که سیاست خارجی کشور‌ها در آن اعمال می‌­شود. با این حال فرهنگ و مولفه­های آن رکن چهارم سیاست خارجی را تشکیل می‌­دهند و در بسیاری از مواقع لایه­های زیرین سه حوزه دیگر نیز از آن منبعث می‌­شود.

جنتی ادامه داد: اگر چه ممکن است پیشبرد منافع ملی با به کار گیری ابزارهای فرهنگی به طور تمام و کمال نتواند جایگزین ابزارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی شود اما می‌­تواند مکمل آن‌ها باشد. امروزه حتی قوی­‌ترین کشور‌ها نیز ترجیح می‌­دهند تا آنجا که ممکن است از شیوه­های فرهنگی برای منافع خود استفاده کنند.

وی گفت: انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) تلاطمی را در دنیای معاصر ایجاد کرد که بعد از ۳۴ سال همچنان در منطقه و جهان منشا تحولات بنیادین است. با حاکمیت سلطه به مصاف برخاسته و بسیاری از معادلات سیاسی را به هم ریخته است. بیداری اسلامی، حرکت­های اسلام خواهانه، مقاومت در برابر سلطه طلبی و اقتدار جمهوری اسلامی و محبوبیت رهبران آن در بین ملت­های مسلمان بیانگر همین مدعا است.

جنتی افزود: بدون تردید تحولات و تغییرات منطقه و جهان که متاثر از انقلاب اسلامی است نیاز به هدایت و انتخاب دیپلماسی متناسب با شعار‌ها، اهداف و آرمان­های جمهوری اسلامی است. اما نظام سلطه تلاش می‌­کند با ایجاد موانع فراوان مسیر این خیزش­‌ها را تغییر دهد و برای فراهم کردن زمینه­های پذیرش الگوی لیبرال دموکراسی در دیگر کشور‌ها تلاش می‌­کند. از این رو جمهوری اسلامی باید اقدامات خود را در مسیر تحقق خواسته ملت­های منطقه طراحی و ساماندهی کند. بدیهی است جنس اقدامات باید نرم افزاری بوده و عرصه مواجهه نیز عرصه فرهنگ و اندیشه باشد و نه عرصه نظامی.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید ادامه داد: یکی از وظایف خطیر نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مقابله با این ترفند، معرفی شایسته الگو‌ها و نظریه­‌های مدیریت و حکومت اسلامی است.

وی افزود: اینک شاهد گسترش موج جدیدی از جنبش­های اسلامی هستیم که دامنه آن به اروپا نیز رسیده است. اما در این میان با ظهور گروه­های تروریست همچون القاعده و داعش که با هدف متوقف ساختن حرکت­های اسلامی و بد نام کردن چهره درخشان اسلام صورت گرفته است، باید مراقبت نمود تا مسیر بیداری اسلامی منحرف نشود.

جنتی گفت: در تحولات اخیر نظام بین­الملل دو نکته از اهمیت ویژه­ای برخوردار است؛ نخست انتقال تدریجی قدرت از نیمه غربی جهان به نیمه شرقی و بازگشت آسیا به جایگاه اصلی خویش پیش از اتقلاب صنعتی. دوم انتقال قدرت از دولت­‌ها به بازیگران غیر دولتی که هم غرب و هم شرق را تحت تاثیر خویش قرار داده است. این دو اتفاق مهم می‌­تواند به مزیتی نسبی یا فرصتی طلایی برای ایران آرمان خواه تبدیل شود به شرط آنکه اهداف خودمان را نسبت به این تحولات هوشمندانه تعریف کنیم.

وی ادامه داد: می‌­توان گفت مهم‌ترین فرصت نظام جمهوری اسلامی در تحولاتمنطقه مدیریت و کنترل این تحولات با ابزار و قدرت نرم فرهنگ در همه جنبه­های آن است، همچنان مه مهم‌ترین تهدید پیش رو نیز از همین ناحیه خواهد بود.

عضو شواری عالی انقلاب فرهنگ گفت: امروز استفاده از نیروی نظامی به عنوان برجسته تیرین نماد قدرت سخت افزاری در میان ملت­‌ها، کارایی خود را از دست داده است و هیچ ملتی حاضر به پذیرش آن نیست. آنچه امروز در نظام بین­الملل امتیاز زیادی دارد و از جمله عناصر و مولفه­های اصلی قدرت یک کشور به شمار می‌­آید ظرفیت قدرت نرم در محیط بین­المللی است.

جنتی افزود: نام ایران به دلیل شهرت علم و هنر و ادبیات برای قرون متمادی در صدر محافل علمی فرهنگی جهان درخشیده است. چنین پیشینه تاریخی و تمدنی و دستاورد‌ها و داشته­های علمی فرهنگی فراوان در صورت هم­گرایی می‌­تواند در راستای دیپلماسی فرهنگی به کار گرفته شود و به مدد فناوری­های جدید ارتباطی و اطلاع رسانی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی موثر باشد.

وزیر فرهنگ گفت: از نکات قابل توجه در توفیق دیپلماسی فرهنگی، طرز تلقی و نوع نگاه مردم دیگر کشور‌ها نسبت به کشور ماست. چنانچه افکار عمومی در دیگر کشور‌ها نسبت به کشور ما منفی باشد طبیعتا از قدرت دیپلماسی کاسته می‌­شود؛ وضعیتی که هم اکنون در مورد جمهوری اسلامی ایران در برخی مناطق جهان شاهد ان هستیم و رسانه­های جهانی وابسته به صهیونیسم در ایجاد این وضعیت و مخدوش ساختن چهره جمهوری اسلامی ایران موثر بوده­اند. این یکی از چالش­های اساسی دیپلماسی فرهنگی نظام است که وجوه مختلف آن قابل بررسی است.

عضو کابینه دولت یازدهم ادامه داد: جمهوری اسلامی از ظرفیت مطلوبی در دیپلماسی فرهنگی برخوردار است و علاوه بر برخورداری از منابع قدرت سخت، توان تقویت قدرت نرم را نیز به بهترین شکل ممکن داراست و عوامل آن را نیز در اختیار دارد. لذا پیش از هر چیز باید داشته­های فرهنگی خویش را بشناسیم و در مرحله بعد با معرفی آن به جهانیان، قدرت و سرعت نفوذ آن را به دقت بسنجیم و به کار بندیم.

جنتی گفت: به باور همه اهالی فرهنگ، گلوله فقط قلب را می‌­شکافد و از حیات ساقط می‌­کند ولی نمی‌­تواند آن را تسخیر کند اما فرهنگ و مولفه­های آن در جان و دل انسان­‌ها نفوذ می‌­کند و ماندگار می‌­­شود و از این منظر دیپلماسی فرهنگی بر دیپلماسی نظامی و سیاسی ارجحیت می‌­یابد.

وی افزود: دیپلماسی فرهنگی به تقویت اعتماد مردم دیگر کشور‌ها نسبت به ارزش­‌ها، انگاره­‌ها و اندیشه­های وارداتی کمک می‌­کند و بر اساس این اعتماد، توافقنامه­های سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌­تواند منعقد شود. و زمینه جذب افراد صاحب نفوذ دیگر جوامع را که از طریق اقداما ت سنتی سفارتخانه­‌ها امکان پذیر نیست؛ فراهم می‌­کند و به تدریج امکان سرمایه­گذاری و تبادل بازرگانی را می‌سر می‌­سازد. تصرف بازارهای مالی و صادراتی منطقه­ای و بین­المللی بدون شناخت فرهنگ و زبان ملل مقصد قطعا امکان پذیر نیست.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: جامعه هدف در دیپلماسی فرهنگی، اغلب جوانان دیگر کشور‌ها هستند. جوانانی که شاید در اینده مسوولیت­های مهمی در داخل کشور خود به عهده بگیرند. از این رو دیپلماسی فرهنگی بیش از هر چیز باید افق برنامه­های دولت­‌ها را در دیگر کشور‌ها پیش­بینی کند.

وی ادامه داد: فرهنگ بر خلاف دیگر مظاهر دیپلماسی در جوامع مقصد با مقاومت کمتری مواجه می‌­شود و این یکی از کلید­های موفقیت قدرت نرم است. یکی از مهم‌ترین علل ناکامی دولت­‌ها در دستیابی به اهداف سیاست خارجی­شان در دیگر کشورها­، مقاومت در برابر اقدامات دیپلماتیک رسمی آنان است. مصداق بارز این ادعا مقاومت سرسختانه ملت ایران در برابر خوی نظامی­گری و تحریم­های اقتصادی آمریکاست که دولتمردان و نظریه پردازان این کشور را به سرما­گذاری در حرکت­های خزنده فرهنگی سوق داده است.

جنتی گفت: دیپلماسی فرهنگی از لحن خصمانه و آمرانه به دور است و در کنار جذابیت­های ویژه­اش، با لطافت و ظرافت غیر مشهودی اعماق ذهن و روح مخاطبان را تحت تاثیر قرار می‌­دهد. نگاهی گذرا به راهبرهای دیپلماسی فرهنگی آمریکا، که عمدتا برای تسخیر افکار عمومی ملت­های مسلمان خاورمیانه طراحی شده است توجه بیشتر کشورمان را به این شکل از دیپلماسی ضروری می‌­سازد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: ایالات متحده آمریکا از سالیان دور تاکنون برای ترویج فرهنگ لیبرال دموکراسی و تسخیر اذهان عمومی ملت­‌ها و به ویژه قشر نخبه و جوان از این شیوه بهره برده و سرمایه­گذاری در این حوزه را به شدت افزایش داده است. بسیاری از رهبران و مقامات کشورهای جهان اسلام در دانشگاه­های آمریکایی تحصیل کرده­اند و این­گونه گروه نخبگان خواسته یا ناخواسته از فرهنگ آمریکایی تاثیر می‌­پذیرند.

وی اظهار کرد: بهره گیری از رسانه­‌ها و وسایل ارتباط حمعی اعم از شبکه­های ماهواره­ای و یا فضای مجازی از جمله ابزارهای مهم ارتباط با ملت­‌ها است. تردیدی نیست که برای توفیق در دیپلماسی فرهنگی، باز‌شناسی ارتباط این نوع دیپلماسی با موضوعاتی چون بیداری اسلامی، جنبش­های اسلام گرایانه و عدالت جویانه، شهروندان علاقه­مند به جمهوری اسلامی، ایرانیان خارج از کشور، نخبگان و گروه­های مرجع در دیگر کشور‌ها و دیگر موضوعات مرتبط، ضروری است.

جنتی گفت: از سوی دیگر ایران هراسی و سیعه هراسی ترفندی تبلیغاتی در کشورهای خاورمیانه و چالشی مهم برای کارآمدی دیپلماسی ایران در این منطقه به شمار می‌­آید. بهترین راه مقابله با این ترفند‌ها استفاده هوشمندانه از قدرت نرم جمهوری اسلامی است.

وی افزود: در دیپلماسی فرهنگی اگر چه برنامه­های فرهنگی و هنری به خودی خود ارزشمند هستند اما در حوزه قدرت نرم نقش موثری ندارند. رمز توفیق دیپلماسی فرهنگی هم­افزایی برنامه­های دقیق و بلند مدت با قدرت نفوذ در عمق و سطح است. به عبارتی آنچه باید منتقل شود طرز تفکر و شیوه اندیشیدن است. قدرت نرم نیازمند هوشمندی و هم افزایی عقاید و ابزارهای فرهنگی به صورت توامان و هماهنگ است. از این رو تدوین راهبردهای این نوع قدرت را در طیف وسیع و هدفمند و با نتایج قابل پیش­بینی و ارزیابی، باید مورد توجه قرار گیرد.

در این مراسم آخرین دستاوردهای پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و حجت­الاسلام والمسلمین سید محمد حسن ابو ترابی نایب رییس مجلس شورای اسلامی رونمایی شد.

در پایان جنتی از نمایشگاه آخرین دستاوردهای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه پژوهشی در ی

ک سال گذشته بازدید کرد.