«راهكارها و چالش‌هاي ترجمه آثار ادبي از فارسي به فرانسه» در دانشگاه تهران بررسي شد

به گزارش گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو» به نقل از اداره‌كل روابط عمومي و اطلاع‌رساني سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، نشست «راهكارها و چالش‌هاي ترجمه آثار ادبي از زبان فارسي به زبان فرانسه» صبح امروز، ششم خردادماه با حضور محسن عاشوري، رايزن پيشين فرهنگي ايران در اتيوپي؛ فريده علوي، دانشيار و مدير گروه زبان و ادبيات فرانسه دانشگاه تهران؛ نواگليز، سردبير مجله فرانسوي زبان تهران و ابوالفضل خوش‌منش، استاد زبان فرانسه و رييس مركز هماهنگي و دبير كميسيون توسعه و پژوهش و آموزش عالي قرآني كشور، در محل دانشكده زبان‌هاي خارجي دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتداي اين مراسم، رييس مركز هماهنگي و دبير كميسيون توسعه و پژوهش و آموزش عالي قرآني كشور با اشاره به آياتي از سوره «تين»، گفت: تين، به معناي انجير است و اشاره به درخت بهشتي دارد كه حضرت آدم (ع) خود را با برگ‌هاي آن پوشاند؛ از اين‌رو با تأمل در اين آيات الهي درمي‌يابيم كه كسي نتوانسته از 2400 سال گذشته، كار بين زباني يا ترجمه دقيق را انجام دهد.

خوش‌منش با اذعان به اينكه، درخت انجير در بودا، منشأ آگاهي دارد، اظهار كرد: اين درخت در شرق مديترانه كه خاستگاه انبياء است، رشد مي‌كند.

وي، در ادامه افزود: همچنين مي‌توان به درخت زيتون كه نماد صلح است و پرنده‌اي كه برگ اين درخت را به عنوان نشان از خشكي براي حضرت نوح (ع) آورد، اشاره كرد.

اين استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران، ادامه داد: زبان در دنياي امروز نقشي روشن و بي‌بديل دارد؛ كارشناسان زبان معتقدند كه زبان مانند آبي بي‌رنگ و بي‌طرف است كه در هر نوع زميني نفوذ مي‌كند، اثرش را مي‌گذارد و محصولي كه لازم باشد، مي‌روياند.

خوش‌منش، در رابطه با دشواري ترجمه متون قرآني، بيان كرد: جوانان اين سرزمين اسلامي، داراي گرايش‌هاي اشراقي هستند و ادبيات ما از آثار اشراقي مشحون است، از اين‌رو ناگفته نماند كه قرآن، زبان ‌زبان‌ها برشمرده مي‌شود.

وي در ادامه، تأكيد كرد: زبان قرآن، داراي چند معنايي و دشواري ترجمه است، بدين دليل بايد در اين زمينه ترجمه‌هاي زيادي انجام شود تا نهضت ترجمه، پا بگيرد.

خوش‌منش در سخنان پاياني خود، خاطرنشان كرد: ادبيات قرآني، هندسه و معماري خاص خودش را دارد و اگر در آن خوب كار نشود، نمي‌تواند اثر مطلوب را به جاي بگذارد. بسياري از واژگان قرآني قابل ترجمه نيست و بار معنايي آن برنمي‌گردد. ما از طرح اين موضوع نبايد خجالت بكشيم.

نهضت ترجمه دستاورد فرهنگي انقلاب اسلامي ايران است

فريده علوي، دانشيار و مدير گروه زبان و ادبيات فرانسه دانشگاه تهران ضمن تشريح تاريخچه‌اي از ترجمه در ايران، گفت: اهميت ترجمه در ايران به پيش از ميلاد مسيح (ع) برمي‌گردد و به دنبال آن، نهضت ترجمه در كشورمان با ترجمه كتيبه‌هاي ساساني همانند «اردشير اول» به پهلوي ساساني، اشكاني و يوناني آغاز شد.

وي با تأكيد بر اينكه، ترجمه‌هاي اسلامي - ايراني نظير ترجمه قرآن به وسيله سلمان فارسي ادامه يافته است، گفت: ترجمه متون اسلامي - ايراني نزد دانشمنداني همچون «جابر ابن حيان» و «فارابي» و «ابن زياد» از توجه ويژه‌اي برخوردار بوده است و نقش مهمي جهت گسترش علم، هنر و ادبيات اسلامي ايفا كرده است.

علوي در ادامه، افزود: توجه به «نهضت ترجمه»، از جمله دستاوردهاي فرهنگي پس از انقلاب اسلامي ايران محسوب مي‌شود، چراكه امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري (مدظله العالي) نسبت به توليد علم و احياي نهضت‌ ترجمه در داخل و خارج از كشور تأكيد دارند.

وي با اشاره به نقش ترجمه در اشاعه فرهنگ و تمدّن ايراني، اظهار كرد: ترجمه در شكل‌گيري فضاي فكري و فرهنگي يك جامعه، نقش بسزايي دارد و اگر بخواهيم فضاي فرهنگي و فكري خودمان را اشاعه دهيم لازم است تا بهترين ابزار را در نهضت ترجمه بيابيم.

انتقال جهان‌بيني و ايدئولوژي به مخاطب از طريق ترجمه

در بخش ديگر اين نشست، نواگليز، سردبير مجله فرانسوي تهران اظهار كرد: در ترجمه متون ديني با چندين مسئله مواجه هستيم، زمانيكه كلمات در يك فضاي ديني به‌كار مي‌روند، ممكن است يك نماد ويژه داشته باشند كه در يك نظام مفهومي ديگر، بار معنوي ديگري را پيدا مي‌كنند.

وي به كلماتي نظير كتاب، كفر و يوم اشاره كرد و گفت: در عربي اين كلمات معناي مستقلي دارند كه در قرآن كريم از هر يك از اين واژه‌ها، به يك مفهوم اشاره مي‌شود.

نواگليز در ادامه، يادآور شد: ترجمه همچون افعال ارتباطي، مي‌تواند از چند تفسير برخوردار باشد و مترجم ناچار است يكي از آن‌ها را انتخاب كند، زيرا انتخاب كلمه بسيار مهم است.

وي بيان كرد: يكي از بارزترين مشكلات ترجمه قرآن كريم پيدا كردن ضمير افعال آيات است.

نواگليز، افزود: برخي كلمات يك معنا و مفهوم در ذهن مخاطب را تداعي مي‌كند و هنگام ترجمه بايد به تداعي معاني در مخاطب رجوع شود. شايد فكر كنيد كه برخي كلمات نبايد ترجمه شوند و عيناً همان را بياوريم، امّا در بعضي موارد خود كلمه، معني اصلي را دفع مي‌كند.

وي درباره مهارت مترجم در آگاهي از فرهنگ مخاطب، گفت: ترجمه متون ديني مشكلات زبان شناختي و فرهنگي دارد و مترجم همراه كار ترجمه بايد يك جهان‌بيني و ايدئولوژي را به مخاطب منتقل كند.

سردبير مجله فرانسوي در پايان، اظهار كرد: مترجم بايد فرهنگ مقصد را به خوبي بشناسد و نسبت به اينكه براي چه قشري ترجمه مي‌كند، آگاهي داشته باشد، بنابر اين، مترجم مي‌تواند با پاورقي و يا در مقدمه توضيحات لازم را متذكر شود.

Top؛ طرح ملی حمایت از ترجمه و نشر آثار فارسی به زبان‌های دیگر

محسن عاشوري، رايزن پيشين فرهنگي ايران در اتيوپي نيز در اين نشست ضمن تشريح اهم فعاليت‌هاي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، گفت: اين سازمان پس از مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي حدود شش سال است كه عهده‌دار ترجمه و نشر علوم انساني و معارف اسلامي از فارسي به ديگر زبان ها شده است لذا براي مديريت اين امر مهم به هم‌افزايي و هم‌فكري دانشجويان و مترجمين نيازمند است.

وي با تأكيد بر تعامل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي با دانشكده‌ و دپارتمان‌‌هاي زبان‌هاي خارجي، اظهار كرد: اين سازمان درصدد آن است تا با دانشكده‌ و دپارتمان‌‌هاي زبان‌هاي خارجي ارتباط مطلوبي در زمينه علمي - پژوهشي داشته باشد.

عاشوري با اشاره به طرح ملي TOP، بيان كرد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، طرح ملی حمایت از ترجمه و نشر آثار فارسی به زبان‌های دیگر موسوم به Translation of Persia) TOP) را به منظور تشویق مترجمان برای ترجمه آثار فارسی به سایر زبان‌ها تدوین کرده و در دست اجرا دارد.

وي، خاطرنشان كرد: در اين طرح مي‌توانيم از مترجمان بومي جهت ساماندهي متون ترجمه شده با نظارت، هدايت و حمايت بهره ببريم و آن‌ها را به رايزني‌هاي فرهنگي ايران در ساير كشورها ارائه دهيم.

بنابر اعلام اين خبر، نشست «راهكارها و چالش‌هاي ترجمه آثار ادبي از زبان فارسي به زبان فرانسه» همراه با طرح پرسش و پاسخ ميان اساتيد و دانشجويان حاضر در جلسه، در محل دانشگاه تهران پايان يافت.