اعتراض جمعی از دانشجویان به منابع آزمون دکترا

به گزارش خبرنگار دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»،جمعی از دانشجویان و فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد درنامه‌ای سرگشاده به مسئولان آموزش کشور نسبت به منابع آزمون دکترا اعتراض کردند که متن نامه به شرح زیر است:

به نام آموزگار هستی


جناب آقای دکتر فرهادی؛ وزیر محترم علوم تحقیقات و فناوری

جناب آقای دکتر خدائی؛ ریاست محترم سازمان سنجش آموزش کشور

جناب آقای دکتر محمد مهدی زاهدی، ریاست محترم کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی

اعلام منابع امتحانی آزمون دکتری سال 1395 بار دیگر اثبات کرد داوطلبان هیچ سالی نباید به سیاست‌های سازمان سنجش اعتماد کنند. بنا به اعلام خود این نهاد، وزارت علوم بدنبال آن بود تا یک دانشجو در چند دانشگاه امتحان کتبی ندهد و یا با تداخل تاریخ امتحان کتبی دانشگاه‌ها مواجه نشود و دوم اینکه پذیرش سلیقه‌ای به حداقل ممکن برسد و سوم دانشجویان مستعد وارد دوره دکتری شوند.

اما یک بررسی اجمالی از برگزاری آزمون در طی پنج سال اخیر بسیاری از اهدافی که وزارت علوم به دنبال آن بود محقق نشد.

هدف نخست:

علی‌رغم اینکه آزمون به طور متمرکز برگزار می‌شود اما مصاحبه توسط دانشگاه‌ها انجام شده و افراد باید در چند دانشگاه مصاحبه بدهند.یعنی مراجعه به چند دانشگاه هنوز هم وجود دارد با این تفاوت که به جای کتبی، امتحان شفاهی(مصاحبه) برگزار می شود.سوال مهم در این باره این است که آیا اصولا این امکان وجود دارد که با طراحی یک مکانیزم افراد با یکبار شرکت در آزمون همانند آزمون سراسری از مراجعه به چند دانشگاه معاف باشند؟ جواب منفی است چرا که پذیرش دانشجوی دکتری صرفا بر اساس یک آزمون کتبی( آن هم به صورت تستی) نمی تواند ملاک قابل‌قبولی برای احراز توانایی های متقاضیان باشد.در تمام دنیا نیز متقاضیان پذیرش در دانشگاه‌ها باید تقاضای خود را به هر دانشگاه جداگانه ارسال نمایند و در صوت لزوم در مصاحبه یا دوره های آمادگی شرکت کنند و بعد از موفقیت در آنها، دانشگاه نظر خود را برای پذیرش نهایی اعلام می‌کند.بنابراین توانایی‌ها و سوابق متقاضی باید توسط دانشگاه‌ها جداگانه بررسی شود و پس از آن در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش اعلام نظر کنند.پس راه دیگر منطقی و قابل‌ قبولی جز مراجعه متقاضی به دانشگاه‌های مورد علاقه خود نیست و اگر آزمون هم یکجا برگزار شود بازهم برای مصاحبه این مراجعه باید صورت بگیرد و اساسا در هیچ جای دنیا امر منفی تلقی نمی‌شود. وزارت علوم می‌توانست با برنامه‌ریزی تاریخ آزمون های کتبی هر دانشگاه( شیوه قبل از سال 1390) این مشکل را تا حد زیادی حل کند اما با متمرکز کردن آزمون این مسئله همچنان باقی است و تاثیری در حل آن نداشته است.

هدف دوم:

در خصوص پذیرش سلیقه ای هرچند بسیاری از دانشگاه بر اساس ضوابط علمی اقدام به پذیرش می‌کنند اما ممکن است در برخی مواقع این مسئله رخ دهد و در این باره فرقی بین شیوه قبل از سال 1390 که دانشگاه آزمون کتبی و مصاحبه را خودشان برگزار می‌کردند و شیوه کنونی وجود ندارد.در هر دو شیوه هم این احتمال هست و این تقویت نظارت وزارت علوم را می طلبد و ارتباطی به شیوه برگزاری آزمون ندارد.اما وزارت علوم به جای حفظ شان حاکمیتی و نظارتی خود مستقیما متصدی ازمون دکترا شد که این مسئله همان سال ها با انتقادات بسیاری از اساتید نخبه روبرو شد و تبعات منفی آن (اعم از مناسب نبودن شیوه آزمون تستی برای ارزیابی قابلیت علمی متقاضیات ورود به مقطع دکترا) به کرات تذکر داده شد که متاسفانه مورد توجه جدی قرار نگرفت و تغییرات هر ساله آزمون هم نشانگر همین ناکارایی این شیوه است. با این حال اگر بپذیریم این شیوه بنا به دلایل مطرح شده از سوی وزارت علوم و سازمان سنجش، شیوه¬ی مناسبی است، باز هم اجرای آن با نواقص هرساله همراه است.

هدف سوم:

در خصوص افزایش کیفیت پذیرش دانشجو یکی از ملاک‌ها بررسی دقیق توانایی‌های علمی متقاضیان برای ورد به رشته مورد نظر خود است.بنابراین با معیارهای قابل قبولی این توانایی بایستی احراز شود.حتی اگر بپذیریم سنجش توسط سازمان سنجش و پذیرش توسط دانشگاه شیوه ی مناسبی است، پس هر دو مرحله به یک اندازه اهمیت دارد.چون اگر مرحله اول به درستی انجام نپذیرد دانشجویان مستعد به مصاحبه معرفی نمی‌شوند و اگر مرحله دوم با کاستی همراه باشد باز همین نتیجه رقم خواهد خورد.در خصوص مرحله اول متاسفانه از سال 1390 که آزمون دکترا متمرکز شده است هر سال شاهد عدم ثبات، تغییرات پی در پی در منابع آزمون، ضرایب دورس، شیوه برگزاری و .. بوده ایم که به نظر می‌رسد متقاضیانی که این سالها قصد ورود به مقطع دکترا را داشتند قربانی برخی سیاست‌های غلط و تغییرات پی در پی شدند و اعتراض اساتید دانشگاه های ممتاز کشور را نیر در طول این سال‌ها در پی داشته است.هر سال دانشجویان و فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد باید با خیل زیادی از سوالات و حدس و گمان در خصوص تغییرات احتمالی آزمون سال جاری مواجه شوند و این خود علاوه بر استرس و اضطراب آنها، به جایگاه حرفه‌ای سازمان سنجش نیز در طول این سال‌ها لطمه زده است، چرا که سازمان سنجش هنوز بعد از پنج دوره برگزاری آزمون به یک شیوه ثابت دست نیافته است.آیا بهتر نبود قبل از متمرکز کردن آزمون دکترا، تحقیقات لازم در این خصوص صورت می گرفت و با کارشناسان و اساتید بحث و بررسی می‌شد و نظرات دانشجویان که هیچگاه مهم نبوده نیز ملحوظ نظر قرار می‌گرفت؟ نظراتی که از طریق فرم‌های نظر سنجی ابتدای آزمون از دانشجویان اخذ می‌شود و هیچگاه مورد توجه نیست. اگر شیوه سال‌های قبل درست بوده چرا سازمان سنجش سال بعد مجددا آن را تغییر می داد؟ آیا شیوه سال قبل از آن غلط بود؟ اگر غلط بود چرا اتخاذ شد؟چرا برخی از متقاضیان باید قربانی آزمون و خطای مکرر وزارت علوم و سازمان سنجش قرار گیرند؟ چرا سازمان سنجش عملکرد مناسب خود در آزمون سراسری و کارشناسی ارشد به عنوان یک سازمان حرفه‌ای را با تغییرات متعدد در ازمون دکترای هر سال زیر سوال می‌برد؟ متاسفانه امسال هم آزمون دکترا از این تغییرات بی نصیب نبود و با چند تغییر عمده مواجه شد.تغییراتی که خود سازمان سنجش باید از آن دفاع کند نه این که صرفا آن را اعلام کند و گوشش به هیچ اعتراضی شنوا نباشد و آئین‌نامه‌های خود را وحی منزل بداند؟ اگر تصمیمات سازمان سنجش درست بود در طول این سال‌ها پس چرا هر سال تغییر می‌کرده است؟

سازمان سنجش سال جاری با یکی نمودن گرایش‌های مختلف هر رشته چند درس پایه از آن رشته را برای آزمون کتبی انتخاب نموده است که چند سوال اساسی در این خصوص وجود دارد

- اولا سازمان سنجش با مشورت با چه کسانی این مواد را برای امتجان متمرکز انتخاب کرده است و تا چه حد کار کارشناسی در این خصوص انجام شده است؟

- دوما چرا در دوره دکتری که یک مقطع فوق تخصصی محسوب می شود و متقاضیان در دوره کارشناسی ارشد به تخصصی‌ترین حیطه‌های رشته خود وارد شده و بعضا در آن حوزه اقدام به تدوین پایان‌نامه کرده اند، حال باید مجددا برگشته و یکبار دیگر خود را برای دروس پایه که قبلا یکبار آنها را در امتحانات دوره کارشناسی در دانشگاه و سپس در آزمون کارشناسی ارشد پشت سر گذاشته‌اند، آن هم به شکل تستی آماده کنند؟دروسی که با تخصصی شدن فعالیت‌ها، دانشجویان در مقطع ارشد بعضا از برخی از آن‌ها فاصله گرفته‌اند و حتی در دوره دکترای مورد نظر متاقضی نیز از نظر علمی و کاربردی هم سودی ندارد؟

- سوم سازمان سنجش بنابه اعلام خود در هر رشه از سه درس پایه آزمون خواهد گرفت، در حالی که در برخی رشته ها مانند حقوق متقاضیان باید تقریبا کل دوره کارشناسی را یکبار مرور نمایند و با اضافه کردن حرف «و» میان دو درس بسیار متفاوت مانند حقوق مدنی و اساسی آنها را یک منبع به حساب آورده است ..این اشکال نه تنها در این رشته حتی در برخی رشته¬های دیگر نظیر روان-شناسی و رشته‌های فنی مهندسی نیز مشهود است.

- چهارم این که داوطلب باید خیلی عظیمی از منابع پایه را برای آزمون مطالعه نماید و بعد از اسفند ماه تا اردیبهشت مشغول مطالعه دورس تخصصی خود شود که بعضا با دروس پایه زمین تا آسمان تفاوت دارد.مثلا داوطلب حقوق نفت و گاز باید پانزده جلد کتاب فقه بخواند و بعد برای مصاحبه( که معلوم نیست باز کتبی است یا شفاهی) سه چهارجلد کتاب در خصوص نفت و گاز بخواند در حالی که این دو با هم فاصله بسیار زیادی دارد و برخی دروس مانند جزا و فقه و اصول در این رشته کاربردی ندارد.

- مسئله بعدی این که اگر دانشگاه‌ها مایل به برگزاری ازمون تخصصی به شکل کتبی باشند اولا مشخص نیست به صورت تشریحی است یا تستی؟ دوما دانشگاه باید دوباره سوال طراحی کرده و آزمون برگزار نمایند، آن را تصحیح کنند به اعتراضات احتمالی رسیدگی کنند و هزاران مسئله جانبی دیگر..در صورتی که قبل از سال 1390 دانشگاه‌ها خودشان به شکل کتبی سوال تشریحی مطرح می‌کردند و بعد هم مصاحبه شفاهی..آیا این شیوه نقض غرض نیست؟آیا مجددا کارایی بهتر شیوه قبل از سال 1390 را اثبات نمی‌کند؟

- نکته بعد این که این عدم ثبات به ضرر متقاضیان تمام خواهد شد و شاید برای همیشه از تحصیل در مقطه دکترا محروم گردد.چرا قبل از تدوین یک شیوه، مطالعات و ارزیابی‌های صحیح از آن صورت نمی‌گیرد که هر بار با کلی انتقاد و اشکال مواجه نشود؟به نظر می‌رسد جایگاه وزارت علوم در خصوص پذیرش در ازمون دکترا باید نظارتی باشد( تا اجحافی در حق کسی صورت نگیرد و به طور دقیق به اعتراضات رسیدگی نماید) نه اینکه با ورود به برگزاری ازمون دکترا بدون ارزیابی کافی هر سال با تغییرات و آزمون و خطا همراه باشد و اکنون نیز بعد از پنج سال هنوز هم به یک شیوه ثابت و ثبات همانند آزمون سراسری و کارشناسی ارشد نرسیده است.شما اگر سال 1380 برای کنکور سراسری سال 1390 هم برنامه‌ریزی می‌کردید هیچ مشکلی نداشتید (چون تقریبا شیوه و منابع ثابت بود) و این در حالی است که در آزمون دکترا تا آذر یا دی هر سال یعنی دو ماه قبل از آزمون باید خود را برای هر تغییری آماده نمایید.

- آیا گنجاندن دروس پایه برای ورود به مقطعی که هر گرایش از آن در هر حال حاضر در سطح دنیا به چند شاخه بسیار تخصصی تبدیل شده است عاقلانه و منطقی است؟ چرا وقت داوطلبان باید صرف مطالعه منابعی شود که اولا آن را هم قبلا به طور مبسوط مطالعه کرده دوما یکبار در دانشگاه و یکبار در آزمون ارشد آن¬ها را امتحان داده و اکنون نیز با توجه به تخصصی شدن مطالعات و تحقیاتشان مجددا باید انها را که حجم کمی هم ندارند یکبار به شکل تستی مطالعه کند و وقتی مرحله مصاحبه می شود دوباره منابع دیگری را بخواند و وقتی هم وارد مقطع دکترای گرایش تخصصی خودشان می-شوند، آن همه مطالعه به کارشان نیاید.؟؟

- از آن جا که عملکرد سازمان سنجش در طول این سالها نشان داده، این سازمان هر سال آزمون دکترا را دستکاری می‌کند. بنابراین به جرات می‌توان چنین نتیجه گرفت که شیوه امسال هم شیوه درستی نیست و هر عقل سلیم و منطقی با یکبار مطالعه آیین‌نامه امسال به اشکالات آن پی ببرد.مثلا با وجود این همه آزمون زبان استاندارد بین‌المللی که همه مهارت ها(نوشتاری، گفتاری، شنیداری و دیداری) در آن سنجیده می شود چرا سازمان سنجش با چند سوال گرامری و لغت بعضا غیر استاندارد صلاحیت داوطلب در درس زبان خارجی که اهمیت زیادی در کار و تحصیل در مقطع دکترا دارد را تایید می کند؟در حالی که همین شخص حتی ده دقیقه قادر به معرفی خود به یک زبان خارجی نیست و صرفا حدی از لغت و گرامر می‌داند.

- هیچ داوطلبی بدنبال ورود راحت به مقطع دکترا نیست و همه اذعان دارند در این مسیر باید رقابت صحیح و منطقی جاری باشد تا بهترین‌ها به دوره دکترا راه پیدا کنند اما مواد امتحانی امسال سازمان سنجش دور از منطق و کار تخصصی تنظیم شده و حتی خود تنظیم¬کنندگان نیز اگر داوطلب دوره دکترا باشند آنرا غیر منطقی و بدون توجیه کارشناسی می‌دانند.

- انتظار می‌رود سازمان سنجش قبل از اعلام شیوه به اندازه کافی مطالعات و کار کارشناسی انجام دهد نظرات اساتید مختلف(نه فقط چند استاد محدود) و همچنین دانشجویان را اخذ نموده و به یک شیوه ثابت برسد که سال ها قابلیت اجرا داشته باشد نه این که هر سال تغییر پیدا کند.با این همه منابع آزمون امسال باید مورد بازبینی جدی قرار بگیرد و حداقل مواد امتحانی در گرایش‌های نزدیک به هم، یکی شود نه در همه گرایش‌ها( که بعضا خیلی از هم ز نظر تخصصی فاصله دارند). نکته بعد این که، حداقل سرفصل‌های مشخصی از آن ماده امتحانی برای آزمون (نظیر فقه نه تمام آن که حداقل پانزده جلد کتاب سخت فقهی است) مشخص شود نه تمام آن سرفصل‌ها.

- این گونه بی ثباتی‌ها در نظام آموزش و سنجش( به ویژه در دوره دکترا) هر ساله منجر به فراری دادن خیل زیادی از دانشجویان نخبه که سرمایه این کشور هستند شده؛ دانشجویانی که در حیطه تخصصی خود به راحتی در کنار دانشجویان نخبه سایر کشورها از معتبرترین دانشگاه های جهان پذیرش و بورس اخذ نموده و جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور عزیمت می‌کنند و متاسفانه برخی تصورات نادرست و غلط (همانند این که دانشجویان حق اعتراض ندارند، دانشجو نباید برای نظام آموزشی تعیین تکلیف کند و حتی اینکه دانشجو راحت طلب است و تلاش نمی¬کند) نیز رایج شده که در برخی سیاستگذاری تاثیر گذاشته است.

در پایان، موافقان سطور فوق، ضمن اذعان به لزوم تلاش و پذیرش بهترین‌ها در دوره دکترا از مسئولان وازرت علوم، سازمان سنجش و کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی، انتظار دارند تا هرچه زودتر آیین‌نامه جدید اصلاح شده و برای سال‌های آتی نیز یک شیوه کارشناسی شده و قابل قبول تنظیم شود و به سردرگمی‌ها بی ثباتی و بی نظمی‌ها و اما و اگر‌های تکراری هر ساله در خصوص پذیرش در این مقطع مهم پایان دهند.