در سطح دولت یک اراده جدی برای توسعه دانش بنیان نیست

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از شیراز، هر وقت اسم پژوهش در دانشگاه ها می آید، نا خودآگاه ذهن انسان به سمت پایان نامه های دانشجویی و ارتباط دانشگاه ها و مراکز صنعتی می رود. معاونت پژوهشی در دانشگاه ها یکی از مهمترین قسمت های دانشگاه می باشد که در این قسمت علم تولید شده به مرحله اجرا باید برسد و درست در همین قمست است که این علم با به تولید رساندن و یا به چرخه صنایع وارد شدن به بشریت کمک می کند.

اما متاسفانه در سال های اخیر ارتباط صنعت و دانشگاه را فقط در نشست ها می شنیدیم و این ارتباط آن طوری که باید و شاید نبود و حلقه بین دانشگاه و صنعت به هم جوش نخورد. در همین سال ها نیز همیشه پایان نامه های دانشجویی در مراکز کپی تولید می شدند و صرفا برای نمره گرفتن دانشجویان به دانشگاه ها ارائه میشد. مثلا در شیراز مرکز تولید علم به جای این که دانشگاه های مطرحی مثل شیراز، صنعتی و غیره باشند، بازار انقلاب بود. بازار انقلاب که در آن با قیمت های بالا یک پایان نامه را آماده می کنند و دانشجوی فقط صرفا ارائه دهنده آن است.

در همین راستا، بر آن شدیم تا از اوضاع پژوهشی یکی از بهترین دانشگاه های کشور یعنی دانشگاه شیراز باخبر شویم و به سراغ مرد شماره یک پژوهشی دانشگاه شیراز یعنی احمد عریان برویم. کسی که مسئولیت معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز را به یدک می کشد و در سال های گذشته مقالات زیادی را در مجلات معتبر علمی به ثبت رسانده است.

شما را به خواندن گفتگوی تفصیلی «خبرگزاری دانشجو» با احمد عریان، معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه شیراز دعوت می کنیم.

ما در زمینه اعتبارات پایان نامه ها فقیریم!

«خبرگزاری دانشجو»؛ از نظر شما پایان نامه چه تعریفی دارد؟

پایان نامه موضوع نویی است در مرزهای دانش که برای رفع پاره ای از ابهامات و مواردی که هنوز به آن پاسخی داده نشده، زیر نظر یک عضو هیات علمی صاحب صلاحیت کسی که این مسیر را قبلا بارها آزموده توسط یک دانشجوی کارشناسی ارشد یا دکتری در برهه زمانی یک تا سه سال انجام می شود و این روند پایان نامه در اروپا، آسیا، آفریقا و در همه ی محیط های علمی دنیا یکی است. در بعضی از کشور ها امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی مناسب تری در اختیار عضو هیات علمی و دانشجو قرار می گیرد؛ بنابراین آنها کار سنگین و عمیق تری را ارائه می دهند؛ اما در بعضی از موارد ممکن است اعتبارات لازم در اختیار استاد و دانشجو قرار نگیرد در نتیجه نمی توانند به همه اهداف مد نظرشان برسند یا موضوع خیلی نویی را تعریف کنند.

حداکثر بودجه پایان نامه های تخصصی رشته های مهندسی ۶.۵ میلیون تومان است

 به عقیده من ما در این زمینه فقیریم چرا که؛ اعتباری که به پایان نامه های تخصصی مثل شیمی، دامپزشکی، کشاورزی  و رشته های مهندسی می دهیم حداکثر شش و نیم میلیون تومان است؛ در صورتی که بعضی از پایان نامه ها ممکن است ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان بودجه نیاز داشته باشند، وقتی که اعتبار کافی در اختیار محقق قرار نگیرد کار عمیق هم نمی تواند انجام دهد.

شاید بعضی از مسائلی که در بعضی از دانشگاه ها مطرح می شود مثل کپی زدن پایان نامه ها ناشی از همین عدم امکان انجام آزمایش های مد نظر محقق است؛البته در بعضی از دانشگاه ها هم چه بسا افرادی پایان نامه ای را رهبری می کنند که خودشان واجد تمام صلاحیت های لازم نباشند، برای مثال ما نباید قبل از آنکه در هر رشته دو استاد تمام و یا سه دانشیار داشته باشیم دکترا راه بیندازیم.

«خبرگزاری دانشجو»؛ آیا همه دانشگاه ها فرمول خاص تهیه پایان نامه را رعایت می کنند؟

اعتبار هر دانشگاه به اعضای هیئت علمی اش است یعنی تا یک کار بطور عمیق و دقیق توسط هیات علمی انجام نشود نمی شود آنرا در جای سطح بالایی مطرح کرد هر چه دانشگاه استانداردتر باشد؛ یعنی عضو هیات علمی آن علمی تر و به روزتر باشند، استانداردهای پایان نامه ها هم بیشتر در آن رعایت می شود.

«خبرگزاری دانشجو»؛ در مورد بحث ارتباط صنعت با دانشگاه، چند درصد پایان نامه ها در مرحله تولید و به کار گیری قرار گرفته اند؟

برای پاسخ  به این سئوال بهتر است ابتدا بگویم که چند درصد اساتید در موضوع ارتباط دانشگاه و صنعت فعال هستند؟ تعداد مشارکت اعضای هیئت علمی در ارتباط با صنعت و پایان نامه ها در جایگاه مناسبی نیست. در دانشگاه شیراز حدود ۱۰ هزار دانشجوی دکتری و ارشد وجود دارد. به طور متوسط در هر سه سال ۱۰ هزار پایان نامه نوشته می شود. اگر ۲۰ درصد این پایان نامه ها کاربردی بوده یا از بیرون از دانشگاه اعتبارش را تأمین می کردند، هر سال بیش از ۷۰۰ پایان نامه تقاضا محور اجرا می کردیم.

تعداد همه اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز ۷۰۰ نفر هستند که ۱۴۰ نفرشان در صنعت در موضوعات محیط زیست، تشعشعات هسته ای، طرحهای دفاعی، کشاورزی، لیزر، زمین شناسی، نفت، طرح های فرهنگی، محرومیت زدایی واقتصاد مقاومتی فعال اند و در واقع ۵۶۰ نفرشان در صنعت غیرفعال اند، یعنی تنها از یک پنجم پتانسیل دانشگاه شیراز استفاده شده است.

هنوز ۹۰ درصد پایان نامه ها انکان تقاضا محور شدن را ندارند

هنوز ۹۰ درصد پایان نامه ها امکان تقاضا محور شدن را ندارند که این فقط مشکل دانشگاه نیست صنعت ما نیز به علت انجام برخی از کارهای غیر کارشناسی دچار مشکلاتی است برای مثال بسیاری از طرح های بزرگ ما بدون کارشناسی انجام می شود و به انتخاب آب مناسب و مشکلات محیط زیستی آن توجهی نمی شود و یا اینکه بعد از چند سال که از احداث یک کارخانه عظیم می گذرد تازه متوجه می شوند که در این مکان اصلا آب کافی وجود ندارد!

باید قبل از انجام هر پروژه عمرانی و صنعتی جامعه شناسان، روان شناسان و متخصصین مردم شناسی، خاک و پی، آب، محیط زیست و سایر متخصصان، کارشناسی های لازم را انجام بدهند تا با چنین مشکلاتی روبه رو نشویم. از طرفی مسئولان هم دنبال به راه انداختن چیزی هستند که مجال کار کارشناسی را نمی‌دهند آنها فقط می خواهند کارخانه ای راه بیفتد، سدی احداث شود و کاری کرده باشند که در زمان مدیریت خودشان به بهره برداری برسد و دیگر به مسائل کارشناسی آن توجهی ندارند.

کشور از قانونمند نشدن ارتباط دانشگاه و صنعت لطمه زیادی دیده است

تا کنون کشور از قانونمند نشدن ارتباط دانشگاه و صنعت لطمه زیادی دیده است. اگر بلافاصله بعد از انقلاب مقوله ارتباط صنعت و دانشگاه قانونمند می شد و اعتبار خاصی به این موضوع تخصیص می یافت، آیا وضع خودرو سازی ما به همین صورت بود؟ آیا ما اکنون با اطمینان هواپیماهای ساخت خودمان را سوار نمی شدیم؟ آیا به خاطر نبود یک قطعه خودرو و یا هواپیمای مورد استفاده در خطوط هوایی ما زمین‌گیر می شد؟ آیا حاضر بودیم  نفت را که یک ثروت ملی است و آیندگان نیز در آن سهم دارند به قیمت آب بفروشیم؟ آیا تاکنون دهها هیدروکربور از نفت تولید نکرده بودیم که ارزش افزوده هر کدام ده ها برابر قیمت نفت خام بود؟ از طرف دیگر آیا اگر این موضوع محقق شده، حال و روز دانشگاههای ما بهتر از امروز نبود؟ آیا چند دانشگاه در زمره صد دانشگاه برتر جهان نداشتیم؟ آیا اساتید و دانشجویان ما واجد دانش فنی به مراتب برتر از امروز نبودند؟

طبیعی است که وضع دانشگاه ها بسیار پیشرفته تر از امروز بود. پژوهش هزینه بر است و صرفاً با ارتباط دانشگاه و صنعت می توان هم مشکلات مالی دانشگاه و هم نوآوری صنعت را حل کرد. با اعتبارات یکنواخت و قطره چکانی دولتی نمی توان دانشگاهی روزآمد، در مرز دانش و در زمره دانشگاههای برتر جهان داشت.

«خبرگزاری دانشجو»؛ در مورد خرید و فروش پایان نامه ها چه پیگیری هایی را انجام داده اید؟

موضوع فروش یا تقلب در پایان نامه ها عمرش به شش تا ۱۰ سال می رسد. اینکه چه اتفاقی افتاد که به این روز رسیدیم و توسط چه کسی رهبری شد، اینها مسائلی هستند که آموزش عالی باید روی آن مکث کند. زمانی که مراکز آموزش عالی ظرف هشت سال چندین برابر شد و در هر شهرستان و بخشی یک یا چند مرکز آموزش عالی راه افتاد که حتی به ازای هر رشته اش یک عضو هیات علمی هم وجود نداشت یا در دانشگاه های نسبتا معتبر رشته های تحصیلی راه افتاد که واجد شرایط نبودند و استادیار، دانشیار و استاد در حد نرم کشوری هم نداشتند باید شاهد بنگاه های خرید و فروش پایان نامه هم باشیم.

باید از بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مسئولین اجرائی پرسیده شود که چرا وقت خودشان را می گذارند برای راه اندازی مرکز آموزش عالی در یک بخشی، قبل از آنکه مقدمات لازم را برایش فراهم کنند؟ چرا با استفاده از احساسات مردم پیگیر راه اندازی مراکزی شدند که نه زیرساخت و فضای آموزشی مناسب دارند و نه امکانات رفاهی و خوابگاهی که نیاز دانشجویان را رفع کند؟ چه بسا بافت فرهنگی بسیاری از شهرستان ها را هم دچار تغییراتی کرده باشند.

مشکلات مالی دانشجویان به پایان نامه های کپی دامن زده است

تخلف دوم توسط دانشجویان دانشگاه های معتبر رخ می دهد که دانشجویان پایان نامه های دانشجویان مراکز آموزش عالی جدید تاسیس شده را می نویسند. مشکلات مالی دانشجویان هم به این موضوع دامن زده است. هر چه دانشگاه سطح بالاتری داشته باشد، عضو هیات علمی اش هم از استانداردهای جهانی بیشتر پیروی کند، این مشکلات هم کمتر است.

دانشگاه شیراز از همان ابتدا کمیته اخلاق علمی داشت؛ اما در سطح وزارت مصوب نبود ولی اخیرا همان مصوبه دانشگاه شیراز را با تغییرات جزئی به تصویب رساندهاند و در دانشگاه های مختلف به اجرا درآمده که این کمیته تخلف های هیئت علمی را توسط هیات بدوی اساتید و تخلف دانشجویان را توسط کمیته دانشجویی بررسی می کند و در مورد این موضوع هیچ مصالحه ای در کار نیست.

«خبرگزاری دانشجو»؛ تعامل شما با مراکز علمی و پارک های علم و فن آوری چگونه است؟

دانشگاه شیراز به عنوان دانشگاه مادر استان، مسئولیت کل آزمایشگاه های استان های هم جوار را به عهده دارد ما به عنوان منطقه هفت هستیم. استان های خوزستان، کهکیلویه و بویر احمد و بوشهر استان هایی هستند که  به آنها سرویس آزمایشگاهی و تشخیص کیفیت می دهیم. آزمایشگاه مرکزی دانشگاه شیراز طی دو ماه آینده افتتاح می شود و این استان ها عضو شبکه آزمایشگاه های ما هستند که وظیفه اش سرویس دادن به مراکز تحقیقاتی، سازمان ها، نهاد هایی مثل محیط زیست، صنعت و معادن، آی تی، کامپوتر، برق، استاندارد و مواردی از این قبیل است.

در همین راستا تعامل خیلی خوبی با پارک های علم و فن آوری داریم و در آنجا کارهای پژوهشی مشترکی انجام می دهیم تعدادی از اساتیدمان در آنجا ۲۰ شرکت راه انداخته اند طرح هایی مثل حمل و نقل و فضای شهری را با هم انجام می دهند ولی هنوز هم جا دارد که بهتر از این باشیم. 

سازمان ها باید بدانند که بسیاری از مشکلات باید به صورت علمی از طریق دانشگاه حل شود. ما باید با هم مملکت را بسازیم نه ما به تنهایی می توانیم بهترین دانشگاه در حد دانشگاه های تراز اول دنیا شویم و نه سازمان ها به تنهایی می توانند یک توسعه دانش بنیان داشته باشند.

«خبرگزاری دانشجو»؛‌ نخبگان دانشگاهی چقدر و چگونه حمایت می شوند؟معنی نخبه درون دانشگاه با بیرون متفاوت است آیا همه اعضای هیئت علمی و دانشجویان را شامل می شود و یا یک سری ویژگی های دیگر برای نخبگان مد نظر است؟

دانشگاه شیراز از آن دانشگاه هایی است که از نظر نخبه پروری، در مرز دانش حرکت کردن و واجد تمام کیفیت های مورد نظر جزو سه دانشگاه برتر کشور است. دانشگاه شیراز از نظر تولید علم و میزان استنادهایی که به مقالاتش می شود مقام سوم را در ایران دارد و بطور کلی در کل دانشگاه های وابسته به وزارت علوم مقام ششم را دارد؛ با این حال ما امکان توجه ویژه به نخبگان را نداریم.

اعتبارات دانشگاه ها هم نه تنها افزایش نداشته بلکه سال به سال روند نزولی پیدا کرده، کاملا واضح است و دیگر نیازی به حساب و کتاب ندارد وقتی بودجه دانشگاه فقط ۱۲ درصد افزایش پیدا کرده در صورتی که نرخ تورم بیش از این است معنی اش این است که اعتبار دانشگاه نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است. یعنی عملا هر گونه نوآوری، خرید تجهیزات و مواد مصرفی جدید و توجه ویژه به بخش خاصی غیرممکن می شود بنابراین ما هم متاسفانه نمی توانیم توجه خاصی به نخبگانمان داشته باشیم؛ در صورتی که دانشگاه شیراز بیشترین تعداد دانشجوی نخبه، اساتید برگزیده، پژوهشگر برتر، چهره های ماندگار، برندگان جشنواره خوارزمی، علامه طباطبایی وسایر جشنواره ها را در کشور دارد.

هر کدام از این نخبگان می توانند حداقل یک مشکل عمده را از کشور حل کنند. وقتی که به یک پایان نامه تجربی شش و نیم میلیون تومان بودجه اختصاص می دهیم در حالی که این پایان نامه ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان بودجه نیاز دارد نمی توانیم توقع داشته باشیم که کاری عمیق و نو و در مرزهای دانش صورت بگیرد که در هر جای دنیا با افتخار گفته شود این پایان نامه، مطابق با پایان نامه های بهترین دانشگاه های دنیا، در دانشگاه شیراز نوشته شده است.

پایان نامه های توسعه ای و کاربردی نیاز همین امروز است

باید پنج برابر این مبلغ را به اساتیدمان برای اجرای پایان نامه های دکتری بپردازیم تا دقیق ترین آزمایش ها در آن اجرا شود و تمام ابعاد موضوع بررسی شود. هم اکنون این بودجه پایان نامه ها ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده قبلا این مبلغ ۵/۴ میلیون تومان بود اما هنوز هم با واقعیت فاصله داریم.

اگر در دانشگاه شیراز هر سه سال ۱۰ هزار پایان نامه اجرا می شود این مطالعات که در کره مریخ انجام نشده یا در مورد اجسام خارق العاده و ماوراء جو نیست ما مسائل و مشکلات جهان خودمان را بررسی می کنیم مطالعات ما توسعه ای یا کاربردی یا نظری و آینده نگر است. پایان نامه های توسعه ای و کاربردی نیاز همین امروز است فرض کنید یک کارخانه ای آجر تولید می کند همکاران ما آنجا بررسی می کنند که چگونه این کارخانه ازدیاد برداشت داشته باشد و یا کیفیت و استحکام آجر آن چگونه بهبود پیدا کند و یا بهبود کیفیت به افزایش خرید از آن کارخانه بیانجامد اگر ۱۰درصد ازدیاد برداشت داشته باشد آیا دچار تحول جدی نمی شود؟ و اگر تنها یک درصد این افزایش برداشت را مصروف پژوهش کند آیا دانشگاه ها را دچار تحول نخواهد کرد؟

از دیگر بررسی هایی که اساتید دانشگاه می توانند انجام دهند؛ برای مثال چگونه کارخانه ای کاهش مصرف برق داشته باشد یا فاضلابش طوری دفع شود که به محیط زیست آسیب نرساند یا نوع لوله ها و شیرآلات مصرفی به گونه ای باشد که طول عمر بیشتری داشته باشد و یا از چه محصولات جایگزینی می تواند استفاده کند که به قیمت تمام شده کمتر بیانجامد. همه این کارها برای بهبود تولید و برداشت است اگر نگاهمان این گونه باشد هزینه پژوهش را به عنوان سود می بینیم یک ریال هزینه برای کار پژوهشی ممکن است ۱۰۰ ریال برداشت داشته باشد.

در دنیا بار سنگین تأمین هزینه پژوهش را بخش خصوصی به دوش می کشد

در نتیجه بهتر است صاحبان سرمایه، شرکت ها، بانک ها،سازمان ها، نهادها، ارگان ها از جمله؛ جهاد کشاورزی، راه و ترابری، نیرو، صنایع و معادن، محیط زیست، مخابرات و سایر مراکز مختلف بیایند به صورت مشترک مشکلاتشان را توسط کارشناسانی که خودشان دارند با دانشگاه مطرح کنند که مورد بررسی علمی قرار بگیرد و در یک پژوهش برایش راه حل پیدا شود. در دنیا بار سنگین تأمین هزینه پژوهش را بخش خصوصی به دوش می کشد حتی در کنار هر کارخانه کفش سازی هم یک واحد تحقیق و توسعه وجود دارد و بررسی می کند که مثلا چگونه آن کفش از نظر طول عمر، میزان عرق پا، وزن کفش، جریان هوا به پا، راحتی و یا ده ها موضوع دیگر با کیفیت تر تولید شود.

سازمان ها و نهادهایی که بدون داشتن متخصص در امر پژوهش مداخله می کنند، منحل شوند

اگر بخش های خصوصی مشکلاتشان را در غالب طرح تحقیقاتی از دانشگاه طلب کنند و هزینه پایان نامه های مورد نیازشان را بپردازند آنگاه این موضوع به صورت اتوماتیک حل خواهد شد و دیگر نیازی نیست دولت به صورت خاص برای پایان نامه ها اعتباری بگذارد؛ اما تا قبل از رسیدن به آن روز باید چند کار انجام دهیم؛ اول اینکه خیلی از دانشجویان دکتری سن شان بالای ۳۰ سال است. بسیاری از آنها متاهل و صاحب فرزند هستند و شاید از خانواده هایی باشند که استطاعت مالی ندارند. دولت می تواند با در نظر گرفتن حقوقی مناسب برای این دانشجویان آسودگی خاطری به آنها ببخشد که با خیال راحت پیگیر کارهای تحقیقاتی شان شوند و مجبور به انجام شغل های دون شأنشان نشوند. اگر این مسئله حل شود آنگاه دانشگاه می تواند از آنها بخواهد تمام وقت در خدمت پژوهش باشند.

دوم اینکه اعتبارات پژوهش ها به صورت متمرکز در اختیار دانشگاه قرار بگیرد و سازمان ها و نهادهایی که بدون داشتن متخصص در امر پژوهش مداخله می کنند منحل شوند و تجهیزات آنها به دانشگاهها منتقل شود. آخر هم اینکه یک اعتبار استاندارد به هر پایان نامه تعلق بگیرد اعتباری که بتوان با آن در مرزهای دانش و مانند دانشگاه های تراز اول دنیا کار کرد.  

«خبرگزاری دانشجو»؛ نرخ رشد علمی و تولید علم در دانشگاه شیراز چطور بوده است؟

از نظر کمیت، در سال ۲۰۱۲ بالاترین تولید علم را در کشور و به تبع آن در دانشگاه شیراز داشتیم. در پایگاه SCOPUS - یکی از پایگاه های ثبت مقالات-  در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۳۰۶  مقاله از دانشگاه شیراز در اسکوپوس نمایه شده است. این مقالات که بیشترشان  ISI هستند از اعتبار نسبتا خوبی برخوردارند. در سال ۲۰۱۳ در دانشگاه شیراز حدود ۱۲۱۲ مقاله و در۲۰۱۴ هم ۱۲۳۶ مقاله نمایه شده و هنوز هم به این تعداد اضافه می شود چرا که بعضی از مقالات سال ۲۰۱۴  هنوز نمایه نشده اند. تا امروز افزایش تعداد مقالات سال ۲۰۱۴ نسبت به ۲۰۱۳ در SCOPUS حدود ۲ درصد بوده است که این رقم مناسبی نیست و اینجانب این را برای دانشگاه شیراز رشد مناسبی ارزیابی نمی کنم؛ اما از نظر کیفی به نظر می رسد که دانشگاه شیراز رشد مناسبی داشته است چرا که؛ تعداد مقالاتمان در ژورنال های تراز اول دنیا افزایش پیدا کرده است.

در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ مقالاتی در ۱۰ ژورنال اول دنیا در هر رشته داشته ایم مقالاتی با ضریب نفوذ یا ایمپکت فاکتور  ۵/۱۵، ۵/۱۲ و بالای ۱۰ به چاپ رسیده ولی متاسفانه دانشگاه شیراز مقاله ای در ژورنال های سینز و نیچر که بالاترین ژورنال های دنیا هستند چاپ نکرده است.

«خبرگزاری دانشجو»؛ در مورد تولید علوم انسانی و اسلامی چه کرده اید؟

دانشگاه شیراز دانشگاه جامعی است چندین دانشکده در حوزه علوم انسانی در این دانشگاه فعال است که بعضی قدمت بیش از ۵۰ ساله دارند از جمله دانشکده ادبیات و علوم انسانی  دانشکده اقتصاد، مدیریت، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، دانشکده حقوق، دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دانشکده هنر و معماری در حوزه علوم انسانی در این دانشگاه به تربیت دانشجو و آموزش و پژوهش می پردازند. این شش دانشکده هر کدام واجد تعداد زیادی گرایش ها، تخصص ها و دارای تعداد زیادی اعضای هیئت علمی کارآمد هستند.

اساتید دانشکده های انسانی باید کارهای زیادی انجام دهند و در سطح جهانی مطرح باشند

اغلب رشته های موجود در هر دانشکده از مقطع کارشناسی تا دکترا دانشجو تربیت می کنند و طرح های موردنیاز جامعه را به اجرا در می آورند.  ولی از نظر من کارهایی که می توانند بکنند بیش از کارهایی است که انجام داده اند به خصوص در مورد مشکلات و نیاز های جامعه، فرهنگ سازی، آموزش و نظریه پردازی می توانند در سطح جامعه جهانی بیشتر مطرح باشند. ما طرح های زیادی در بحث علوم انسانی داریم که می بایستی توسط اساتید این رشته ها مورد بررسی قرار گیرد از جمله موضوعات گردشگری، محرومیت زدایی، اقتصاد مقاومتی، بیمه، بانکداری اسلامی، موارد حقوقی، حقوق بین الملل، مسائل علوم تربیتی از کودکان پیش دبستانی تا آموزش عالی، معلولین ذهنی، خانواده، هنر و معماری اسلامی، مرمت، شهرسازی این ها موضوعاتی است که دانشگاه شیراز قابلیت بالایی جهت ورود به مشکلات جامعه و رفع نیازها با اجرای طرح های پژوهشی را دارد.

«خبرگزاری دانشجو»؛ جایگاه دانشگاه شیراز از نظر علمی در ایران، خاورمیانه و جهان چگونه است؟

رتبه دانشگاه شیراز در سطح جهان در سال ۲۰۱۴ از نظر تمام شاخصه ها بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ دانشگاه های جهان بوده و امسال به رتبه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ جهان ارتقا مرتبه یافته است؛ اما در بعضی از رشته ها مثل ریاضی و عمران رتبه خوبی داشتیم. کل ایران در تولید علم رتبه ۱۶ دنیا را دارد؛ اما دانشگاه شیراز در استنادات علمی گاهی جزو ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان هم بوده است و در ایران از این حیث مقام سوم را دارد.

دانشگاه شیراز در کل کشور اولین دانشگاه شهرستانی در تولید علم است

اما این جایگاه علمی برای ما یک جایگاه  واقعی نیست و در عمل در جایگاه بالاتری قرار داریم؛ زیرا ما مستندسازی مان خوب نیست و تمام تلاش ها، اقدامات و دستاوردهایمان را مستند نمی کنیم. پنج روش علم سنجی هست که ثبت و مستندسازی بعضی از پارامترهای آنها نظیر پذیرش دانشجوی خارجی ، جذب همکار خارجی، طرح های مشترک بین المللی، تعداد، حجم و میزان برنامه های پژوهشی با صنعت، تعداد استادیار، دانشیار و استاد تمام، تعداد دانشجو، مخصوصا دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا، حجم قراردادهای مالی و قراردادهای بین المللی می توانند رنکینگ یا رتبه بندی دانشگاه را بهبود بخشند که اگر این موارد به خوبی مستند شوند، قطعا جایگاه علمی ما بالاتر از این خواهد رفت. بیشترین تولید علم در مجموعه دانشگاه‌های آزاد بعد از دانشگاه تهران و سپس به ترتیب علوم پزشکی تهران، صنعتی شریف، علم و صنعت، امیرکبیر، تربیت مدرس و دانشگاه شیراز است.

دانشگاه شیراز در کل کشور اولین دانشگاه شهرستانی در تولید علم است و دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه فردوسی مشهد هم مقام دوم و سوم دانشگاه های شهرستانی را دارند.

«خبرگزاری دانشجو»؛ راهکار شما برای رشد علمی کشور چیست؟

اولین راهکار مشارکت بخش خصوصی و سازمان ها و اجرای امور و رفع مشکلات اجرایی کشور بر مبنای دانش بنیان و مبتنی بر تحقیق است؛ یعنی اگر روند توسعه کشور دانش بنیان و بر مبنای تحقیق پیش رود، آنگاه همه سازمان ها وظیفه خودشان می دانند که برای انجام فعالیت هایشان با دانشگاه در تعامل باشند مثلا کسی که کارخانه سنگ بری دارد برای دور ریز کمتر سنگ ها، بازاریابی بهتر، مصرف بهینه برق و آب کمتر و حفظ محیط زیست به دانشگاه مراجعه کند و با این اقدام بخشی از پژوهش های دانشگاه از جمله پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترا نیز بر اساس نیازهای جامعه و تقاضا محور تعریف و اجرا می شود.  

مجلس و دولت نیز شایسته است سهم بخش پژوهش را به عدد وعده داده شده یعنی ۴-۳ درصد درآمد ناخالص ملی برسانند. همچنین طبق مقرراتی که متأسفانه هیچگاه به خوبی اجرا نشده، بین ۳-۱ درصد اعتبارات سرمایه ای از جمله عمرانی را به پژوهش اختصاص داده و تحت نظارت دانشگاه‌ها مصرف کنند.

طبیعی است که استانداران با تدبیری که به خرج می دهند و تجمیع کردن این ردیف کلیه سازمان ها و ادارات می توانند انجام کارهای بزرگی را از دانشگاه انتظار داشته باشند.

«خبرگزاری دانشجو»؛ چرا شرکت ها و بخش خصوصی از کار پژوهشی استقبال نمی کنند؟

علت های مختلفی وجود دارد یکی اینکه برای این مسئله هنوز فرهنگ سازی نشده است. رسانه ها چه مجازی چه حقیقی تلاش نکرده اند که کار پژوهش را به فرهنگ تبدیل کنند. دلیل دوم اینکه ممکن است صنعت گران سود این کار را تجربه نکرده باشند.

سوم اینکه ممکن است جوی وجود داشته باشد که بخش خصوصی  را نسبت به بخش پژوهشی دانشگاه بدبین کند.مثلا این طور جا افتاده باشد که دانشجوها تئوری کار می کنند آچار به دست نیستند ، مشکلات صنعت را نمی دانند. در صورتی که خود کارشناسان بخش اجرا هم فرزندان این دانشگاه بوده اند و به این صورت ممکن است این جو فراگیر شود و کسی به دانشجویان اعتماد نکند. شاید قبلا کار دانشجویی در صنعت نتیجه بخش نبوده ولی نباید یکی دو مورد را به همه تعمیم داد.

در سطح دولت یک اراده جدی برای توسعه دانش بنیان نیست

دلیل چهارم اینکه ما برنامه مدونی در این زمینه نداریم. یک زمانی قرار شد سهم پژوهش از درآمد ناخالص ملی را به چهار درصد برسانیم؛ اما از نیم درصد تجاوز نکردیم این سهم در کره بالای چهار درصد، ژاپن نزدیک چهار درصد و آمریکا بین سه تا چهار درصد است. همچنین قرار بوده یک درصد از کل اعتبارات سرمایه ای از جمله اعتبارات عمرانی و خرید تجهیزات و خرید های کلان را صرف پژوهش کنیم ولی عملاً این فرایند اتفاق نیفتاده است.

ما در قوانین‌مان یک اراده ملی جدی برای پژوهش نداریم حتی در سطح دولت هم یک اراده جدی برای توسعه دانش بنیان نیست با همه این نقطه ضعف ها با تدبیر مدیران دانشگاهی و درایت اساتید سال به سال رابطه صنعت و دانشگاه بهتر می شود. اگر امروز ۲۰ درصد اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز درگیر پژوهش های تقاضا محور هستند شاید پنج سال قبل این تعداد حدود ۱۵ درصد و ۱۰ سال قبل ۱۰ درصد بوده بنابراین سال به سال با تمام مشکلات این فرهنگ ایجاد می شود.

نظر و تعریف جالب عریان از فرار مغز ها!

«خبرگزاری دانشجو»؛ به نظر شما آیا عدم تعامل صنعت و دانشگاه می تواند دلیل فرار مغزها باشد؟ چگونه می توان جلو فرار مغزها را گرفت؟

من در مورد خود واژه فرار مغزها بحث دارم چرا که دنیا دهکده جهانی است می شود در اتاق کار خودت بنشینی و برای بیگانه کار کنی یا نه در یک کشور بیگانه بنشینی و در خدمت مملکتت باشی. من در یکی از دانشگاه های انگلیس بازدیدی داشتم یک آقای ایرانی به اسم پروفسور نوشین در آن دانشگاه بودند، ایشان استاد تمام رشته عمران بودند، ۱۱ دانشجوی دکتری داشت که همگی ایرانی بودند از دانشگاه های تهران، مالک اشتر، امام حسین، صنعتی شریف. بنابراین من به چنین چیزی فرار مغزها نمی گویم و شاید این استاد با اینکه در کشور خودش نیست از اینجانب که اینجا هستم خدمت بیشتری به مملکتش می کند این استاد فقط دانشجوی ایرانی را می پذیرفت؛ اما به هر حال رفتن نیروهای توانمند و با هوش بالا، پدیده ژنتیکی ما را هم دچار اختلال می کند ممکن است به تدریج معدل هوش سیاسی، اجتماعی و علمی ما کاهش پیدا کند و اگر این دانشجویان نتوانند به راحتی بروند و برگردند به مملکت آسیب می رسد.

دسته بندی فرار مغز ها؛ گروهی به دلیل نبود امکانات برای ادامه تحصیل به خارج می روند

دلایل مختلفی برای علاقمندی دانشجویان به تحصیل در خارج از کشور وجود دارد بعضی از اساتید و دانشجویان به علت کمبود بودجه، امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی که در مسیر تحقیقات علمی شان نیاز دارند و همچنین نبود فضای فرهنگی مناسب برای انجام پژوهش به خارج از کشور می روند که بیشتر دانشگاهیان در همین دسته قرار می گیرند. این گروه عاشق کشورشان هستند و همیشه دلتنگ وطن شان با همه کوچه پس کوچه ها و شلوغی هایش هستند و من از نزدیک شاهد بودم که هر بار که در آنجا اسم محله ای آورده می شد، اشک در چشمانشان حلقه می زد.

بعضی دیگر به علت کمبود درآمد به خارج از کشور می روند و دانشگاهیان کمتر جزو این گروه هستند؛ چرا که بیشتر علاقمند کار علمی در یک فضای مناسب اند. دسته سوم افراد با تحصیلات پایین تر هستند که زرق و برق و بی بند و باری کشورهای خارج برایشان جذابیت دارد و اغلب این گروه وقتی در کشور خارج قرار می گیرند و میبینند آنچه در ذهنشان وجود داشته با وضعیت موجود متفاوت است، دچار دوگانگی و افسردگی می شوند و بعضی از این ها ممکن است با حال پریشان به کشور برگردند در حالی که تمام سرمایه و عمر خود را از دست داده اند و باید از ابتدا شروع کنند.

«خبرگزاری دانشجو»؛ از نظر شما راهکارهای جلوگیری از خروج استعدادها از کشور کدامند؟

ابتدا فرهنگ پژوهش را در بین مشاغل، سازمان ها، نهادها، بخش خصوصی و آحاد جامعه نهادینه کنیم و در این زمینه رسانههای مختلف نقش خودشان را واقعا ایفا کنند.

اگر امروز با روش های علمی و پژوهشی به داد مسائل کشور نرسیم در آینده با مشکلات زیادی روبه رو خواهیم شد؛ مثلا اگر از امروز برای بحران آب بررسی علمی نکنیم ۱۰ سال دیگر باید آب فاضلاب بخوریم و یا در بخش کشاورزی نشست زمین خواهیم داشت و شاید به جایی برسیم که ابتدا بعضی از کشت های گیاهی و سپس کل کشاورزی ممنوع بشود.

دولت باید هزینه واقعی پژوهش را بپردازد یا اجازه دهند دانشگاه ها هزینه واقعی تربیت نیرو را دریافت کنند

 بنابراین اگر همه شرکت ها ، نهادها و سازمان ها برای فرآیندهای کارهایشان مطالعه دانش بنیان داشته باشند از کارهای بدون کارشناسی و بی محابا اجتناب می کنند. همچنین دولت بایستی هزینه واقعی پژوهش را بپردازد یا اجازه دهند دانشگاه ها نیرویی که تربیت می کنند هزینه واقعی اش را دریافت کنند چرا که با دریافت این هزینه ها  دانشگاهها می توانند خود را اداره کنند و نخبگان می توانند تحقیقات مورد نظر خود را با چنین تدبیری انجام دهند.

زیرساخت های پژوهش مثل تجهیزات،مواد شیمیایی، آزمایشگاه های لازم را فراهم کنند. در این صورت نه تنها مهاجرت دانشگاهیان را نخواهیم داشت؛ بلکه تعداد زیادی از افرادی که رفته اند برمی گردند به خصوص گروه اول که عاشق مملکتشان هستند.

«خبرگزاری دانشجو»؛ در سال ۹۳ و ۹۴ چند کنفرانس علمی در دانشگاه شیراز برگزار شده است؟

دانشگاه شیراز در این زمینه یک دانشگاه پویا است به طور متوسط هفته ای یک سمینار در بخش ها و دانشکده های مختلف این دانشگاه برگزار می شود که بعضی از آنها سمینارهای یک روزه اند. در طول سال بیش از ۱۰ سمینار بین المللی در دانشگاه شیراز برگزار می شود. سمینار بین المللی به سمیناری می گوییم که حداقل از ۱۰ کشورخارجی در آن شرکت کنند.

 «خبرگزاری دانشجو»؛برای بالا بردن سطح علمی جامعه چه اقداماتی انجام داده اید؟

کمکم تعداد دانشجوهای کشور به عدد پنج میلیون نزدیک می شود یعنی حداقل درهر سه خانواده یک نفر دانشجو وجود دارد و این به معنای بالا رفتن سطح علمی جامعه است؛ اما مسئله دیگر برگزار کردن آموزش های خاص بر اساس نیاز جامعه است مثل اصلاح امور جامعه، اصلاح خانواده، کاهش طلاق که در این آموزش ها همه افراد جامعه می توانند شرکت کنند.

دانشگاه بین المللی هم داریم که با یک کنکور خاص دانشجو می پذیرد؛ اما با همه این ها هنوز کارهای بسیاری است که باید انجام شود مثلا چرا با وجود تعداد زیادی مربی تربیت بدنی انواع ورزش ها به جامعه آموزش داده نمی شود؟ چرا در شهر شیراز زبان های روسی، فرانسوی و زبان های مختلف دنیا توسط متخصصین دانشگاه آموزش داده نمی شود؟ با وجود آن که افراد بسیاری علاقمند به یادگیری این زبان ها هستند، هنوز دانشگاه عملاً به چنین موضوع مهمی ورود نکرده است.

آموزش های حقوقی می تواند باعث پیشگیری از جرائم شود و هزینه درمانهای اعتیاد، هزینه اداره زندانها، هزینه از هم پاشیدن زندگی خانوادگی و بسیاری از جرائم را کاهش دهد. آیا پیشگیری چنین مواردی بهتر از درمان نیست؟ مجریان چه میزان از دانشگاهیان در چنین آموزش هایی بهره برده اند؟ از رشته های مختلف علوم تربیتی که می توانند خالق جامعه ای پاک و سرشار از شادی و نشاط باشند و مسیر بهینه زندگی را از مرحله پیش دبستانی تا آموزش عالی به نحو مطلوبی در جامعه آموزش دهند و همچنین آموزش های تخصصی برای مشاغل مختلف حتی افراد دارای نارساییهای ذهنی و جسمی داشته باشند چه میزان بهره برده ایم؟

مسئولان کشوری و استانی ما کدام پیشگیری را بر درمان اولویت داده اند؟ قطعاً پاسخ این چراها اغلب منفی است.

«خبرگزاری دانشجو»؛ اولویت های پژوهش های کاربردی شما در چه موضوعاتی است؟

در آینده همه پِژوهش های کشور اولویت کاربردی خواهند داشت. با اینکه در دانشگاه شیراز اولویت های پژوهشی داریم اما گاهی هر چه پیش آید خوش آید اتفاق می افتد چرا که گاهی مجبوریم موضوع مورد نیاز کارفرماها را انجام دهیم.

موضوع آب و خشکسالی، آی تی، محیط زیست، زمین شناسی، صنایع و معادن، نفت، گاز، پتروشیمی، مهندسی مواد، برق، کنترل،علوم پایه، کشاورزی، دامپزشکی، مسائل علوم انسانی از جمله اقتصاد بویژه اقتصاد مقاومتی، حسابداری، مدیریت، بیمه، علوم اجتماعی، کتابداری، علوم تربیتی، هنر و معماری، الهیات و معارف اسلامی و حقوق جزو اولویت های پژوهشی دانشگاه شیراز هستند و در هر کدام ازاین ها اولویت هایی تعریف خواهیم کرد چون روح و روان اساتید  با کار پژوهشی با نشاط می شود در هر کدام از دانشکده هایمان چند گرایش را به عنوان اولویت در دستور کار داریم.