«اقتدار علمی» و «عزت ملی»، دو روی یک سکه

گروه فناوری و آموزش خبرگزاری دانشجو - محمدصادق اسحاقی؛ نمایشگاه «اقتدار علمی، عزت ملی» در دانشگاه علم و صنعت درحال برگزاری است. هدف این همایش، ارائه آخرین دستاوردهای علمی موسسات ، پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی بسیج می باشد.

رهبر انقلاب با تاکید چندین باره بر «نهضت نرم افزاری و تولید علم» در خصوص رابطه عزت ملی و پیشرفت علمی می فرمایند: «عزت ملی در عرصه‌ی علم به این است که جوان دانشجوی او، پژوهشگر او، عالمِ محقق او سعی کند مرزهای علم را درنوردد - همین چیزی که ما گفتیم نهضت نرم‌افزاری و تولید علم - و علم را تولید کند» (14/03/1388)

در این میان آمارها از پیشرفت علمی چشمگیر ایران بعد از پایان جنگ تحمیلی حکایت دارد. در خلاصه گزارش موسسه‌ی كانادایی «ساینس متریكس» (science-metrix) آمده است: «ایران در دو دهه‌ی گذشته، زیرساخت‌های علمی را به سرعت فراهم آورده و امروز با استفاده از آن به جایگاه فعلی در تولید علم دنیا رسیده است.»

اما برخی معتقدند که رشد علمی در دولت یازدهم با کاهش مواجه بوده است. چهار هزار استاد دانشگاه در نامه ای به حسن روحانی از روند برنامه‌ريزي و اقدامات و فعاليت‌هاي صورت گرفته در زمینه پیشرفت علمی انتقاد کرده و آن را متناسب با اهداف و سياست‌های این حوزه ندانستند.

اساتید دانشگاه معتقدند که: آثار منفي این سیاست های نادرست به تدريج و در حوزه‌هاي مختلف مثل تداوم وابستگي به خارج، بيكاري حجم زيادي از فارغ‌التحصيلان دانشگاهي، لطمه به باور و اعتماد ملي، افت رتبه علمي در جهان، عدم تحقق اهداف و چشم‌انداز و جلب توجهات جامعه علمي به مسائل غيرواقعي و حاشيه‌اي، آشكار مي‌شود.

حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار اخیر خود با استادان و اعضای هیأتهای علمی دانشگاهها فرمودند: «سیاسی کاری و حاشیه پردازی به کار اصلی دانشگاهها یعنی تلاش و پیشرفت علمی ضربه جدی می زند.» (13/04/94)

چرا عزت ملی

عزت به معنای شخصیت و ساخت درونی یک فرد است که او را در مقابل دشمن، در برخورد با موانع دارای اقتدار می کند، بر چالشها غلبه می بخشد و باعث می شود بر مشکلات فائق آید.

عزت ملی به این معناست که «یک ملت در خود و از خود احساس حقارت نکند». متضاد و نقطه مقابل احساس عزت، احساس حقارت است. عزت ملی یعنی، یک ملت وقتی به درون خود، به تاریخ خود، به عملکرد مسئولین کشور، به موجودیت انسانی و فکری جامعه خود نگاه می کند احساس غرور کند و دچار حس ذلت نشود.

اهمیت عزت ملی در حدی است که رهبر انقلاب تصریح می کنند: «اگر مسؤولانی بر سر کار باشند که نتوانند اقتدار ملی و عزت این ملت را نشان بدهند، نماینده‌ی این ملت نیستند. همه‌ی اقدام‌های مجاهدت‌آمیز - چه سیاسی، چه تبلیغی، چه آن‌جایی که جای فداکاری جانی است - باید از موضع عزت باشد» (05/11/1384)

اسلام منشاء عزت

عزت از جمله مفاهیمی است که با مفاهیم دیگری نظیر کرامت، قدرت و اقتدار قرابت معنایی دارد. به عبارتی، هریک زمینه‌ساز تحقق دیگری است. در قرآن، عزت متعلق به خدا، رسولش و مؤمنین است: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنین» از این جهت، عزت متعلق به مؤمن است که او «تنها کسی است که با همه‌ی‏ وجود، در مقابل هرچیزی که بوی شیطنت و ظلم و فساد می‏دهد، مبارزه و مقاومت می‏کند و فقط بنده‏‌ی خداست و غیر او را بندگی نمی‏کند.»

در تاریخ معاصر ایران، قدرت های خارجی نظیر انگلیس، روسیه، دیگر کشورهای اروپایی و اخیرا آمریکا، سعی کردند به هر نحوی ملت ایران را تحقیر کنند و حس عزت و خودباوری را از ایشان بگیرند. مردم پذیرفته بودند که عرضه و لیاقت انجام کارهای بزرگ در سطح کشور و پیشرفتهای چشم گیر را ندارند. «چنین القا شده بود که دیگران باید بر ملت ایران آقایی کنند». لذا روح عزت ملی، غرور و افتخار ملی در کشور از بین رفته بود. اما حضرت امام خمینی(ره) با دم مسیحایی خود، این روحیه را در ملت ایران بیدار کرد و خودباوری را به آنها برگرداند.

در حقیقت پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی عاملی بود تا مجددا ملت ایران به خود بیاید و متوجه شود که با اتحاد و همدلی می توانند بر استکبار پیروز شوند. انقلاب موجب شد تا تا مجدداً روح عزت و استقلال درون بدنه‌ی جامعه دمیده شود؛ به‌طوری‌که اکنون انقلاب اسلامی پرچم عزت ملت ماست

به اعتقاد رهبر معظم انقلاب: «عصری که امام بزرگ و عظیم‏الشأن ما آغاز کردند، مشخصه‏هایی دارد که عمده‌ی‏ آن‏ها عبارت است از: ایجاد روح عزت و استقلال و استغنا و اعتمادبه‌نفس برای ملتی که در طول سالیان متمادی سعی شده بود این روحیات از او گرفته شود و دیگران بر سرنوشت او تسلط پیدا کنند.» (28/03/1368)

برای حفظ و تقویت روحیه عزت ملی، اقتدار و پیشرفت علمی جایگاه بسیار مهمی دارد.

جایگاه اقتدار علمی در عزت ملی

امیرالمونین(ع) می فرمایند: «العلم‏ سلطان‏ من وجده صال به و من لم یجده صیل علیه‏ - علم قدرت است هركس آن را بيابد غلبه پيدا خواهد كرد و هر كس به آن دست نيابد بر او غلبه خواهند كرد.». براساس روایات مختلفی که علم را عامل عزت معرفی می‌کند، یک ملت برای زندگی راحت، عزیز و باکرامت، به قدرت علمی احتیاج دارد.

علاوه بر احترام آرمانی و مکتبی به علم و ارزش ذاتی که اسلام برای آن قائل شده است، علم منشاء قدرت است. یک ملت برای اینکه راحت، با عزت و با کرامت زندگی کند به قدرت نیاز دارد. عامل اصلی که به یک ملت اقتدار می بخشد، علم است. علم هم اقتدار اقتصادی و هم اقتدار سیاسی ایجاد می کند که کرامت ملی را نیز به دنبال دارد.

بر این اساس حرکت علمی برای کشور ما یک ضرورت مضاعف است. از این حیث، مضاعف و مؤکد است که در طول صد سال از بهترین زمان‌ها، به این وظیفه عمل نشده است. به همین دلیل نقش و رسالت دانشگاه ها بسیار حیاتی می شود.

رهبر انقلاب با تاکید مضاعف بر اهمیت جایگاه دانشگاهیان می فرمایند: «امروز تصمیم دانشگاهیان و همت دانشگاهیان، مثل نقش سوزن‏بانی است که دو مسیر ریلی را به‌کلی از هم جدا می‏کند. شما الآن سوزن‏بانید؛ می‏توانید با همتی که در این برهه از زمان می‏کنید، ریل حرکت ملت ایران را به سمت رفاه و عزت و ترقی و استقلال کامل قرار بدهید و می‏توانید خدای‌نکرده با عدم تحرک لازم و با عدم اجابت به نیاز امروز، جور دیگری عمل کنید و نتیجه‌ی دیگری حاصل بشود.» (25/02/1386)

به اعتقاد رهبر انقلاب اگر ایران بخواهد آینده‏ای همراه با استقلال، عزت و عدم وابستگی داشته باشد، این امر جز با «عالم شدن این ملت» محقق نمی‌شود. از طرفی باید توجه داشت که علمی مایه ترقی و پیشرفت است که درونزا باشد. یا به عبارتی علم وارداتی علمی نیست که بخواهد به ملتی عزت و کرامت دهد. تولید علم و شکستن مرزهای علم باعث ایجاد اقتدار می شود.

البته این مهم جز با تلاش شبانه روزی و همت والا به دست نمی آید و هیچ ملتی با تنبلی و تن آسایی نمی تواند به عزت برسد. «رسیدن به استقلال، رسیدن به عزت ملی، رسیدن به کرامت انسانی، برای یک ملت هزینه دارد که باید این هزینه را متحمل شد و باید تلاش کرد، باید به عاقبت کار، امیدوارانه و واقع‏بینانه نگاه کرد که یک نگاه واقع‏بینانه، امید به انسان خواهد بخشید.» (18/11/1384)