کلید واژه نهضت حسینی ؛ واجب فراموش شده

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»، یادداشت دانشجویی*؛ همیشه این سوال بارها ذهنم را درگیر کرده بود که علت اصلی قیام امام حسین (ع) چه بود؟ تا اینکه کتاب حماسه حسینی نوشته شهید مطهری را مطالعه کردم و بخش هایی از این کتاب مربوط به دلایل قیام ایشان بود که خلاصه بیان آن اینگونه بود: "

در ساختمان نهضت مقدس حسینی سه عنصر اساسی دخالت داشته است :

عامل اول : امتناع امام از بیعت با یزید که به زور و تهدید از ایشان بیعت می خواست و حتی در نامه خود به والی مدینه تاکید کرده بود که یا از حسین بیعت بگیر و یا سرش را برای من بفرست و امام هرگز زیر بار بیعت با حاکم غاصب و فاسقی همچون یزید نرفتند. چرا که یکی از موارد صلح امام حسن با معاویه این بود که بعد از مرگ او حکومت موروثی نباشد اما معاویه این مورد را (همانند سایر مفاد صلح) زیر پا گذاشت و یزید فاسد، بی تدبیر و سفاک را به عنوان جانشین خود معرفی کرد.

دوم : دعوت مردم کوفه از ایشان  به واسطه خیل عظیمی از نامه هایی بود که پس از خروج ایشان از مدینه به دست ایشان رسید. (یعنی آغاز حرکت امام حسین (ع) ، پیش از ارسال نامه های کوفیان بود)

و عامل سوم که از همه مهمتر است چیزی نبود جز امربه معروف و نهی از منکر. این عامل ارزش بسیار بیشتری از عوامل دیگر دارد و به موجب این عامل است که نهضت، شایستگی پیدا کرده است برای همیشه زنده بماند.

یعنی اگر دو عامل قبلی نبودند، امام به سبب این فریضه مهم و اساسی ، علیه حکومت یزید قیام می کردند. ایشان مکررا و  صریحا با استناد بر احادیث جدش رسول خدا(ص) بر این کلیدواژه تاکید می‌کردند. در آن زمان همه جا را فساد گرفته بود حلال خدا حرام و حرام خدا حلال شده بود.

بیت المال مسلمین در اختیار افراد ناشایستی قرار گرفته و در راه غیر از رضای خدا مصرف می‌شد..." و حسین مردی بود که روح پاک و عزم سترگ او، این فضای شیطانی را تاب نیاورد و به راه و رسم پاک بازان طریق حق ، هرچه داشت درراه رضای معشوق ازلی تقدیم کرد که ثمره اش نجات دین برباد رفته بود...

گرچه خون حسین چهارده قرن پیش در صحرای کربلا ریخته شد ، ولی در رگ های شیعیان او جان گرفت و سبب تپیدن قلب های بی باک و پر از ایمان شد و انقلاب شکوهمند اسلامی و پس از آن هشت سال مقاومت جانانه در مقابل دشمن بعثی که از سلاله یزید و یزیدیان بودند، شد. چرا که محب حسین هرگز در برابر ظلم کمر خم نمی‌کند و تا پای جان می ایستد.

واجب فراموش شده!

اکثریت  ما محبان حسین بر مصیبت او می‌گرییم، در مجالس عزاداریش شرکت می‌کنیم، نذری می‌دهیم و... ولی کلید واژه نهضت او را فراموش کرده ایم. مگر غیر از این است که حسین برای احیای امر به معروف و نهی از منکر قیام کرد؟! پس چرا در جامعه امروزی این فریضه مهم و حیاتی فراموش گردیده؟ حتی تا چند وقت پیش آمران به معروف و ناهیان از منکر امنیت جانی نداشتند!  تا جایی که شهید علی خلیلی ها در راه این فریضه جان پاک خود را فدا کردند و ما همچنان خفته ایم!

اهمیت این واجب فراموش شده به قدری است که امیرالمومنین مولای متقیان می‌فرمایند :

"همه كارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منكر چون قطره‏ اى است در برابر درياى عميق".(نهج البلاغه(صبحی صالح)  ص ۵۴۲ ، ح ۳۷۴)

 ترک امر به معروف و نهی از منکر آن چنان خطرناک است که رسول گرامی اسلام در حدیثی گرانقدر می‌فرمایند :

"هرگاه (مردم) امر به معروف و نهى از منكر نكنند، و از نيكان خاندان من پيروى ننمايند، خداوند بدانشان را بر آنان مسلّط گرداند و نيكانشان دعا كنند امّا دعايشان مستجاب نشود".
کافی(ط - الاسلامیه) ج ۲، ص ۳۷۴ {شبیه این حدیث در امالى(صدوق) ص ۳۰۸}


بر اساس آيه ۷۸و ۷۹سوره مائده گروهى از بنى اسرائيل، بر اثر نافرمانى و تجاوز از حق و ترك نهى از منكر، به زبان داوود و عيسى بن مريم لعنت شدند : "از ميان بنى اسرائيل، آنان كه كفر ورزيدند به زبان داوود و عيسى بن مريم مورد لعنت قرار گرفتند. اين كيفر از آن روى بود كه عصيان ورزيده و از [فرمان خدا]تجاوز مى كردند. [و] از كار زشتى كه آن را مرتكب مى شدند، يك ديگر را نهى نمى كردند. راستى چه بد بود آن چه مى كردند.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در تفسير اين آيه مى فرمايد:

هنگامى كه بنى اسرائيل مرتكب گناه شدند، علما آنان را از روى سرزنش نهى كردند و پس از آن با آنان مى نشستند و مى خوردند و مى آشاميدند، گويا آنان هيچ گناهى را مرتكب نشده اند. وقتى كه خداوند آنان را اين گونه يافت قلوب شان را به يك ديگر نزديك كرد و آنان را به زبان پيامبرى از پيامبران لعنت كرد.

آن گاه فرمود: حتماً بايد امر به معروف و نهى از منكر كنيد و دست افراد نادان را بگيريد و به سوى حق دعوت نماييد وگرنه خداوند قلوب شما را همانند يك ديگر مى كند و شما را از رحمت خود دور مى سازد؛ همان طور كه آنها را از رحمت خويش دور ساخت.

به فرموده حضرت على(عليه السلام) خداوند امت هاى پيشين را جز به سبب ترك امر به معروف و نهى از منكر لعن نكرد و از رحمت خود دور نساخت. (تفسیر المیزان ، ج ۶ ، ص ۸۳)





فضولی موقوف؟!

رسول خدا(ص) در وصف آخرالزمان می فرمایند:

"کسی که امر به معروف کند خوار می شود و کسی که مرتکب گناه شود مورد ستایش قرار می گیرد."   (منتخب الاثر صفحه ۲۸۳و ۴۲۹، بحارالانوار جلد ۵۲صفحه ۲۵۶و ۲۴۶و بشاره الاسلام صفحه۲۳)

متاسفانه امروزه در جامعه ما واقعا می‌ترسیم که امربه معروف و نهی از منکر کنیم! شاید بارها برای شما اتفاق افتاده که بعضی ها انجام این فریضه را یک نوع فضولی تلقی می‌کنند! درحالی که اسلام یک دین اجتماعی بوده و به شدت به وضعیت اجتماعی مسلمانان حساس بوده و تاکید های بسیاری در قرآن و احادیث ائمه معصومین در این زمینه شده است. به تعبیر آیت الله جوادی آملی "ما در اسلام دو چیز اصلا نداریم : یکی به من چه ! و دیگری به تو چه!" این یعنی اینکه همه ی ما در قبال یکدیگر مسئول و پاسخگو هستیم و نباید نسبت به اشتباهات یکدیگر بی تفاوت باشیم.


وجوب و شرایط فراموش نشود !

خیلی وقت ها ما نیتمان خیر است و می‌خواهیم اصلاح بکنیم ولی نتیجه عکس می‌دهد و اوضاع را خرابتر می‌کنیم! .

یعنی می‌خواهیم ابرو را مرتب کنیم ولی میزنیم چشم بیچاره را کور می‌کنیم! مراقب باشیم که ادای فریضه امر به معروف و نهی از منکر مستلزم توجه به وجوب و شرایط آن است که در رساله عملیه مراجع تقلید ذکر شده است.

در غیر اینصورت ممکن است با حرکت نا به جایی سبب برپایی  فتنه ای دیگر شویم و خدای ناکرده بر آبروی یک انسان خدشه وارد کنیم. چه بسا که در مواقعی نهی از منکر جای خود را به سرزنش و طعنه در مقابل جمع و سبب تخریب انسان می‌شود. ممکن است کسی اشتباهی غیر عمدی مرتکب شده باشد و یا اینکه نیت و قصدش خیر بوده ولی در عمل دچار خطا شده، در چنین مواقعی نباید قضاوت عجولانه ای کرد و باید به واسطه تحقیق علت را مخصوصا از خود طرف جویا بود و در صورت اثبات، کاملا محتاطانه و به دور از جمع، به شخص خاطی تذکرات لازم را داد. به هر حال مراقب باشیم که حرمت آبروی یک انسان از کعبه بالاتر است و شیطان از طریق خیر ، انسان های شریف را فریب می دهد!

فضای مجازی یا بلای جان؟!

گسترش فعالیت ها در فضای مجازی خصوصا شبکه های اجتماعی از جمله تلگرام برای خودش هم یک عامل ترقی و هم یک معضل به شمار می آید. معضل از این بابت که به راحتی می‌توان در یک گروهی که نزدیک به ۲۰۰نفر در آن عضو هستند مطالب غیر اخلاقی و غیردینی را گسترش داد.

در چنین فضایی اهمیت نهی از منکر بیشتر باید مورد توجه قرار بگیرد اما باید مراقب بود که اگر از کسی اشتباهی سر زد حتی الامکان بهتر است در خصوصی یا اصطلاحا پی وی  به او تذکر داده شود و یا اگر در جمع تذکر می‌دهیم به گونه ای توهین آمیز نباشد که شخصیت فرد خاطی تخریب نشود و باعث شرمندگی او در میان سایر اعضا نگردد و خدای نکرده آبرویش به خطر نیفتد.

لطفا بهلول باشید!
خیلی مواقع نمی‌شود سخن حق را با جدیت گفت. در این مواقع طنز به کمک ما می آید و اتفاقا روش بسیار خوبی برای امر به معروف و نهی از منکر است. مخصوصا زمانی که جدیت شما باعث ناراحتی طرف مقابل شود.

گویند که بهلول مردی بسیار عاقل و از شیعیان امام موسی کاظم (ع) بود ولی خودش را به دیوانگی زده بود و در میان اکابر و امیران حکومتی همچون هارون الرشید می‌گشت و حقایقی تلخ از بی عرضگی و بی لیاقتی آن ها را با زبان طنز به زیبایی بیان می‌کرد که هیچ آدم عاقلی جرات بیان آن ها را نداشت.

ختم کلام : علم بی عمل ممنوع!
در پایان یادمان نرود که امر به معروف ونهی از منکر زبانی، به تنهایی کافی نیست و مهمتر از آن عمل ما می باشد. همانطور که امام صادق علیه السلام فرموده اند:
 
دعوت کننده ی مردم باشید با غیر زبانهایتان ( با اعمالتان ) تا از شما ورع و اجتهاد و نماز و خیر را مشاهده کنند، پس آن ( انجام دادن اعمال خود بهترین ) دعوت کننده ی اوست.
 
وسائل ،ج ۱۱، ص ۱۹۴به نقل از الحیاة

و مراقب باشیم که به هرآنچه که دیگران را به انجام آن توصیه میکنیم ، خود عمل کننده به آن باشیم که خداوند در بخشی از آیه ۴۴سوره بقره میفرمایند: آيا مردم را به نيكى فرمان مى‏دهيد و خود را فراموش مى‏كنيد؟!


محمد جندقی دبیرجامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه زنجان

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.