پشت پرده‌های بحران سیاسی عراق/ صدر در تهران به دنبال چه بود؟

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، «صدر سفر رسمی به تهران نداشته است اما برخی بستگان او در شهرهای ایران زندگی می‌کنند و  نامبرده رفت و آمدهای مستمری به ایران دارد.» این واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به خبر سفر مقتدا صدر به تهران است. خبری که همزمان با شلوغ‌بازی‌های طرفداران صدر در بغداد و تصرف چند ساعته پارلمان عراق توجه‌های زیادی را به خود جلب کرد. اما بحران سیاسی عراق از کجا شروع شد؟ نقش صدر در این بحران بد موقع چیست؟وی در تهران به دنبال چه بود؟ 

در این اثنا طرفداران جریان صدر در اعتراض به تعویق جلسه، به منطقه امنیتی مجلس وارد شدند. حرکت آنها موجب شد، علی الدهش بعثی فراری و رنا عبدالحلیم صمیدع و شماری دیگر این اقدام را «متمدنانه» بخوانند.

صدر در جست و جوی چیست؟

اعتراضات در عراق ازشروع قطعی برق ماه مبارک رمضان گذشته با پشتیبانی مرجعیت عراق آغاز شد. می توان ادعا کرد تنها دستاورد مرحله اولیه تغییرات ادغام برخی وزارت خانه ها، کاهش سه درصدی حقوق کارمندان و افزایش بحران و تنش میان گروه های سیاسی به موجب حذف معاونان رئیس جمهور و نخست وزیر بود. عدم احساس رضایت از تغییرات موجب شد تا آیت الله سیستانی و مرجعیت عراق خطبه های سیاسی خویش را به طور موقت قطع کنند. سپس عدم تبعیت رهبران و احزاب سیاسی از مشی مرجعیت مطرح شد. متعاقبا حیدر العبادی مرحله دوم اصلاحات را با محوریت روی کار آمدن کابینه تکنوکرات به جای وزرای حزبی مطرح کرد. لذا با مطرح شدن این مرحله مقتدی صدر محوریت اصلاحات را به عهده گرفت. با رایزنی های مکرر رهبران سیاسی، فشارهای خویش مبنی بر روی کار آمدن کابینه تکنوکرات را بر حیدر العبادی وارد ساخت.

صدر مدعی است سهم خواهی سیاسی درجریان تشکیل کابینه جدید عراق را نمی پذیرد. می گوید مفسدان همچنان مانع تحقق اصلاحات در عراق می شوند. لذا در صورتی پارلمان خواسته وی و گروهش را نادیده بگیرد، اعتراضات را تا سقوط دولت و مجلس فعلی عراق پیگیری می کند. مدعای وی تشکیل دولتی فارغ از هر جریان سیاسی و «تکنوکرات» است. تمام اینها در حالی است که وی مدتها قبل مدعی شد از دنیای سیاست کناره می گیرد.

قانون اساسی عراق نسبت به مطالبه ی معترضین چه می گوید؟

طبق قانون اساسی، نخست وزیر می بایست با آزادی عمل وزرای پیشنهادی خود را جهت کسب رای اعتماد به پارلمان معرفی کند. به دلیل وجود فراکسیون های مختلف متشکل از احزاب و جریان های گوناگون با گرایش های سیاسی متفاوت در پارلمان عراق، همواره رسم بر معرفی وزرای پیشنهادی پس از رایزنی با فراکسیون های پارلمانی است.

متاسفانه آمریکا قانون اساسی را بر اساس «سهم خواهی» در عراق بنا نهاد. پس از خروج هم  تا کنون از طریق گروه های فشار خود به طور غیرمستقیم این مداخله ادامه دارد. اما هیچ فشاری بر کشورهای صادر کننده تروریسم به عراق و حتی گروه تروریستی «داعش» وارد نمی آورد.

برخی معتقدند عملا احزاب متصدی امور سیاسی و نمایندگان راه یافته به پارلمان از این احزاب هستند. لذا سخن از کابینه تکنوکرات و مستقل در چارچوب ساختار پارلمانی عراق حرف نادرستی است و به واقعیت دست پیدا نخواهد کرد.

سفر ناگهانی جو بایدن و حمایت کاخ سفید از تنش ها

هرکنش سیاسی سطح عراق، ردپایی از آمریکا هست. گاه شروع تحولات از سوی آنهاست و یا پس از جرقه ی تحولات، برای جهت دهی به سمتی که دلخواه اوست، ورود می کند. در مساله ی تسخیر پارلمان و ساختمان نخست وزیری عراق، «جاش ارنست» سخنگوی کاخ سفید گفت واشنگتن از اصلاحات سیاسی و اقتصادی در عراق حمایت می‌کند. در همین زمینه جو بایدن معاون ریاست جمهور ایالات متحده، سفری سرزده به عراق داشت. گفتنی است که اخبار حاکی از دیدارهای متعدد او با رهبران سیاسی و مذهبی عراق است.

سخنگوی کاخ سفید در مورد سفر سرزده‌ی معاون رئیس‌جمهور آمریکا به عراق، گفت: «تصور می‌کنم سفر معاون رئیس‌جمهور به عراق، به خوبی نشان می‌دهد که عراق تا چه حد با چالش روبروست. روشن است که پیام معاون رئیس‌جمهور تأکید بر حمایت ما از اصلاحات مد نظر دولت تحت رهبری (حیدر) العبادی بود.»

بهترین راه برای تحلیل هر مساله ای فارغ از خود مساله، توجه به پیامدهای آن است. اعتراضی که ابتدا توسط مراجع عراق و العبادی پی ریزی شد، به انحصار مقتدی صدر در آمد. از مدتها قبل جریان مذکور روند اعتراض به سهمش در کابینه را تحت لفافه‌ روی کار آمدن تکنوکرات ها پی گرفت. لذا حیدرالعبادی به دلیل ناتوانی در مقابله با برخی جریانهای رقیب چون ایاد علاوی به سیاست یکی به نعل، یکی به میخ پرداخت. بدین صورت توسط جریان صدر به اهدافش یعنی حذف جریانات رقیب از کابینه می رسد. ضمن آنکه ردپایی از او در این روند باقی نخواهد ماند. شاهد مثال آن مصاحبه ی امیر الکنانی، از چهره های شاخص پارلمان و نزدیکترین افراد به مقتدی صدر با روزنامه الشرق الاوسط وابسته به دربار آل سعود است.

وی صراحتاً ازهمپیمانی با نخست وزیر عراق صجبت کرد: «ما مسیر خود را می رویم؛ اما در بخشی از مسیر حیدر العبادی هم با ما همراه و همپیمان می شود. در واقع یک جاهایی مسیر ما مشترک است و از همکاری در آن مقطع (مسیر مشترک) ابایی نداریم. نخست وزیر می خواهد تعدادی از رقبا و دشمنانش را به کمک اعتراضات ما از صحنه خارج کند. مهم ترین این افراد، نوری المالکی ، ایاد علاوی ، اسامه النجیفی  و صالح مطلک هستند. عمده سیاسیون در عراق، رویکرد مستقیم دارند؛ اما او از مواجهه دیگران سعی می کند توازن قوا را به نفع خود بر هم زند.»

العبادی از ابتدا گزینه آمریکا در مقابل نوری المالکی بود. غرب مانند آتش بیار معرکه، علاوه بر تقویت العبادی و حذف نوری المالکی از پست معاونت، کابینه ای تکنوکرات تشکیل خواهد داد. آمریکا کعبه‌ آمال آرزوی تکنوکراتهاست. لذا بدون کمترین هزینه ای توسط غرب، مسیری طی می کنند که آمریکا می خواهد. از سویی میان دو جریان اصلی شیعیان(صدر-سیستانی)، بذر اختلاف افکنده و میوه تضعیف مخالفین آمریکا را هم بر می چینند.

ماهیگیری جریان سازش از آب گل آلود عراق

چندروز قبل، رسانه های خارجی از سفر غیرمنتظره مقتدی صدر به تهران خبر دادند. خبری که ساعتی پس از آن از سوی خبرگزاری دولتی ایرنا تکذیب شد. در حالی که هیچ مقام رسمی خبر سفر مقتدی صدر به ایران را تکذیب نکرد. یک مقام رسمی در فرودگاه نجف اعلام کرد که مقتدی صدر، فرودگاه نجف را به مقصد فرودگاه امام خمینی در جنوب تهران ترک کرد. این پرواز با  خطوط هواپیمایی ایرانی انجام شده است. تصاویری از سوی حاضرین هواپیمای مذکور، در شبکه های اجتماعی نیز دست به دست شد.

وی ابتدا به قم رفت. تحلیل ها حاکی از این است به دیدار با شاخصین جریان سنتی حوزه نشسته است که هماهنگی قریبی با جریان سازش داخلی دارد. اما چرا در زمانی که جریان وی در صدر نقش آفرینی حوادث عراق است؟

به نظر می رسد حامیان مذاکره با غرب، مشغول ماهیگیری از آب گل آلود هستند. زمزمه های برکناری امیر عبداللهیان از معاونت عربی آفریقایی در همین چارچوب است. برکناری وی به علاوه‌ی بهانه قرار دادن اوضاع آشوب زده‌ی منطقه، طرح ریزی برجام منطقه ای به همراهی عربستان سعودی(نائب آمریکا) در پی دارد.