«فقدان الگوی مناسب» از دلایل عدم موفقیت کرسی‌های آزاداندیشی است

اخبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید

 به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، حجت‌الاسلام محمدیان در جلسۀ معارفۀ حجت‌الاسلام صادق اکبری‌اقدم مسئول جدید نهاد رهبری در دانشگاه علامه طباطبایی، ضمن اشاره به ضرورت تحول در علوم انسانی، برخی از مبانی اسلامی که می‌توانند به عنوان مبانی علوم قرار گیرند را برشمرد و افزود: ما فقط دین را امر مقدس نمی‌دانیم، بلکه عقل و تجربه نیز مقدس هستند زیرا همه را موهبت الهی می‌دانیم. همان خدایی که دین را برای سعادت بشر فرستاده است، عقل و تجربه را هم در اختیار انسان قرار داده است تا مراتب کمال را بپیماید.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در ادامه گفت: در ابتدا، به مناسبت اول محرم و حضور در دانشگاه علامه طباطبایی نکته‌ای راهگشا از علامه طباطبایی(ره) تقدیم می‌کنم. از شاگردان ایشان نقل شده است که جناب علامه(ع) می‌فرمودند: «برای هر کسی که باب کشف و شهود و ارتباط با ملکوت هستی باز شده است، یا در هنگام تلاوت قرآن بوده است یا در هنگام توسل به سید الشهداء (ع) بوده است.» همچنین علامه(ره)، از استاد عرفانشان مرحوم قاضی(ره) نقل می‌کردند که مقامات بالای توحیدی فقط از طریق امام حسین(ع) قابل دستیابی است.

وی افزود: یک جریان اجتماعى به هر میزان که از پشتوانۀ عقلى و حمایت‌هاى منطقى و خردورزانه برخوردار باشد، امکان بقا و ادامه حیات آن بیشتر خواهد بود و مدت بیشترى را در تمدن بشرى حضور خواهد داشت، مکتب اسلام با قرائت اهل‌بیت(ع) و بالاخص جریان کربلا، عقلانى‌ترین و خرد پذیرترین پیام‌ها را تقدیم بشریت کرده است و به همین دلیل بقاى آن نیز تضمین شده است.

محمدیان ادامه داد: عقلانیت در مکتب اهل‌بیت(ع) موج می‌زند و حقانیت آن‌را به‌وضوح اثبات مى‌کند، تا آنجاکه با استفاده از معارف آن بزرگواران قاعده‌اى تاسیس شده است که: «کُلّما حَکَمَ بِهِ العَقْل حَکَمَ بِهِ الشّرْع» که مسلماً مراد از عقل، همان اندیشه‌هایى است که قابل اثبات از طریق برهان‌هاى عقلى و استدلال‌هاى منطقى باشد و عقل مبرهن بشمار رود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص بارز و آشکار بودن حقانیت امام حسین (ع) در واقعه کربلا گفت: حقانیت امام حسین(ع) به‌قدرى روشن و بدیهى بود که دشمنان حضرت نیز متوجه این حقانیت بودند و از نظر عقل و خرد، هیچ ایرادى نمی‌توانستند بر این حرکت وارد نمایند و تاکنون نیز با گذشت سالیان طولانى ایرادى بر آن گرفته نشده است و این یک موفقیت بسیار بزرگ براى یک مکتب و رهبرى آن بشمار می‌رود که مقدمات جاودانگى و یا بقاى دراز مدت یک مکتب را فراهم مى‌آورد.

وی افزود: تا مکتبى از عقلانیت کامل برخوردار نباشد این چنین حقانیتى را نمی‌تواند در اذهان مردم ایجاد نماید و اگر چند صباحى نیز موفق شود، در دراز مدت واقعیت آن آشکار مى‌گردد و میزان حقانیت آن روشن می‌شود، اما حرکت امام حسین(ع) در طول چندین قرن، هیچ لکۀ تردیدى بر رخسارش ننشسته و همۀ حق‌طلبان و آزاداندیشان، از آن به نیکى یاد کرده و قیام حضرت را ستوده‌اند.

حجت الاسلام محمدیان افزود: عقل و خرد محدوده خاصى در هدایت و جهت‌دهى رفتار انسان‌ها دارد و چنین نیست که تمام شخصیت انسان تابع عقل وى باشد. به عبارت دیگر، انسان وراى فکر و اندیشۀ خود و دریافت‌هاى عقلانى‌ای که دارد، تحت تاثیر قواى دیگرى نیز هست که در تصمیم‌گیریها، آنها بیش از قدرت عقلانى انسان، نقش ایفا می‌کنند.

وی ادامه داد: پدیدۀ عشق و محبت که از اسرارآمیزترین جنبه‌هاى شخصیت آدمى است و هنوز ابعاد زیادى از آن ناشناخته مانده است بر عقل و خرد آدمى غالب بوده و در بسیارى از موارد زمام امور آدمى را در دست دارد. حالا اگر این عشق و محبت با عقل و اندیشه هماهنگ بوده و از پشتوانۀ قوى عقلانى نیز برخوردار باشد، قدرتى در حد اعجاز از خود نشان می‌دهد و کارهاى فوق‌العاده بزرگ و حتى محیرالعقول انجام می‌دهد.

نماینده رهبر معظم انقلاب در دانشگاه‌ها افزود: جریان کربلا از دو عنصر عقل و عشق به حد کافى و جامع برخوردار بوده و به همین دلیل جاودانه شده است و این‌چنین شاداب و توانمند در طول تاریخ به حرکت خود ادامه داده است، و قطعاً یکى از رازهاى جاودانگى آن در همین توأم بودن عقل و عشق است. اگر این دو جنبۀ عقل و عشق در کربلا بدرستى تحلیل و شواهد آن به روشنى بیان شود مطمئناً راز جاودانگى کربلا گشوده خواهد شد.

وی گفت: بذر محبت امام حسین(ع) توسط رسول خدا(ص) در دلهاى مسلمانان کاشته شد و به‌دست مولى‌الموحدین على(ع) پرورش یافت و در کربلا با خون سیراب شد و در سایۀ «مظلومیت» میوه داد. مؤمنان در طول چهارده قرن از میوه‌هاى این شجرۀ طیبه استفاده نموده‌اند و هنوز میوه‌هاى فراوانى از این درخت باقى است که آیندگان از آن بهره‌مند خواهند شد.

وی در خصوص دانشگاه علامه طباطبایی که در حوزه علوم انسانی فعال است، افزود: دانشگاه علامه طباطبایی، مهمترین مرکز علوم انسانی کشور است و انتظار بیشتری برای نقش‌آفرینی در تحول علوم انسانی از این دانشگاه می‌رود.

وی تصریح کرد: دانشگاه علامه، قلۀ علوم انسانی کشور بشمار می‌رود و به همین مناسبت، بیشترین امید برای تحول در علوم انسانی نیز به این دانشگاه است و با وجود سرمایۀ انسانی ارزشمندی که در میان استادان این دانشگاه وجود دارد دستیابی به این امید دور از انتظار نیست.

وی افزود: عنصر کلیدی در موضوع تحول در علوم انسانی تبیین «مبانی اسلامی» برای این علوم است که به منزلۀ روح، برای کالبد علوم خواهد بود و بیشترین نقش را در تحول علوم انسانی ایفا خواهد کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تحول در علوم انسانی گفت: در مباحث مرتبط با تحول در علوم انسانی این مطلب زیاد تکرار می‌شود که اگر مبانی علوم، مبانی اسلامی باشد آن علوم اسلامی خواهند بود.

وی افزود: به‌راستی مبانی اسلامی چیست که می‌توانند به عنوان مبانی علوم قرار گیرند؟ برخی از این مبانی عبارتند از عقل، تجربه، پذیرش علل غیرمادی، نگاه قدسی به علوم داشتن، اهتمام به زندگی دنیا و آبادسازی آن.

حجت الاسلام محمدیان در خصوص موضوع عقل از مبانی اسلامی علوم گفت: عقل حجت خداست و علاوه بر اینکه یکی از منابع علم تلقی می‌شود، از منابع دین هم بشمار می‌رود. و البته اصولی برای معتبر بودن عقل داریم که همگی قابل استدلال و دارای منطق روشن است.

وی افزود: در منابع دینی از عقل به عنوان «حجت باطنی» یاد شده است که در مقابل انبیاء که «حجت‌های ظاهری» هستند مطرح است. و تصریح شده است که عقل محور عبودیت است. البته تعریف دقیق عقل و چارچوب‌های آن و کارکردهای نظری و عملی آن، نیازمند بحث‌های جدی و گسترده است که باید در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها مورد توجه قرار گیرد.

نماینده رهبر انقلاب در دانشگاه‌ها در خصوص تجربه به عنوان مبنای اسلامی علوم افزود: تجربه نیز یکی از منابع علم است و تحت شرایطی نتایج آن معتبر خواهد بود. در کنار عقل به تجربه نیز توجه داریم و به‌دنبال تعطیل کردن تجربه‌های بشری نیستیم.

وی گفت: چشم و گوش و بقیه حواس را خداوند به انسان داده است و در قبال آنها مسئولیت نیز خواسته است. البته محدودیتهای حواس انسانی برای همگان روشن است و با رعایت آن محدودیتها، تجربه نیز حجیت دارد و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی افزود: در شناخت طبیعت، علاوه بر اتکا به علل مادى به علل غیر مادى نیز تکیه مى‏کنیم و بین این دو نوع علل، رابطه برقرار کرده و یک نگرش کل‌نگرانه ایجاد می‌کنیم.

حجت الاسلام محمدیان گفت: یک شاخص بسیار روشن در تفکیک علم دینى با علم غیردینى، پذیرش علل غیرمادى (و البته با منطق خاص و روشن و داراى چارچوب مشخص براى درک علل غیر مادى) است یعنی علم غیردینى هر علمى هست که جز علل مادى علتى را نمى‏‌پذیرد.

وی تأکید کرد: در این زمینه، وحى مهمترین منبع براى درک علل غیرمادى است و عقل نیز در مواردى علل غیرمادى را درک مى‏‌کند.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها در خصوص نگاه قدسی به علم گفت: تلاش دین و انبیاء بر این بوده است که در گام اول در نگاه دانشمندان تغییر ایجاد کنند و بینش توحیدى را براى آنها تبیین نمایند.

وی ادامه داد: در گام دوم در نیت و اهداف آنها تغییر ایجاد کنند و همۀ تلاش آنها را در مسیر قرب به خداوند و اجراى دستورهاى الهى قرار دهند و در گام سوم محصول کار آنها و علوم تولید شده را در جهت مصالح دنیا و آخرت انسانها قرار دهند. البته انبیاء اهداف دیگرى نیز داشته‌‏اند که باید بطور کامل احصاء گردد!

وی افزود: بنابراین، ما فقط دین را امر مقدس نمی‌دانیم، بلکه عقل و تجربه نیز مقدس هستند زیرا همه را موهبت الهی می‌دانیم. همان خدایی که دین را برای سعادت بشر فرستاده است، عقل و تجربه را هم در اختیار انسان قرار داده است تا مراتب کمال را بپیماید.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: دین هم براى دنیا و هم براى آخرت انسانها برنامه دارد، هم دنیا را آباد مى‏‌کند و هم آخرت را تامین می‌کند. قرآن با صراحت به دنبال آبادی دنیا هم هست.

وی افزود: در گذشته دانشمندان بزرگ ما همچون ابن سینا، در کنار فلسفه و الهیات به طبیعیات و ریاضیات نیز می‌پرداختند و متاسفانه در دوره‌هایی جامعه اسلامی از علوم طبیعی غافل شد و در نتیجه گرفتار عقب‌ماندگی شد و غربی‌ها توانستند بر این جوامع سلطه یابند.

حجت الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: اهل معرفت می‌گویند: تکرار در تجلیات خداوند محال است. یعنی دو چیز مثل هم و دو انسان مثل هم نیافریده است و همه مظهرِ «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ» هستند.

وی تصریح کرد: در محیط‌های علمی بیش از هرچیزی نیازمند سعۀ صدر و افزایش آستانه تحمل هستیم تا شاهد رشد و شکوفایی علمی باشیم. به اساتید و دانشجویان فرصت لازم را برای ارائه دیدگاههایشان بدهیم و زمینه را برای شنیدن نقد و نظرات نقطه مقابل هم فراهم کنیم. مسئولیت مدیران دانشگاهی و نهادی برای این زمینه‌سازی بیش از دیگران است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: ما در برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در میان دانشجویان موفقیت زیادی کسب نکرده‌ایم و یکی از دلایل آن «فقدان الگوی مناسب» برای برگزاری این کرسی‌هاست.

وی افزود: اساتید دانشگاه می‌توانند این الگو را ارائه کنند و با افزایش آستانه تحمل در برابر دیدگاههای مختلف و شنیدن سخنان متفاوت، به دانشجویان یاد دهند که با نظرات مخالف چگونه برخورد کنند.