گلابی صنعت خودرو به فرانسه رسید/ پروژه «هوشمندسازی تحریمها» با برجام پیاده‌ شد

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، برنامه چهارشنبه شب ثریا با موضوع «ابعاد تحریمها و عهدشکنی‌های آمریکا در فضای پسابرجام» روی آنتن شبکه یک سیما رفت. این برنامه با حضور دکتر فؤاد ایزدی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران و مهندس افشین میرزایی، پژوهشگر حوزه تحریم و از نویسندگان کتاب «گزارش ناخوانده» به بررسی وضعیت کنونی تحریمها به‌ویژه تحریمهای مالی و میزان تحقق تعهدات آمریکا و غرب پس از اجرای برجام و همچنین تأثیر آن بر اقتصاد کشور و زندگی مردم پرداخت.

در این برنامه نقشه و راهبرد آمریکا برای بازی با ابزار تحریمها جهت مهار قدرت ایران بررسی و تأثیر برجام بر اقتصاد و معیشت مردم واکاوی شد. مهمترین محورهای برنامه به شرح زیر بود.

• اگر باغ برجام گلابی هم داشته باشد شیرینی آن به کام شرکتهای فرانسوی است!
• برجام طرح ساختمان جدید تحریمها بود نه برداشتن تحریمها
• تعویض استراتژی تحریمها با توافق ژنو  و برجام
• برجام طرح آمریکاییها، برای پیاده کردن استراتژی جدید تحریمهاست
• یک طیف در دولت از ابتدا به دنبال پروژه تعامل با آمریکا بودند نه رفع تحریمها
• فروش نفت بیشتر شده اما آِیا پولهای این نفت  ارزان برگشته است؟
• پاسخی که بعیدی‌نژاد 18 ماه قبل به مخاطبان ثریا داده بود، چقدر درست از آب درآمد؟

*می‌گفتند با تأخیر در برجام روزانه چند میلیون دلار ضرر خواهیم کرد اما اکنون می‌گویند برجام باغ میوه است!

در ابتدای برنامه محسن مقصودی، مجری ثریا ضمن عذرخواهی از مخاطبان ثریا به دلیل تأخیر در زمان شروع برنامه از مسئولین شبکه خواستار بازپخش برای این برنامه شد. وی سپس خطاب به فؤاد ایزدی گفت: در زمان مذاکرات در فضای رسانه‌ای وعده‌های جدی داده می‌شد و به‌نوعی القا شد که زندگی مردم وابسته به این توافق هسته‌ای است؛ اما الآن گذر زمان خلاف این موضوع را ثابت کرده است؛ درحال حاضر که دو سال و نیم از برجام می‌گذرد وضعیت به‌صورت واقعی چگونه است؟

فؤاد ایزدی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران در پاسخ به این سؤال اظهار کرد: مطالبی که دست‌اندرکاران برجام قبل از توافق می‌گفتند و حرفهایی را که الآن می‌زنند را اگر مقایسه کنید پاسخ این سؤالتان را می‌گیرید؛ قبل از برجام گفته می‌شد تحریمهای هسته‌ای لغو خواهد شد، اما الآن می‌بینیم این اتفاق نیفتاده و اکثر تحریمها باقی مانده است. می‌گفتند هر روزی که برجام عقب بیفتاد چند میلیون دلار ضرر خواهیم کرد، اما الآن می‌گویند برجام شبیه باغی است که باید منتظر بایستیم تا میوه بدهد!

*در برجام حتی خطوط قرمز هم رعایت نشد!

وی افزود: احساس دولت آمریکا این است که سیاست تحریم برای مهار ایران سیاست خوبی است و منطقاً هم نباید سیاست خوب عوض شود؛ ایران طبق بند اول توافقنامه ژنو فعالیت هسته‌ای خود را محدود کرد اما تحریمها باقی ماند. برجام مشکلات ساختاری داشت که در نامه رهبر انقلاب به دکتر روحانی به آنها اشاره شده بود و شروطی را وضع کرده بودند اما متاسفانه همانطور که به خیلی از خطوط قرمز توجه نشد به آن شروط هم توجهی نشد؛ به‌طور مثال یکی از شروط این بود که اگر ایران به تعهداتش عمل کند، اوباما هم بنویسد که تحریمهای ایران لغو می‌شود که اگر به این شرط توجه می‌کردیم الآن شاهد چنین وضعیتی نبودیم.

*مطمئن باشید که آمریکا تحریم‌ها را رفع نمی‌کند...

این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: ما یک لیست از افرادی داشتیم که تحریم بودند؛ در برجام قرار شد که این افراد تحریم بمانند و با بقیه کار کنیم؛ اما الآن می‌بینیم که نهاد اجرایی تحریمهای آمریکا (اوفک) به‌صورت سؤالی گفته است که اگر شرکت یا فردی بخواهد در ایران سرمایه‌گذاری کند آیا کافی است که ما صرفاً به این لیست از افرادی که قبلاً تحریم شده نگاه کنیم؟ (چون برخی از افراد را قبلاً تحریم کرده بودند و قرار بر این بود که بعد از برجام دیگر شخصی را تحریم نکنند) و جوابی که وزارت خزانه‌داری آمریکا داده این است که باید لیست را چک کنید، اما این لزوما کافی نیست! این ایجاد ابهام در فضای تجاری سم است، چراکه سرمایه‌گذار باید اطمینان داشته باشد و این شبه‌اندازی نقض برجام است.

ایزدی افزود: آمریکاییها واقعاً نمی‌خواهند تحریمها برداشته شود؛ از یک طرف آنها خباثت می‌کنند اما از طرفی هم باید آسیب‌شناسی کنیم که چرا به وضعیت فعلی رسیده‌ایم.

*تحریمهای اصلی از سال 89 و 90 شروع می‌شود

مهندس افشین میرزایی، پژوهشگر حوزه تحریم و از نویسندگان کتاب «گزارش ناخوانده» در خصوص نگاه آمریکا به ابزار تحریم گفت: آمریکایی‌ها بعد از برجام به این نتیجه رسیدند که تحریم یک ابزاری است که باید بیشتر از آن استفاده کنند؛ چهار دوره مختلف را می‌توانیم در تحریم ایران در نظر بگیریم، دوره اول از ابتدای انقلاب تا حدود  سال 89 و 90 است؛ یعنی بعد از تسخیر لانه جاسوسی اولین تحریم ما شروع می‌شود و سیر تحریمها تا سال 89 و 90  ادامه دارد که در این بازه عمدتاً تحریمها موردی هستند و شاهد تحریمهای محدود و درون سرزمینی هستند و تحریمهای موفقی هم نبودند.

وی افزود: در سال 90 کشور ما از لحاظ اقتصادی و صنعتی در شرایط خوبی به سر می‌برد، به‌طور مثال صنعت پتروشیمی و خودروسازی ما در این سال در اوج خودشان بودند و از لحاظ گفتمانی هم شرایط خوبی داشتیم؛ در این شرایط به دلیل مسائل داخلی مانند فتنه و همکاری‌هایی که از داخل برای تحریم کشور می‌شد آمریکاییها بستر را فراهم دیدند که اتحادیه اروپا و مابقی را برای تحریم ایران همراه کنند و از سال 89 به‌تدریج تحریمها شروع می‌شود؛ هرچقدر جلو که می‌آییم می‌بینیم که حوزه‌ای باقی نمانده است که آمریکاییها در آن قانون تحریم وضع نکرده باشند.

*تحریمها منافع راهبردی برای ایران ایجاد کرده بود

مهندس میرزایی در ادامه خاطرنشان کرد: در این دوره تحریمها چند ویژگی دارند؛ اولاً اینکه  تحریمها گسترده‌اند و ثانیا این تحریم‌ها فقط برای ما ضرر اقتصادی ندارد بلکه برای طرف مقابل هم ضرر دارد؛ به‌طور مثال وقتی پژو از بازار ایران محروم می‌شود تقریباً 40 درصد از بازار خودروی ایران را در دست داشت. ویژگی سوم تحریمها در این دوره این بود که این تحریمها منافع راهبردی برای ایران ایجاد می‌کرد؛ برای مثال محدود کردن فروش نفت ما وقتی محدود شد ایران را به‌تدریج از وابستگی به نفت بازمی‌دارد، همچنین در حوزه‌های دیگر مانند خودروسازی و تولید کاتالیست به سمت خودکفایی و خوداتکایی رفتیم.

*تحریمها در حال بازگشت به سمت خود آمریکاییها بود

نویسند کتاب گزارش ناخوانده گفت: ویژگی چهارم تحریمها این بود که اعمال تحریم، هزینه بالای سیاسی و اقتصادی برای خود آمریکاییها داشت؛ به‌طور مثال روسیه، هند و حتی ایتالیا اعتراض کردند. ویژگی پنجم این است که تحریمها یک حالت بومرنگ پیدا کرده بود؛ کسی که به آن معمار تحریمها می‌گفتند این اصطلاح را به کار برده و گفته بود که ما هرچقدر تحریمها را باشدت بیشتری به سمت ایران پرتاب کنیم با شدت بیشتری به خودمان برمی‌گردد؛ چراکه خیلی از اقتصادهای نوظهور جهان می‌توانند از این تحریمها درس بگیرند و آنها را علیه خود آمریکا استفاده کنند.

میرزایی خاطرنشان کرد: بحث «فروپاشی نظام دلار» به‌خاطر تحریم دلاری ایران و بعد تحریم یورو و بعد درهم مطرح بود؛ ایران به این سمت رفته بود که برای جابه‌جا کردن پول از روشهای دیگر مانند جابه‌جایی طلا استفاده کند و این برای نظام دلاری بسیار خطرناک است؛ در مجموع تحریمها داشت به سمت خود آمریکاییها برمی‌گشت و این خطری بود که آمریکاییها را به این فکر برد که استراتژی تحریمها را عوض کند.

*اظهارنظر دکتر بعیدی‌نژاد قبل از برجام

محسن مقصودی، کارشناس مجری برنامه ثریا با انتقاد از اینکه «در زمان مذاکرات برای اینکه مردم را پشت این مذاکرات بیاورند همه مشکلات اقتصادی را به تحریمها پیوند زدند و ضمناً گفتند قرار است همه این تحریمها برداشته شود و به این ترتیب همه مشکلات مردم به تحریمها ربط داده شد» خاطرنشان کرد:‌ به‌طور مثال بعد از یکی از مستندهای برنامه ثریا (شطرنج با گرگها) و همچنین برنامه زنده ثریا که با حضور همین آقای مهندس افشین میرزایی (یک سال و نیم پیش) برگزار شده بود که این دو برنامه می‌گفت تحریمهای هسته‌ای بخش کوچکی از تحریمها هستند.

وی ادامه داد: دکتر بعیدی‌نژاد در پاسخ به سؤال فردی مبنی بر اینکه «برنامه ثریا می‌گفت که تحریمهای هسته‌ای در مقایسه با بقیه تحریمها بسیار ناچیز است؛ یک جواب روشن و واضح به من بدهید»  در صفحه اجتماعی خودشان گفتند که «صد در صد برعکس است؛ تحریمهای غیرهسته‌ای خیلی محدود هستند و تأثیرات عملی و سیاسی بسیار کمی دارند و شاهد آن این است که تحریمهای هسته‌ای از ابتدای انقلاب بوده‌اند و تأثیر بسیار کمی داشته‌اند و مردم وقتی تحریمها را احساس کردند که تحریمهای هسته‌ای شامل تحریمهای مالی، اقتصادی، شورای امنیت، اروپا و آمریکا وضع شدند.» ایشان در ادامه گفتند که مردم از مستندهای ثریا عصبانی هستند؛ این درواقع نمونه‌ صدها مطلبی است که در آن زمان مطرح شد.

مقصودی در ادامه گفت: اما در حال حاضر مسئولین بحثهای دیگری مثل برجام 2 و 3 را مطرح می‌کنند و دوباره معیشت و اقتصاد مردم را به اینها گره می‌زنند.

*یک طیف در دولت به دنبال پروژه تعامل با آمریکا هستند

دکتر فؤاد ایزدی در تحلیلی از جریانهای داخل دولت در این خصوص تصریح کرد: ما در دولت دو طیف داشتیم؛ یک طیف واقعاً فکر می‌کردند که اگر برجام به نتیجه برسد تحریم ها لغو خواهد شد و مشکلات حل می‌شود که این گروه شاید در حوزه کارشناسی ضعیف بودند. طیف دیگر می‌دانستند که چه اتفاقی خواهد افتاد اما یک پروژه‌ای داشتند که این پروژه تعامل با آمریکا بود که این هم ضعف کارشناسی بود.

*آمریکاییها با برجام تحریمها را منسجم‌تر کردند

وی با ارائه متن فکت‌شیت آمریکاییها بعد ازتوافق ژنو متذکر شد: در این متن توضیح می‌دهد که اگر توافق رخ نمی‌داد سرنوشت تحریمها چه می‌شد؛ که از کلمه "fray" استفاده می‌کند و این به معنای «سست شدن» و «از هم پاشیدن» است یعنی می‌گفتند اگر ما با ایران توافق نکنیم تحریمها از هم می‌پاشد؛ چرا که خیلی از کشورها از وضعیت تحریمها ناراحت بودند و در نهایت نگاه آمریکاییها در مذاکرات این بود باید مذاکره کنیم تا انسجام بیشتری در تحریمها به‌وجود بیاوریم؛ این اتفاق در عمل محقق شد، چرا که چند وقت گذشته وقتی که روسها خواستند یک تعامل تجاری با ایران بشوند آمریکاییها گفتند که این معامله مخالف توافق برجام است!

*متاسفانه اعتماد به آمریکا با درسهایی که از برجام گرفتیم تمام نشده است

این استاد روابط بین‌الملل تأکید کرد: عده‌ای واقعاً به آمریکا خوشبین بودند و به آنها اعتماد کردند که این افراد حتی به نظرسنجیهای خود آمریکا هم نیز توجه نکردند؛ چراکه در نظرسنجیهای معتبر آمریکا درصد اعتماد مردمشان به دولت 19 درصد بود، اما عده‌ای در کشور ما به آمریکا اعتماد کردند! متاسفانه این اعتماد به آمریکاییها با تمام درسهایی که از برجام گرفتیم هنوز هم تمام نشده است و عده‌ای هنوز به دنبال برجام دو و سه هستند.

ایزدی ادامه داد: قبل از برجام یک متنی در سایت اطلاع‌رسانی دولت منتشر شد که جمله آخر آن آمده است که «به نظر من ارزش آغاز تعامل ایران و آمریکا بیش از موضوع پرونده هسته‌ای است و آن را آسان از دست ندهیم.» که این چیزی که بنده از این جمله می‌فهمم این است که این شخص می‌داند پرونده هسته‌ای درحال تعطیل شدن است و بحث تحریم را مطرح نمی‌کنند یعنی می‌دانند که اتفاق خاصی در حوزه تحریمها رخ نمی‌دهد.

*رویشهای جوان انقلاب نسبت به ژنرالهای دولت کارآمدتر هستند

فؤاد ایزدی خاطرنشان کرد: ابتدای کار دولت یازدهم ادبیاتی مطرح شد که ژنرالها و اساتید و شخصیتهای برجسته می‌خواهند بیایند و مشکلات کشور را حل کنند، اما اعتقاد بنده این است که رویشهای جوان انقلاب نسبت به آن ژنرالهای پر مدعی درک بهتری نسبت به مباحث هسته‌ای دارند و این نسل جوان نسبت به افرادی که مدعی هستند و در حوزه کارشناسی ضعیف هستند، قابل مقایسه نیستند.

*اینکه برخی می‌گفتند فروش نفت به صفر می‌رسد ادعایی بی اساس بود

افشین میرزایی در ادامه بررسی روند تحریمها گفت: اینگونه نبوده که بگوییم تحریمها اثری نداشته، بلکه اثر داشته اما در اوایل سال 92 اثرات متوقف شدن تحریمها را می‌بینیم.

وی با ارائه اسلایدی تأکید کرد: از ابتدای شروع تحریمها که تحریمهای اروپاست، صادرات نفتمان دو و نیم میلیون بشکه بوده که بعد از مدتی شاهد یک کاهشی هستیم که به حدود یک و نیم میلیون بشکه رسیده؛ این اتفاق در تیرماه سال 91 اتفاق افتاد، اما تا زمانی که توافق ژنو شروع می‌شود (دیماه 92) دیگر میانگین فروش نفتمان ثابت مانده است که این به معنی توقف تحریمهاست؛ پس یک سال و نیم قبل از توافق ژنو فروش نفت ما ثابت ماند و دیگر نتوانستند فروش نفت مارا با تحریم کم کنند و اینکه می‌گفتند فروش نفت درحال نزدیکی به صفر بوده است واقعیت نداشته است و ادعایی بزرگ و بی‌اساس است؛ در مورد خودرو هم باید بگوییم که شروع افزایش خودروی ما مربوط به اواسط سال 92 و چندماه قبل از انعقاد توافق ژنو بوده است.

*تعویض استراتژی تحریم دقیقاً با توافق ژنو رخ داد

مهندس میرزایی تصریح کرد: وقتی که اثرات تحریمها در حال کم شدن بود دیگر آمریکا به این فکر افتاد که استراتژی تحریمها را عوض کند و تعویض استراتژی تحریم دقیقاً با توافق ژنو رخ داد؛ یعنی در شرایطی که تحریمها درحال شکست خوردن بود آمریکا با توافق ژنو به ستونهای تحریم‌ها بتن تزریق کرد.

این پژوهشگر حوزه تحریم خاطرنشان کرد: اگر جریمه‌های بانکها در زمان اجرای توافق ژنو را ببینید متوجه خواهید شد که جریمه‌ها نسبت به سابق  چند برابر شده است و بان BNP PARIBAS در یک قلم نزدیک 9 میلیارد دلار جریمه می‌شود؛ وقتی یک بانک بزرگ این چنین جریمه می‌شود بقیه حساب کار خودشان را می‌کنند؛ در همان مدت اجرای توافق ژنو آمریکا علاوه براینکه تحریمها را حفظ می‌کند برای بعد از برجام هم زمینه‌سازی می‌کند.

*آمریکایی‌ها با برجام یک طراحی جدیدی را علیه ایران اعمال می‌کنند؛ ایران داخل تله است

افشین میرزایی تأکید کرد: مسئله ما فقط این نیست که برجام بد بوده است؛ بلکه مسئله اصلی این است که آمریکاییها با برجام یک طراحی جدیدی را علیه ایران اعمال می‌کنند و ما الآن داخل تله هستیم؛ آمریکا با برجام هوشمندسازی تحریمها را پیاده‌کرده است.

وی افزود: هوشمندسازی تحریم یعنی اینکه آمریکا آنجاهایی که تحریمها برای ایران منافع راهبردی داشت را حذف کرده است؛ بطور مثال در فروش نفت آنها قیمت نفت را پایین آوردند و در برجام فروش نفت را به‌صورت کادوپیچ به ما هدیه دادند؛ چراکه به این ترتیب ایران نفت را ارزان می‌فروشد و آنها نفت ارزان می‌خرند که این به نفع آمریکایی‌هاست.

مسئول تحریمهای ایران در مرکز پژوهشهای کنگره می‌گوید تیم مذاکره کنند ما اصلاً به فروش نفت ایران پافشاری نداشتیم که آن را به ایران ندهیم چراکه از قبل قیمت آن را پایین آورده بودیم.

میرزایی گفت: همانطور که گفتیم آنها در تحریم‌ها متضرر می‌شدند اما با برجام این جلوی این ضرر را هم گرفتند که مثال آن همین قراردادهای خودروسازی است که صنعت خودروسازی را به آنها می‌دهیم و دوباره به مونتاژکاری گذشته برگشتیم.

*فروش نفت بیشتر شده اما آِیا پولهای نفت ما برگشته است؟

وی گفت: نکته سوم این است که آمریکاییها یکسری از تحریمها را به‌عنوان «شیر تحریمها» در دست خودشان نگه داشته‌اند یعنی تحریم بانکی در هر حوزه‌ای اثر دارد و هرجا که به نفعشان باشد این شیر را باز می‌کنند و بالعکس. در برجام تحریمها را تلعیق کرده‌اند نه لغو که این کار باعث می‌شود که ایران مجبور به دادن امتیازهای بیشتری بشود.

نویسنده کتاب گزارش ناخوانده تصریح کرد: آمریکاییهای با این لیست sdn که نگه داشته‌اند آدمها و نهادهای ما را به دو دسته تقسیم کرده‌اند، یک عده کسانی که در لیست تحریم هستند و یک عده کسانی که نیستند و با این کار تحریمها را به داخل ایران نفوذ داده است.

دکتر فؤاد ایزدی در این بین اظهار داشت: سالهاست که بودجه وزارت دارایی آمریکا از طریق تحریمهایی که از بانکهای مختلف در جاهای مختلف دنیا گرفته‌اند تأمین می‌شود.

وی افزود: درست است که بعد از برجام فروش نفت ما بیشتر شده اما سؤال مهم این است که چقدر از این پول برگشته است؟ بر اساس بند 4-1-4 پیوست 2 برجام این پولهایی که در خارج از کشور بلوکه شده بود باید برمی‌گشت اما این اتفاق نیفتاده است؛ الآن هم که نفت می‌فروشیم پولش بلوکه می‌شود و ما باید طبق سیستم گذشته باید از آن کشور کالا بخریم.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: آمریکا باید u-turn را طبق برجام برای ایران باز می‌کرد. U-turn یعنی وقتی بخواهید پوند را تبدیل به روپیه کنید باید در سیستم جهانی ابتدا تبدیل به دلار بشود و بعد به کشور مقصد بازگردد اما u-turn  باتوجه به اینکه از تحریمهای هسته‌ای هم بود، هنوز برای ایران باز نشده است! و به همین دلیل است که نفت می‌فروشیم و پولها به ایران باز نمی‌گردد.

*داستان برجام برای لغو تمام تحریمها بود نه خرید هواپیما!

وی افزود: مسئولین باید با این واقعیتها راحت‌تر برخورد کنند و به‌جای اینکه عملکرد طرف مقابل را توجیه کنند باید با مردم راحت‌تر صحبت کنند. ما نیاز داریم نسبت به آمریکا در داخل کشور یک اجماعی داشته باشیم، الآن متوجه شده‌ایم که نمی‌شود به آمریکا اعتماد کرد و افرادی که تأکید به مذاکره با آمریکا داشتند باید نسبت به ماهیت آمریکا تجدیدنظر کنند، چراکه داستان برجام این بود که تحریمها لغو شود نه اینکه چند میلیارد دلار جمع کنیم و هواپیما بخریم.

مقصودی در پایان خاطرنشان کرد: ما باید دهها برنامه با این موضوع داشته باشیم تا فضا روشن شود؛ برنامه ثریا آمادگی این را دارد که برنامه‌های دو طرفه برویم تا مسیر فعلی تغییر کند.

*اگر باغ برجام گلابی هم داشته باشد شیرینی آن به کام فرانسوی‌هاست!

بخش گپ و گفت برنامه با حضور مهندس میلاد بیگی، کارشناس گروه خودرو مرکز مطالعات سیاست‌گذاری بود. وی درخصوص تأثیر فضای پسابرجام بر صنعت خودروی کشور گفت: از سال 90 خودروسازان ما برای تأمین قطعات در کشورهای مختلف از جمله چین سرمایه‌گذاری کرده بودند و بعد از اینکه تحریمها شروع شد با مشکلات عمده‌ای مواجه شدیم؛ از اواسط سال 92 تولید ما افزایش پیدا می‌کند چراکه تولیدکنندگان، از تأمین‌کنندگان خارجی به تأمین کنندگان داخلی روی می‌آورند.

وی در ادامه افزود: بعد از برجام سه قرارداد با کشور ما بسته شد؛ یکی از آنها این بود که شرکت پژو و سیتروئن که یک شرکت واحد هستند با ایران‌خودرو و سایپا وارد مشارکت شدند و قرار شد ما خودروهای 50 تا 80 میلیونی را تقدیم این شرکتها کنیم.

بیگی اظهار داشت: ما 75 درصد از 206 را تاکنون داخلی‌سازی کردیم اما طی این قرارداد یک بازگشت به عقب جدی داشتیم چراکه صرفاً بیست درصد حق داخلی‌سازی داریم.

این کارشناس خودرو در پایان اضافه کرد: بعد از این قراردادها 90 درصد بازار خودوری کشور ما به کشور فرانسه اختصاص پیدا می‌کند؛ متاسفانه اگر این باغ گلابی هم داشته باشد شیرینی آن به کام فرانسویهاست!