نارضایتی هفتاد درصدی دانشجویان از درس «تربیت بدنی»/ چه کسانی به دنبال نمایش ورزش در دانشگاهند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، روی هم رفته دو واحد بیشتر نیست. معادل یک هفتادم ِ واحدهای  دانشجوی کارشناسی. اما بسیار بیش از دو درس یک واحدی کار می‌کشد و وقت می‌برد. درس‌های «تربیت‌بدنی»و «ورزش1» که معادل‌های جدید «تربیت‌بدنی 1 و 2» هستند،  تبدیل به خاطره مشترک تمام دانشجویان شده‌اند. خاطره‌ای که گاهی شیرین و لذت بخش بوده و البته، عموماً با مشقت و ناراحتی و حتی افت معدل دانشجو همراه بوده است. هدف این دو درس یک واحدی چیست؟  آیا این دو درس، می‌توانند به اهداف خود برسند و برای دانشجویان رضایتمندی ایجاد کنند؟

هدف چیست؟

در بخش‌نامه وزارت علوم برای درس یک واحدی تربیت‌بدنی، ذیل عنوان «اهداف کلی درس» آمده: «آشنایی با مفاهیم تربیت‌بدنی و علوم ورزشی و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی، فراگرفتن شیوه‌های حفظ و نگهداری سلامت و  تناسب بدن، فراگرفتن اصول حرکات بدنی، آشنایی و کسب قابلیت‌های مربوط به حرکات پایه ورزشی و ایجاد فرصت مناسب ورزشی.» در ادامه هم، همین بخش‌نامه اهداف درس «ورزش 1» یا همان «تربیت‌بدنی2 »سابق را این‌گونه مطرح می‌کند: «آشنایی و یادگیری فنون و مقررات یکی از ورزش‌های گروهی یا انفرادی متداول در ایران با توجه به امکانات دانشگاه و علاقه‌مندی دانشجو و ایجاد فرصت مناسب برای کسب تجارب فردی و گروهی.»

نظر دانشجویان

برای بررسی دیدگاه دانشجویان درباره دروس تربیت‌بدنی، یک نظرسنجی کوتاه برگزار کردیم. با یک سوال: «آیا واحد درسی «تربیت‌بدنی» را درس مفید و موفقی می‌دانید؟»  با دو گزینه «بله» و «خیر». 315 دانشجو از سراسر کشور در این نظرسنجی اینترنتی شرکت کردند . پاسخ آنها، محکم و قاطع بود. 70درصد شرکت‌کنندگان به سوال ما، پاسخ منفی دادند. و این یعنی 70 درصد دانشجویان، درس تربیت‌بدنی را «مفید» و «موفق» نمی‌دانند. مشکل کجاست؟

بلاتکلیفی و انتظار زیاد از دانشجو

عموم دانشجویان، درس تربیت‌بدنی 1 را در ترم‌های ابتدایی تحصیل اخذ می‌کنند و این یعنی، دانشجوی تازه از کنکور عبور کرده، که در ایام کنکور حداقل فعالیت بدنی را داشته و آمادگی جسمانی بسیار کمی دارد، به ناگاه با درس سخت و سنگینی مواجه می‌شود که از او انتظارات زیادی دارد. انتظاراتی مثل 2800 متر دویدن در 15 دقیقه( با سرعت میانگین 3.8 متر بر ثانیه)، و یا 170 بار طناب زدن در یک دقیقه. این انتظارات بالا از دانشجو، در عدم رضایت‌مندی از این درس بسیار موثر است. در حقیقت به نظر می‌رسد با نوعی عدم تناسب میان خواسته‌های درس تربیت‌بدنی و توان دانشجویان مواجه هستیم. تمام زمان ارائه این درس در طول یک ترم،به زحمت 24 ساعت می‌شود و تبدیل دانشجوی خسته و ناآماده، به کسی که بتواند 45 بار حرکت دراز و نشست را در 60 ثانیه انجام دهد، قطعاً بیش از این زمان نیاز خواهد داشت. گذشته از این موضوع، با بلاتکلیفی در اهداف درس تربیت‌بدنی 1 مواجه هستیم. وزارت علوم« فراگرفتن شیوه‌های حفظ و نگهداری سلامت و  تناسب بدن و فراگرفتن اصول حرکات بدنی» را از اهداف این درس اعلام کرده . در حالی که فشارهای وارده به دانشجو برای انجام دادن حرکات ورزشی عموماً سخت و سنگین، در تعارض با هدف «آشنایی» قرار می‌گیرد. داستان وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانیم در برخی دانشگاه‌ها(مثل دانشگاه شریف) برای درس یک واحدی تربیت‌بدنی، کلاس اضافه‌ای هم دایر می‌شود که دانشجویان، به طعنه، آن را «حل تمرین تربیت‌بدنی» می‌نامند! کلاسی که به صورت اختیاری برای کمک به نمره دانشجویان راه‌اندازی شده اما به نظر می‌رسد اصلاح روند نمره دهی این درس، کمک بهتری به دانشجویان باشد.

درباره درس «ورزش1»  اوضاع کمی بهتر است. با توجه به ارائه تخصصی این درس و انتخاب رشته مورد علاقه توسط دانشجو،  زمینه سازی و آشنایی دانشجویان با رشته ورزشی به خوبی انجام می‌شود. اما مشکل اصلی در این درس، ارائه نشدن تعدادی از رشته‌های ورزشی مصوب وزارت علوم در بسیاری از دانشگاه‌ها، و همین طور ظرفیت کم برای برخی کلاس هاست. موضوعی که در نهایت باعث می‌شود دانشجو قید ورزش مورد علاقه‌اش را بزند و رشته ورزشی خلوت تر، و یا «نمره آور» تر را انتخاب کند تا زودتر مدرکش را بگیرد.

پورکیانی: راهکارها را آماده کرده‌ایم، هفت ماه است منتظر پاسخ دفتر برنامه ریزی هستیم.

دکتر محمد پورکیانی، مدیرکل اداره تربیت‌بدنی وزارت علوم در گفتگو با خبرگزاری دانشجو، مهم‌ترین مشکلات ارائه دروس تربیت‌بدنی را این‌گونه فهرست کرد:« عدم تنوع در ارائه دروس، شکل ارائه این درس‌ها,عدم تناسب میان ارزش‌یابی و آموزش، و سخت‌گیری‌های بی مورد برخی مدرسین». پورکیانی تاکید کرد:«با دو واحد درسی در دو ترم،آن هم هفته‌ای یک جلسه، هیچ اتفاق خاصی برای دانشجو نمی‌افتد.»

مدیرکل اداره تربیت‌بدنی وزارت علوم« هماهنگی و هم‌افزایی بین گروه‌های آموزشی و ادارات تربیت‌بدنی دانشگاه‌ها» را از مهم ترین راهکارهای پیشنهادی خود برای حل آسیب‌های این درس عنوان کرد و از تشکیل کارگروهی برای آسیب‌شناسی و بررسی میزان رضایت‌مندی دانشجویان از دروس تربیت‌بدنی خبرداد. او گفت:«ما چندین جلسه از طرف اداره تربیت بدنی وزارت علوم با کمیته برنامه ریزی تربیت‌بدنی داشته ایم و روی موضوعاتی مثل عدم انگیزه و علاقه دانشجویان به این درس صحبت کردیم.همین مواردی که من خدمت شما عرض کردم در این جلسات مطرح شد.  پس از این جلسات، کارگروهی  متشکل از اعضای دفتر برنامه ریزی وزارت علوم و دفتر تربیت بدنی تشکیل شد و حدود 6 ماه روی این موضوعات بررسی کرد و تحقیقاتی درباره میزان علاقه دانشجویان به این درس انجام داد. » پورکیانی می‌گفت حدود  هفت ماه است که بسته پیشنهادی کارگروه برای حل آسیب‌های ارائه درس تربیت‌بدنی دانشگاه‌ها آماده شده است. اما دفتر برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم در این باره سکوت کرده و برای عملی شدن این راهکارها برنامه‌ای ندارد. متن کامل گفتگوی خبرگزاری دانشجو با دکتر محمد پورکیانی را از اینجا بخوانید.

چه باید کرد؟

درس یک واحدی تربیت‌بدنی، همراه با درس دیگری به نام «ورزش1»، تمام آن چیزی هستند که برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم، در حوزه ورزش و تندرستی به دانشجویان عرضه می‌کند.  واحدهایی که به نظر می‌رسد بیشتر جنبه  نمایشی دارند تا اثربخشی، و قرار است نمادی باشند از توجه وزارت علوم به مقوله ورزش و تندرستی! برای گذر این دو واحد درس از «نمایش» به سمت «ورزش»، تجدید نظر جدی در نحوه ارائه این دروس ضروری است. شاید اگر دفتر برنامه ریزی آموزشی زودتر به طرح پیشنهادی اداره کل تربیت‌بدنی وزارت علوم توجه کند و آن را عملی نماید، جنبه های کاربردی و مفید دروس تربیت‌بدنی دانشگاه‌ها هم افزایش یابد و میزان رضایت‌مندی دانشجوبان در نظرسنجی های بعدی، بیشتر شود.