تقابل ایدئولوژیکی مبنای اصلی تقابل ایران و عربستان است

اخبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو از مشهد، رضا میر طاهر امروز در همایش ملی «اسلام سیاسی در خاورمیانه» که به همت انجمن علمی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد در دانشکده علوم اداری این دانشگاه برگزار شد، در خصوص پیامدهای روابط ایران و عربستان در کاهش و افزایش افراط گرایی در سطح منطقه، گفت: روابط ایران و عربستان را می‌توان به سه برهه قبل از انقلاب، از زمان پیروزی انقلاب تا زمان وقوع جنبش‌های مردمی در جهان عرب که تحت عنوان بهار عربی شناخته می‌شود و برهه سوم از سال 2014 به بعد و از زمانی که ملک سلمان در عربستان روی کار آمده و تیم جدید با رویکرد نوینی را در منطقه به روی کار آورد می‌توان تقسیم کرد.

وی ادامه داد: قبل از پیروزی انقلاب در چهارچوب دکترین نیکسون سیستمی در نظر گرفته می‌شد که دو کشور در خاورمیانه نقش محوری را ایفا می‌کردند که ایران یکی از این دو کشور و با توجه به خرید تسلیحات نظامی تبدیل به یک قدرت مسلط منطقه‌ای شده بود.

این کارشناس مسائل بین الملل ستون دیگر آمریکا در منطقه را عربستان خواند و بیان داشت: این کشور فاقد بسیاری از مؤلفه‌های قدرت چه در آن زمان و چه در حال حاضر بوده و هست و در آن دوره بیشتر در چارچوب پشتیبانی اقتصادی فعال بود، البته در همان زمان هم علی‌رغم این‌که روابط ایران و عربستان چندان چالش برانگیز نبود؛ اما نوعی رقابت پنهان میان این دو کشور وجود داشت.

میرطاهر تصریح کرد:  این وضعیت ادامه داشت تا این‌که در سال 57 پیروزی انقلاب باعث شد که معادلات منطقه‌ای برهم بریزد و ایران به عنوان یکی از ستون‌های اصلی سیاست‌های منطقه‌ای غرب نقشی را بر عهده گرفت که 180 درجه برخلاف نقشی بود که قبلاً بر عهده داشت.

وی ضمن اشاره به این نکته که زمانی که بحث صدور انقلاب مطرح شد، میان ایران و عربستان تقابلی ایجاد شد که تا به امروز وجود دارد، خاطرنشان کرد: از 1980 تا 1990 دوره‌ای بود که تنش‌ها بین ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس در حد اعلا قرار داشت به ویژه اتفاقی که در سال 66 رخ داد و در پی آن بیش از 400 زائر ایرانی کشته شدند، روابط این دو کشور را قطع کرد.

این کارشناس مسائل بین الملل یادآور شد: از دوره‌ای که هاشمی رفسنجانی روی کار آمد سعی شد روابط این دو کشور عادی سازی شود و تا حدودی هم این روابط عادی شد  و در دوره اصلاحات نیز این امر پیگیری شد؛ اما توسعه تدریجی صنعت موشکی و آشکار شدن برنامه هسته‌ای ایران منجر به ایجاد تنش بین عربستان و ایران شد.

تقابل ایدئولوژیکی مبنای اصلی تقابل بین ایران و عربستان است

احمدی افزود: چنانچه بخواهیم ابعاد مختلف تقابل میان ایران و عربستان را احصا کنیم باید به چهار نکته توجه کنیم نکته اول تقابل ایدئولوژی بین این دو کشور است که مهم‌ترین این دو کشور محسوب می‌شود و این تقابل به مثابه شالوده است که مبنای ایجاد و گسترش دیگر تقابل‌ها بوده است.

وی ادامه داد: از قرن 18 در منطقه نجد محمدبن عبدالوهاب ظهور کرد و وهابیت را به وجود آورد که وهابیت به مثابه یک ایدئولوژی فکری و به عنوان ایدئولوژی رژیم سعودی مطرح شد که تم وجود آن توحید و دیگر مسئله مهم آن بحث شرک بود و ادعا می‌کردند که شیعیان به دلیل این‌که به زیارت قبور ائمه می‌روند، مشرک هستند.

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: از دهه 1960 میلادی سعودی‌ها گسترش ایدئولوژی وهابیت را در سطح جهان آغاز کرد و بعد از انقلاب برای مبارزه با انقلاب به ویژه در کشورهایی همچون افغانستان اقدامات زیادی انجام داد که جنبش طالبان، محصلان مدارس آنان محسوب می‌شوند.

میرطاهر با بیان این مطلب که بُعد دیگر تقابل دو طرف تقابل سیاسی است، گفت: ایران رویکرد استقلال طلبانه دارد و عربستان وابسته به غرب است.

وی بیان کرد: یکی دیگر از عوامل تقابل این است که هر دو کشور تولید کنندگان و صادر کنندگان بزرگ نفت در جهان هستند که همین عامل سبب شد تا عربستان با همکاری آمریکا دست ب کاهش قیمت نفت در جهان بزند تا با این روش ایران را مورد هدف قرار دهد که این کاهش قیمت نفت بعدها خودِ عربستان را با چالش اقتصادی نظیر افزایش بهای کالاها کاهش حقوق کارکنان، کاهش یارانه سوخت و غیره مواجه کرد.

احمدی تقابل نظامی و امنیتی را بُعد دیگر بعد دیگر تقابل میان این دو کشور خواند و تصریح کرد: عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از این‌که ایران به توسعه زرادخانه موشک‌های بالستیک خود پرداخت احساس خطر کرد به همین دلیل اقدام به خریداری سامانه‌های موشکی کرد.

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: همین نگرانی‌ها سبب شد تا سعودی‌ها در مهر ماه سال جاری اقدام به برگزاری رزمایش 10 روزه «سپر خلیج یک» برای اولین بار در خلیج فارس بپردازند تا توانایی‌های خود را به ایران نشان دهند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص تحولات جدید منطقه‌ای ابراز کرد: تحولات منطقه‌ای از تونس آغاز در لیبی منجر به جنگ داخلی، در مصر به سرنگونی مبارک و روی کار آمدن حکومت اخوانی‌ها و در نهایت انجام کودتا توسط السیسی و در یمن منجر به سرنگونی علی عبدالله صالح و روی کار آمدن حوثی‌ها شد.

احمدی تصریح کرد: البته در کشورهای عربستان و بحرین نیز تظاهرات زیادی صورت گرفت که به شدت سرکوب شد.

این کارشناس مسائل بین الملل بیان داشت: همچنین در سوریه نیز ناآرامی‌هایی ایجاد شد که عدم مدیریت صحیح باعث شد زمینه جهت دخالت نیروهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در سوریه فراهم و آنان ابتدا کارکنان ارتش سوریه را تشویق به فرار کردند.

وجود 100 گروه تکفیری در سوریه

وی اضافه کرد: متأسفانه با توجه به تبلیغات وهابیت و ورود قابل ملاحظه اتباع خارجی به این کشور زمینه جهت تشکیل 100 گروه تکفیری در این کشور فراهم شد که مهم‌ترین این گروه‌های تکفیری داعش و جبهه النصره است.

احمدی با تأکید بر این‌که عربستانی‌ها به‌طور آگاهانه و با حمایت از گروه‌های تکفیری نه‌تنها زمینه پیشبرد اهداف خود در منطقه را دنبال می‌کنند، بلکه از دید عربستان پشتیبانی از این گروه‌ها زمینه از بین رفتن ایران را فراهم خواهد کرد، گفت: نخستین اقدامی که حاکمیت جدید عربستان برای مقابله با ایران انجام داد ایجاد اعتلاف منطقه‌ای و ایجاد طرح‌هایی مانند ارتش مشترک عربی بود.

این کارشناس مسائل بین الملل با تأکید بر این مطلب که ماهیت و آینده روابط این دو کشور به‌طور مستقیم بر میزان حضور و نفوذ گروه‌های افراطی در خاورمیانه مؤثر است، بیان کرد: چنانچه روابط ایران و عربستان به سمت واگرایی هر چه بیشتر برود عربستان از ابزارهایی مانند گروه‌های تکفیری هم برای تضعیف موقعیت منطقه‌ای ایران و هم در جهت حمله به خاک ایران بهره خواهد برد.

وی یادآور شد: اما چنانچه این دو کشور به سمت کاهش تنش بین خود پیش بروند عربستان کمتر از این حربه استفاده خواهد کرد.