زبان فارسی به رتبه ۱۴ زبان علم دنیا ارتقا یافت

اخبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بررسی پایگاه استنادی اسکوپوس در سال ۲۰۱۶ میلادی نشان می دهد که زبان فارسی جایگاه ۱۴ دنیا از لحاظ تولید علم دنیا را کسب کرد که در مقایسه با سال ۲۰۱۲ میلادی هفت پله ارتقا و ۵۴% رشد را نشان می دهد.

مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید دانشگاه ها در مرداد ماه ۱۳۹۲ استفاده از پیشرفت علمی برای گسترش و نفوذ زبان فارسی را مورد تاکید قرار داده و اشاره فرمودند که باید زبان فارسی گسترش و نفوذ فرهنگی زبان فارسی در سطح جهان روز به روز بیشتر و باید کاری کرد که در آینده، آن کسانی که از پیشرفتهای علمی کشور ما استفاده می کنند، ناچار شوند بروند زبان فارسی را یاد بگیرند، اما جایگاه زبان فارسی در دنیای علم چگونه است؟

دهقانی اظهار داشت: در نقشه جامع علمی کشور، ۸ هدف کلان برای نظام علم و فناوری کشور برشمرده شده که ششمین آن ارتقاي جايگاه زبان فارسى در بين زبان های بین المللی علمی است. در این نقشه اقدامات مختلفی برای رسیدن به این هدف برشمرده شده است که شامل افزایش پذیرش دانشجویان خارجی، نگارش مقالات علمی تخصصی به زبان روان فارسی، تاسیس رشته های زبان فارسی در دانشگاه های مختلف دنیا و توسعه و ابداع روش های سهل و سریع فارسی آموزی می شوند، اما آیا گسترش زبان فارسی به عنوان یک زبان علمی در سطح بین المللی افزایش یافته است؟

وی افزود: محققین در سرتاسر دنیا از طریق نشریات از آخرین تحولات و دستاوردهای رشته علمی شان مطلع می شوند. نشریات علمی یکی از مهمترین ابزارهای تبادل اطلاعات در دنیای علم امروز هستند، اما هر نشریه علمی ابزار موثری برای تبادل اطلاعات محسوب نمی شود. از مجموع کل نشریاتی که در سطح بین المللی منتشر می شوند، پایگاه های استنادی بین المللی معتبرترین ها را نمایه سازی می کنند، بنابراین این پایگاه ها شریان اصلی علمی دنیا را پوشش داده اند، اما تا چه حد نشریات فارسی توانسته اند در شریان اصلی علم بین المللی وارد شوند؟

سرپرست ISC ادامه داد: پایگاه های استنادی علاوه بر نشریات علمی، کنفرانس های علمی را نیز نمایه سازی می کنند. این کنفرانس ها نیز ابزاری برای تبادل اطلاعات در جوامع علمی هستند. پایگاه های استنادی بین المللی به نمایه سازی محتوای کنفرانس های علمی می پردازند. سالانه کنفرانس های متعددی در سطح کشور برگزار می شوند، اما چه تعداد از این کنفرانس ها در پایگاه های بین المللی همانند نظام های استنادی نمایه سازی می شوند؟

دهقانی گفت: هر چند امروزه زبان انگلیسی زبان اصلی علم محسوب می شود، اما کمیت تولید علم به زبان فارسی در پایگاه های استنادی بین المللی رشد داشته است. این کمیت شامل مجلات علمی و همچنین کنفرانس هایی است که به زبان فارسی تولید و در پایگاه استنادی بین المللی نمایه سازی می شوند. بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس، جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ میلادی رتبه ۲۸ دنیا را از لحاظ تعداد مدارک منتشر شده به زبان فارسی در اختیار داشت. هر چند این رتبه در سال ۲۰۰۹ میلادی به رتبه ۳۰ تنزل پیدا کرد، اما از سال ۲۰۱۰ میلادی کمیت تولید علم منتشر شده به زبان فارسی روندی صعودی داشته بطوریکه در سالهای ۲۰۱۰ ، ۲۰۱۱ ، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ میلادی به ترتیب جایگاه زبان فارسی به رتبه های  ۲۸، ۲۴ ، ۲۱ و ۱۷ ارتقا یافته است. همچنین در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی زبان فارسی به ترتیب رتبه های ۱۷ و ۱۶ دنیا را در اختیار دارد. زبان فارسی از ابتدای سال ۲۰۱۶ تاکنون نیز رتبه ۱۴ را دارد.   

 
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: نباید نادیده گرفت که تقریباً سهم زبان های غیرانگلیسی زبان در مقایسه با زبان انگلیسی از کل تولید علم بین الملل اندک است و از سهم زبان انگلیسی در طی ۱۰ سال گذشته نه تنها کاسته نشده است، بلکه این سهم افزایش نیز یافته است.

وی افزود: در سال ۲۰۰۵ میلادی از کل تولید علم دنیا ۸۷% به زبان انگیسی تولید می شد، اما این میزان در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۹۲% افزایش یافته است. زبان چینی دومین زبان علمی دنیا است و به طور متوسط ۴% تولید علم دنیا به زبان چینی است. زبان اسپانیایی و آلمانی بعد از زبان چینی رتبه های بعدی را در اختیار دارند. هر چند سهم زبان اسپانیایی از سال ۲۰۰۵ میلادی تاکنون ۱% از کل تولید علم دنیا بوده است، اما زبان آلمانی افت یک درصدی را نشان می دهد. در سال ۲۰۰۵ میلادی دو درصد (۲%) تولید علم دنیا به زبان آلمانی بود در حالیکه در سال ۲۰۱۴ یک درصد (۱%) تولید علم دنیا به این زبان تولید می شود.   

دهقانی گفت: سهم زبان فارسی از کل تولید علم دنیا از ۰.۰۱% در سال ۲۰۰۵ میلادی به ۰.۰۶% در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی ارتقا پیدا کرده است.  در سال ۲۰۱۴ میلادی سهم زبان عربی از علم دنیا ۰.۰۱% بود، این در حالی است که سهم این زبان در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی حدود ۰.۰۳% بوده است، بنابراین به نظر می رسد کشورهای عربی این مسئله مهم را در سیاست های علمی خود نگنجانده اند. در سال ۲۰۱۵ میلادی سهم زبان های نروژی، کورواتی، اوکراینی، مجارستانی، اسلوونی، اسلواکی، بوسنی، لیتوانیایی، فنلاندی و دانمارکی از زبان فارسی کمتر شده است.    

وی افزود: از سال ۲۰۰۵ میلادی تاکنون ۱۰۱۱۶ مقاله علمی به زبان فارسی در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه سازی شده است که با توجه به تعداد ۳۷۱۳۵۵ مدرکی که از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است باید گفت سهم زبان فارسی ۲.۷% ( دو ممیز پنج دهم درصد) از کل تولید علم کشور بوده است. در سال ۲۰۰۵ میلادی تعداد ۲۲۶ مقاله به زبان فارسی در سطح بین المللی منتشر شده بود، اما این میزان درسال ۲۰۱۵ به ۱۵۷۹ مورد افزایش یافت که برابر با ۳.۷% ( سه ممیز هفت دهم درصد) از کل تولید علم کشور در سال ۲۰۱۵ است.
 

دهقانی گفت: به نظر می رسد علیرغم رشد زبان فارسی به عنوان زبان علم بین الملل، کشور نیاز دارد تا گام های بزرگی در این زمینه بردارد. یکی از مناسب ترین راه های عملی برای گسترش زبان فارسی سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه ای و تشویق نشریات و کنفرانس های علمی فارسی به عنوان زبان علم است. بازار نشر علم دنیا یک بازار انحصاری بوده به گونه ای که تنها ۷ ناشر بین¬المللی بیش از ۵۰% مقالات دنیا را منتشر می کنند، بنابراین توسعه زبان فارسی به عنوان زبان علم بین المللی نیازمند سرمایه گذاری، برنامه ریزی، آموزش و تشویق مولفه های اثرگذار در نشر علم است.