گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو-سها صالح،محمدصالح سلطانی؛ مقام و مدرک را بیرون حرم، احتمالاً جایی حوالی درهای ورودی، زمین زده‌اند و اینجا فقط افتخار به نشان «خدمت» دارند. هر دو از اساتید دانشگاه هستند. یکی معاون وزیر اقتصاد در دولت‌های دهم و یازدهم، و دیگری از اساتید برجسته گروه شیمی دانشگاه فردوسی مشهد. این نام‌ها اما مال بیرون است. مال جایی است که آفتاب، با این درخشندگی و لطافت بر آن نتابد. نور خورشید مشهد، رنگ همه را یکی می‌کند. مدرک و نام و اعتبار مال اینجا نیست. اینجا همه بر یک مرتبه‌اند و در یک ردیف. همه در نسبت با نور، جلا و جایگاه می‌گیرند.
مهمان خاطرات دکتر احمد صادقی گلمکانی و دکتر مصطفی قلی‌زاده، دو خادم ِ کفشداری حرم حضرت امام رضا(ع) بودیم. «حال خوب» از حرف‌هایشان می‌بارید. معلوم بود از وقتی خادم این حریم شده‌اند، برکت از جای‌حای زندگی‌هایشان جوشیده. می‌گفتند همه‌چیزشان را از این آقا دارند. آقایی که بوسه بر جای کفش زوارش، افتخار است.
شما چند سال است که در حال خدمت رسانی به زوار هستید؟
دکتر گلمکانی : من ورودی سال 69 آستان هستم. ولی به این علت که چند سالی در
استان های مختلف مدیر شدم و مدتی هم معاون وزیر اقتصاد بودم. به همین دلایل توفیق
خدمت نداشتم اما از سال 91 هر هفته مشرف
می‌شوم.
آقای دکتر قلی زاده! شما چطور؟
دکتر قلی زاده : من از سال 89 توفیق پیدا کردم که در حرم حضور پیدا کنم و تا الآن هم لطف الهی و نظر مساعد آقا شامل حالم شده و هر هفته حضور دارم.
چرا کفشداری را برای خدمت به زوار انتخاب کرده‌اید؟
دکتر گلمکانی: پدر من هم در آستان قدس خدمت می‌کردند. ایشان به من توصیه کردند که اگر خواستی در حرم خدمت کنی حتما کفشداری را انتخاب کن. چون کفشداری تنها جایی‌ست که به زائر امر و نهی نمی‌شود. ممکن است جایی دیگر خدمت کنید ولی باید به زائر امر و نهی کنید مثلا بگوییید نخواب، یا بگویید از فلان سمت حرکت کن. ولی کفشداری تنهایی جایی است که در آن امر و نهی نیست.شما با ادب فراوان کفش زائر را میگیری و پس از برگشت هم با احترام تحویل می‌دهی.من هم به توصیه پدرم اینجا را انتخاب کردم. ما در کفشداریها استاد دانشگاه داریم، پزشک داریم، مدیر داریم.این ها وقتی خودشان در جایی کار میکنند شاید افراد زیادی باشند که کفش‌شان را جفت میکنند. ولی وقتی به اینجا می‌آیند در مقابل زائر آقا امام رضا با تواضع کفش های زائرین را جفت میکنند.
دکتر صادقی گلمکانی هیچ افتخاری را بالاتر از خدمت در حریم رضوی نمی‌داند
دکتر قلی زاده: وقتی وارد کفشداری میشوی و لباس سبز بر تن میکنی و سرت را روی محلی میگذاری که مردم کفش‌هایشان را می‌گذارند، این نهایت شکستن غرور است و خضوع برای انسان حادث می‌شود. بیشتر در بخش خانم ها، پس از آن که شماره کفش را به آنها می‌دهم با یک دستمال کاغذی با حالت خاصی آن را می‌گیرند و در کیف می‌گذارند، من از آنها می‌خواهم که آن شماره را به دوباره به من بدهند، آن را می‌گیرم روی چشمم میگذارم و دوباره به آنها تحویل می‌دهم. چشم حساس ترین عضو بدن است.اگر قرار باشد آلودگی روی شماره کفش باشد مخاط های چشمی خیلی راحت آن آلودگی را جذب خواهند کرد.
من وقتی آن شماره را روی چشمم میگذارم خیلی وقت ها دیده ام که فرد خجالت‌زده شده و حس می‌کند اینجا جای حساس شدن نسبت به این مسائل نیست. من معتقدم تمام کفش‌های اینجا متبرک است . از خانه که شما راه افتادی و آمده‌ای اینجا، امام رضا به شما دعوت نامه داده و کفش و لباس و همه چیز شما متبرک است.چون به سمت آقایی مشرف شدی که خیلی کریم است.خیلی رحیم است.
یک نکته ای که بیشتر در نسل جوان مطرح است این هست که شاید وقتی که به حرم می آیند، حال خوب و حس خوب زیارت را معمولاً کمتر دارند. نسل جوان شاید خیلی نتواند لذت ناب زیارت امام رضا را تجربه کند. فکر میکنید برای مرتفع شدن این مساله، جوان‌ترها چه باید بکنند؟
دکتر گلمکانی: تا وقتی خود آقا نخواهد و نطلبد کسی نمی‌تواند به زیارت مشرف شود.تا زمانی که اراده ایشان و دعوت ایشان نباشد مکان ندارد بتوانید بیایید. چه آدم حال داشته باشد چه نداشته باشد، آمدن به حرم خودش دنیاها می‌ارزد. بر اساس فرمایش خود آقا علی بن موسی الرضا(ع) که می فرمایند هر دفعه که شما به دیدن من بیاید من هم در آخرت به دیدن شما می آیم. حالا اگر بخواهیم این معنویت بیشتر شود یا حظ لازم را ببریم باید آمادگی لازم را داشته باشیم. فکر را خالی از مسائل مختلف کنیم. با وضو و غسل وارد شویم و همه فکر و نظر به زیارت باشد.
دکتر قلی زاده:.گناهان شبیه زنگارند که دل را از معنویت دور میکنند. اگر یک سطح فلزی را نگاه کنیم که زنگ زده، اگر بخواهیم به آن رنگ بزنیم تا جلای دوباره پیدا کند باید قبل از رنگ زدن به آن سمباده بزنیم. سطح را اول صاف میکنیم. سپس ضد زنگ می‌زنیم و بعد یک لایه رنگ که در حقیقت لایه محافظ است روی آن می‌نشانیم. من احساس می‌کنم هر بار که انسان به حرم می آید یک رنگ و لعاب جدید به دلش می‌دهد. می‌نشینند با خالق خود حرف می‌زنند و هیچ کس را غیر از او نمی‌بیند. هر چقدر سمباده‌کشی ما قوی‌تر باشد از همان بدو ورود احساس بهتری به ما دست می‌دهد و همان احساس و نشاط به ما نشان می‌دهد که زیارتمان قبول شده. .برخی از جوانان ما با توجه به سنشان یا سیستم آموزشی که در آن تربیت شدند شاید اصلا اینگونه فکر نکنند که قرار است با عبادت جانشان سمباده بخورد. در نتیجه عبادت‌ها رنگ عادت به خود می‌گیرد.
از نگاه شما ارتباط نسل امروز با حضرت امام رضا (ع) چگونه است و چه تفاوتی با قبل پیدا کرده؟
دکتر گلمکانی:نسل چهارم انقلاب نسل بسیار پویایی است. حتی باور دارم نسل چهارم به مراتب بهتر از نسل اول انقلاب است. جوان امروز در صورت بروز حادثه برای نظام اسلامی بخاطر سطح آگاهی به مراتب بهتر از جوان نسل های قبل عمل خواهد کرد.گاهی پیش میآید وقتی افراد قصد ورود به حرم را دارند و کفش هایشان را به من تحویل می‌دهند قطرات اشکشان می‌بارد. در ماه رمضان بارها پیش آمد که من دستم را زیر صورت جوانانی که اشک می‌ریختند، می‌گرفتم و برای تبرک اشکشان را به صورتم می‌زدم.
خداوند نسبت به امکان متبرکه‌ای چون حرم امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و سایر امام‌زاده‌های بزرگوار و زائرین با اخلاصی که اینجا حضور دارند نظر خاصی دارد در نتیجه فضای معنوی بی بدیلی در حرم حاکم است. به همین خاطر همه افراد مخصوصا نسل جوان وقتی وارد این فضا می‌شوند، آن معنویت را درک میکنند. من در سال های خدمتم در حرم به کرات جوانانی را با حضور قلب بیشتری نسبت به بقیه افراد دیدم که آن هم ناشی از اخلاصشان است. تا جایی که ما خادمان به معنویت آنها غبطه می‌خوردیم و آرزو می‌کردیم که کاش حال آنها داشتیم.
دکتر قلی‌زاده: وقتی وارد فصای حرم ،که در جای جای آن ملائک پر می‌زنند، می‌شویم، قطعا در سایه بال ملائک ما هم از این معنویت مستفیض می‌شویم.برای برقراری آن اتصال معنوی لزومی ندارد حتما نزدیک ضریح باشیم، گاهی پیش میآید که افرادی را در مسجد گوهرشاد در حال معنوی خاصی می‌بینم. یا چند وقت پیش در ایام محرم گروهی از زائرین از تبریز آمده بودند و برای ادای احترام صورت هایشان را بر کف زمین گذاشته بودند و می‌کشیدند. فقط یک عشق ناب است که می‌تواند باعث چنین اتصالی شود.فضای معنوی اینجا مانند یک دریاست. هرکس به اندازه توان و گنجایش پیمانه‌اش از آن بهره مند می‌شود. هرچه آن زنگارهای روح و دل کمتر باشد حظ معنوی بیشتری نصیب انسان می‌شود.
از میان دعاها و مناجات کدام یک را بیشتر توصیه میکنید که بتواند حال معنوی و معرفت بیشتری را منتقل کند؟
دکتر گلمکانی:برای جوانانی که وقتشان کوتاه هست زیارت امین الله بسیار مفید است چون هم کوتاه است و هم پر محتوا و پر جاذبه. امکان ندارد که بدون متوسل شدن به ائمه اطهار موفق شد. چون امامان بزرگوار واسطه‌ی بین ما و خداوند متعال هستند. مخصوصا حضرت علی بن موسی الرضا (ع) که در سایه لطف خداوند، سرمایه گرانقدر وجودی ایشان به ما، ایرانی ها محول شده است و باید قدردان آن باشیم.
خاطره‌ای یادم هست که زمان بازگشت از سفر ونزوئلا، جوانی را دیدم که گفت قصد آمدن به ایران را دارد، وقتی دلیل را از او جویا شدم گفت به عشق زیارت امام رضا (ع). این در حالی بود که باید مسیر طولانی 18 ساعته عزیمت به ایران را طی می‌کرد و فقط یک شب زمان داشت در حرم بماند. وقتی بیشتر با او، هم صحبت شدم گفت نزدیک به سه سال است که پس انداز می‌کنم و در این مدت ده هزار دلار جمع کردم که بتوانم به حرم امام هشتم در ایران بیایم.
وقتی این چنین با عشق و پشتکار صحبت می‌کرد به این فکر می‌کردم که ما با داشتن دسترسی‌ها و امکانات فراوان چقدر قدرشناس هستیم؟ پس هر چقدر ما به ویژه جوانان ما از این فرصت معنوی ناب بهره ببریم باز کم است. کافی است فقط یک دعا از حضرت رضا در حق ما برآورده شود یا یک نماز دو رکعتی از ما مقبول واقع شود، آن موقع می‌توانیم بگوییم بارمان را بستیم.وقتی وارد حرم می‌شویم از همان سلام اولیه تا زیارت امام زمان(عج) همگی برای کسب حال معنوی است.
اینکه دعا چه باشد مهم نیست، مهم این است که ضمن زمزمه، اتصال معنوی به وجود بیاید. برای این اتصال هم باید به کلمه‌ها و مفاهیم آن ادعیه توجه کنیم چون گاهی خواندن ترجمه‌ها ما را متحول می‌کند.
کمی هم برایمان از خاطرات معنوی خاص حرم بگویید...
دکتر گلمکانی: یک‌بار که من سر کشیک در یکی از کفشداریها بودم جوانی با حال منقلب تماس گرفت و می‌خواست که من تلفن را برایش به سمت ضریح نگه دارم تا به امام ادای احترام بکند. چون صدای بلندی داشت، درد و دلش با امام رضا (ع) به گوش من هم، که گوشی تلفن را نگه داشته بودم، می‌رسید.مناجات او به قدری زیبا و روان بود که انگار امام رضا (ع) حاضر در مقابل وی ایستاده. با بیانی ساده بابت حاجت قبلی که برآورده شده بود از امام هشتم قدردانی می‌کرد و برای حاجت تازه‌اش مجدد به امام رضا(ع) متصل شده بود. سادگی و یک‌رنگی آن جوان که از خارج کشور تماس گرفته بود من را هم منقلب کرد.
همان طور که در احادیث هم روایت شده، به جوانان
توصیه می‌کنم برای برآورده شدن حاجت‌ها در هر کجای دنیا که باشند، حضرت رضا (ع) را
به فرزند بزرگوارشان حضرت جواد الائمه (ع) قسم بدهند و مطمئن باشند که حاجت روا خواهند
شد، مگر آن که به مصلحت نبوده و در مشیت خداوند نباشد.
یک خاطره دیگر هم بگویم؛ سال 68 بود که برای خادمی ثبت نام کرده بودم. زمانی که ثبت نام کردم دیدم کار ثبت نام بسیاری از افراد انجام شده بود، همان جا دلم گرفت و به این فکر می‌کردم چرا امام رضا (ع) مرا نپذیرفته. در همان ایام بود که یک مجلس معنوی رفتم که حال مرا منقلب کرد و مجلس آن روز تمام شد. فردا صبح که به اداره رسیدم از آستان قدس رضوی با من تماس گرفتند و گفتند که برای تکمیل ثبت نام باید حضوری بروم. برآورده شدن حاجت در فاصله شب تا صبح مرا عمیقا تحت تاثیر قرار داد.
دکتر قلی‌زاده: خاطره من مربوط به زمانی است که در حال گذراندن فرصت مطالعاتی در انگلستان بودم.استادم برای من واکنشی را طراحی کرد که یک ماه روی آن کار می‌کردم و علی رغم تلاش زیاد، آن طرح به نتیجه نمی‌رسید.
آن جا اذان صبح ساعت 2 بعد از نیمه شب بود، من هم طبق عادت بعد از نماز صبح خوابم نمی‌برد، به همین خاطر از خانه خارج شدم و به زمین فوتبال نزدیک دانشگاه رفتم. همان جا با امام رضا (ع) شروع به درد و دل کردم و به ایشان گفتم اگر نزد شما آبرویی دارم، کاری کن که اینجا آبروی من ریخته نشود.
صبح روز بعد که به آزمایشگاه رفتم دوستان و همکارانم پیشنهاد دادند یک بار دیگر فرمول آن واکنش را در یکی از کتاب‌ها بررسی کنم.وقتی آن را مجدد بررسی کردم دیدم راه ساده‌تری هم وجود دارد که تا آن زمان از چشم من دور مانده بود. سریع دست به کار شدم و طرح را تا ظهر به نتیجه رساندم و برای استاد پروژه بردم، استاد نگاهی انداخت و با تعجب به من گفت، گفته بودی این طرح به نتیجه نمی‌رسد، چه شد که توانستی انجام بدهی؟ گفتم اگر خدا بخواهد هر ناممکنی اتفاق می‌افتد.وقتی به حضرت رضا (ع) متوسل می‌شویم در سخت ترین مواقع ما را در می یابد و دست ما را می‌گیرد.