چه کنیم حواسمان در نماز پرت نشود؟/ پاسخ آیت الله بهجت

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو؛ سلسله جلسات گفتارپژوهی با حضور اساتید و کارشناسان با هدف دستیابی به راهکار‌های کاربردی ترویج نماز در مرکز تخصصی نماز برگزار می‌شود، در بخشی از این جلسه گفتارپژوهی، حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی آقا تهرانی استاد اخلاق با موضوع «نماز و سیاست» به ارائه بحث پرداخت که مشروح آ‌ن در ادامه می‌آید:

سیاست معنادار از نماز است

سیاست با نماز معنا پیدا می‌کند چرا که نماز تمام وجوه را در بر دارد. اگر دقت کنید امام هم در صحبت‌هایشان می‌گویند نماز، سیاسی است. فحشا و منکر در وادی سیاست بیداد می‌کند. سیاستمداران راه سیاست را درست نمی‌روند به جز تعداد کمی که اهل تقوا هستند. اگر یک مقدار نقطه ضعف داشته باشیم شیاطین از آن نقطه ضعف استفاده می‌کنند. خیلی‌ها که در سیاست فاسد شده‌اند این طور نیست که قبلا آدم فاسدی بوده‌اند، اتفاقاً آدم‌های خوبی هم بودند و از خیلی‌ها هم بهتر بوده‌اند، ولی وادی سیاست لغزشگاه زیاد دارد؛ پر از گردنه است؛ سرعت بیش از حد و هرگونه بی احتیاطی امکان سقوط در این گردنه‌ها را زیاد می‌کند و اصلاً هم شوخی‌بردار نیست. اما نماز کنترل کننده انسان است. هر چه انسان نماز بهتری داشته باشد کار عبورش از این گردنه‌ها ساده‌تر می‌شود.

وقتی می‌خواستیم برای تحصیل به خارج از کشور برویم، خدمت مقام معظم رهبری (مد ظله) رسیدیم. ایشان نصیحتی کردند که برگرفته از بیانات اهل‌بیت (ع) بود. حضرت آقا فرمودند: «واجبات را که انجام می‌دهید؛ هر چه از مستحبات هم در اینجا به جا می‌آوردید در خارج از کشور دو برابر انجام دهید تا لااقل وقتی برمی‌گردید مثل وقتی که رفتید باشید».

چون در آنجا فساد و میکروب از در و دیوار می‌ریزد پس باید بیش‌تر استحمام کنیم و بیشتر مواظب باشیم. مثلاً اگر اینجا هفته‌ای دو بار حمام می‌رفتیم، آنجا هر بار که از سر کار برمی‌گشتیم، قبل از هر کاری به حمام می‌رفتیم. آنجا خطر ابتلا و بیماری بالاست. هم از بعد جسمی و هم از بعد معنوی؛ خب از بعد معنوی چه چیزی باعث شستشو می‌شود؟ قطعاً نماز است و ما چیزی بالاتر از نماز نداریم.

امام رضا (ع) در بیانی می‌فرمایند اول و آخر هر کار مسلمان، نماز است؛ صبح و جداشدن از خانواده و شروع ارتباط با مردم نماز است؛ ظهر آخرین زمان بودن با مردم و ورود دوباره به جمع خانواده نماز است؛ همینطور عصر و مغرب و عشا؛ که جداشدن از خانواده و آماده شدن برای خواب است.

نماز اجازه نمی‌دهد بدی‌ها در جان ما رسوخ کنند و واقعا بازدارنده از فساد و منکرات است؛ بنابراین همه مردم باید نماز را در رأس امور قرار دهند به خصوص افرادی که در وادی سیاست وارد می‌شوند.

نماز، حیات سیاست

نماز، حیات سیاست است. ما نمی‌خواهیم سیاست‌بازی کنیم، بلکه هدف سیاست‌ورزی است و می‌خواهیم سیاست اسلامی و حاکمیت اداری را راه‌اندازی کنیم. این هدف دست‌یافتنی نیست، مگر اینکه اول خود سیاستمداران اهل ایمان و عمل شوند. اگر رئیس جمهور، رئیس مجلس، نمایندگان و همه مسئولان بلندپایه کشور، متدین و متقی نباشند، هیچ‌گاه نمی‌توان توقع برپایی حکومت اسلامی را داشت و متأسفانه بیشتر عملکرد‌های مسئولان برگرفته از دنیای ماتریالیستی است که به درد نمی‌خورد؛ برخی حرف‌های بیگانگان را می‌زنند که هیچ ربطی به اسلام ندارد و برخی حرف‌های شیاطین را می‌خواهند برای ما تعبیر کنند. اگر بنا باشد حاکمیت اداری اسلامی بیاید باید نماز، سرلوحه قرار گیرد. البته نه این نمازی که الان می‌خوانیم. باید نمازمان نماز حقیقی شود؛ وقتی که نمازمان، نماز حقیقی شد تعهد انسان به خدای متعال جدی‌تر می‌شود و کار‌ها ضمانت بهتری پیدا می‌کند، و همه امور از هر لحاظی در مسیر حق قرار می‌گیرد.

فساد و فحشاء نمازگزاران

باید به این نکته مهم هم دقت کنیم کسانی که هم نماز می‌خوانند و هم اهل خیانت هستند و کار‌هایی که شایسته مسلمان نیست انجام می‌دهند، فقط ظاهر نمازشان نماز است؛ و از باطن و عمق وجودشان نماز نمی‌خوانند و آن نماز حقیقی را ندارند. برای همین باید خیلی تلاش کنیم که نمازمان یک نماز حقیقی شود.

وقتی غیر مسلمانان به نماز خواندن ما نگاه می‌کنند می‌گویند اگر این عمل واقعی و درست باشد، خیلی پربار و مؤثر است. دیدگاه جوانان آن‌ها با جوانان ما متفاوت است. شخصی مسلمان شد؛ از او پرسیدم چرا مسلمان شدی؟ گفت: به خاطر اینکه همه مسلمانان رو به یک خدا و رو به یک کعبه و به یک زبان و به یک بیان و با یک نفر حرف می‌زنند مسلمان شدم. این وحدت رویه در نوع عبادت گویای این است که راه درست است، یک خدا دارند و یک حرف می‌زنند.

شروع انقلاب از نماز بود

در دوران دبیرستان دانش‌آموزی بود با ما در یک مدرسه تحصیل می‌کرد؛ آدم شرور و اهل دعوا بود؛ زمانی که جنگ تحمیلی آغاز شد چند نفر از دوستان او را ترغیب کردند که به جبهه برود؛ چون خیلی اهل دعوا بود به او گفتند در جبهه خیلی دعواست. رفت جبهه و اهل نماز شد. نیمه شب‌ها که می‌شد و همه خواب بودند، نماز شبش را با حال خوش و پنهانی می‌خواند؛ یکی از بهترین آرپی‌جی زن‌های لشکر بود. در نهایت هم شهید شد. نماز را دست کم نگیریم. نماز راه را باز می‌کند؛ یعنی علت‌العلل است؛ علت بسیاری از حرکت‌های درست، نماز است.

بنده دقیقا به یاد دارم که انقلاب در شهر قم از نماز شروع شد. تظاهرات و راهپیمایی‌ها بعد از نمازجماعت برپا می‌شد. بعداز نماز جماعت آیت‌الله اراکی بود که در فیضیه جمع می‌شدند یک حرکتی اتفاق می‌افتاد. نماز جماعت برای انقلابیون یک پاتوق بود. مسجد فاطمیه، (مسجد آیت‌الله بهجت) محلی برای تجمع نمازگرازان و انقلابیون بود که چندین بار ساواکی‌ها ریختند و مردم را زدند. همانطور که می‌دانید برخورد شدید شاه ملعون هم با مساجد بود؛ در کرمان مسجدی که محل تجمع مردم انقلابی بود را آتش زدند. مسجد و نماز میعادگاه بود، وقت نماز زمان قیام بود. بعداز انقلاب هم نماز جمعه اصلی‌ترین محل سیاست‌ورزی شد. در واقع ورود به سیاست بخشی از نمازجمعه است. نماز عیدین هم همینطور است. بدون اینکه پولی خرج شود مردم جمع می‌شوند.

خیلی از مردم خودشان می‌آیند مسجد را تمیز می‌کنند و خرج مسجد می‌کنند و آن جا را توسعه می‌دهند. البته به نظر بنده این‌ها کم است؛ ما هنوز قدر مساجد را خوب نمی‌دانیم. امام خمینی (ره) فرمودند: محراب یعنی محل حرب؛ محلی که جنگ و جهاد از این جا شروع می‌شد. در مسجد و نمازجماعت می‌توان به همه امور وارد شد. در زمان پیامبر گرامی اسلام (ص) مردم برای ازدواج، حل اختلاف، مشاوره و بسیاری امور دیگر به مسجد مراجعه می‌کردند. یعنی زندگی دنیایی در مساجد شروع می‌شد؛ در مساجد اذان در گوش بچه‌ها می‌خوانند، تربیت و تعلیم در مساجد بود و همه این‌ها به برکت نمازجماعتی بود که در مساجد برپا می‌شد. ساختن مسجد کار سختی نیست، اما نمازخوان کردن مردم اهمیت فراوان دارد. الان بسیاری از مردم جهان نمی‌دانند چطور با خداوند متعال ارتباط برقرار کنند. اگر نماز نبود ما هم نمی‌توانستیم با خداوند متعال ارتباطی داشته باشیم. از برکت اسلام و پیامبر عظیم الشأن (ص) نحوه این ارتباط را می‌دانیم، می‌دانیم چطور بایستیم و چه بگوییم. خدا این نماز را از ما نگیرد. امیدوارم آن‌هایی که اهلش نیستند تجربه کنند و لذتش را ببرند.

حاکمیت جامعه اسلامی و نماز

یکی از وظایف حاکمیت اسلامی اقامه نماز است که باید نظارت مستمر بر آن داشته باشد تا اقامه نماز هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی عالی‌تر و بهتر شود. یکی از تلاش‌هایی که کمیسیون فرهنگی باید انجام دهد ساختن نمازخانه و خانه‌ی عالم برای امام جماعت است. حتی جلسات هم‌اندیشی گذاشته شود و اتاق فکر تشکیل گردد.

اگر مردم نماز را بدانند و تجربه کنند خیلی از کار‌ها را می‌توان انجام داد. چند نفر دانشجو تعریف می‌کردند که قبل از انقلاب ما تصمیم گرفتیم نمازمان را به زبان فارسی بخوانیم. مدتی بعد از طریق پدر یکی دوستان محضر عارف فاضل آیت الله ارباب رسیدیم. پس از احوال پرسی و اندکی گپ و گفت: ایشان فرمودند: شنیدم شما نماز را به زبان فارسی می‌خوانید، من مایلم بدانم چطور می‌خوانید؟ من ۹۰ سال از عمرم می‌گذرد واقعاً دنبال این بودم که یک وقتی بشود با خدا به زبان خودم حرف بزنم. شما بگویید چطور می‌توانم با خدا به زبان خودم حرف بزنم. یکی از حاضرین شروع کرد به خواندن نماز به زبان فارسی. ایشان همان اول گفتند: صبر کن، این «الله» را به فارسی چه می‌گویید؟ جواب داد: خدا. فرمود: این نیست. الله یعنی ذات مستجمع جمیع صفات؛ بعد شروع کردند به توضیح و ترجمه دقیق کلمه الله. بعد در مورد کلمه «رحمن» فرمودند: می‌دانید چقدر باید حرف بزنیم تا معلوم شود معنی این چیست؟

حضرت امام خمینی (ره) هم تفسیر سوره‌ی حمد را شروع کردند. ۸-۹ جلسه مفصل در مورد بسم الله الرحمن الرحیم صحبت کردند، اما تمام نشد و آخر هم از «الرحمن الرحیم» بیرون نرفت.

بعد از صحبت‌های آیت الله ارباب آن دانشجویان قانع شدند و از آن پس نماز را به زبان عربی خواندند.

*وظایف نمازگزاران نسبت به حکومت

وظایف بین حکومت و نمازگزاران طرفینی است. نکات بسیار دقیق و پرمغزی در نماز وجود دارد و بیشتر موارد قابل درک برای نمازگزار نیست. زمان جنگ بنده در سالاریه درس اخلاق می‌گفتم. گاهی کلاس‌ها به خاطر حضور برخی از شرکت‌کنندگان در جبهه جنگ تعطیل می‌شد. هفته‌ای که کلاس تعطیل شده بود مسئولان جلسه گفتند برویم خدمت آیت‌الله بهاءالدینی تا ایشان نکات اخلاقی بگویند. - این که آقای بهاءالدینی اخلاق بگویند با امثال بنده خیلی فرق می‌کند – بعد از نماز خدمت ایشان رفتیم. یکی از دوستان توضیح داد که ما رفتیم جمکران و برگشتیم. ایشان فرمودند: عجب! هر کدام رفتید دویست بار دروغ گفتید و برگشتید! در حالی که ما احساس می‌کردیم کار خوبی انجام داده ایم؛ گاه باطن بعضی کار‌ها طور دیگریست.

وقتی به نماز می‌ایستیم چه می‌خواهیم؟ برترین مخلوق خدا را سلام می‌دهیم «السلام علیک ای‌ها النبی و رحمة الله؛ أشهد أن محمدا عبده و رسوله»؛ پبامبر (ص) بنده است؛ خب من در نقش بندگی کجا هستم؟

همه این‌ها در صبح و ظهر و شب مرور می‌شود و در تمام نقاط و قسمت‌های مختلف کشور اعم از مجلس، وزارت، بازار، دانشگاه، حوزه، فرمانده، رهبری، مراجع و همه نماز برپاست؛ اما چرا آن نمازی که پیامبر و اهل بیت (ع) می‌خواندند و تاثیر می‌گذاشتند در جامعه، ما آن را نداریم و به سمت سکولار رفتیم؟ چون نماز را جدا کردیم و گفتیم نماز کار دیگری است؛ خب با این کار وضعیت جامعه به مسیر نادرست حرکت می‌کند. پس باید نماز حضور و ظهور داشته باشد. اگر حاکمیت ببیند که معنویت و پاکی و صداقت به سمت غیر الهی می‌رود باید به نحوه اقامه نماز در جامعه توجه کند و ببیند نماز چطور اقامه می‌شود. باید طوری عمل کند تا این نماز به تمام زندگی جامعه سرایت کند و در تمام لحظات زندگی جاری باشد.

حالا باید نگاه کنیم که نقش نماز در زندگی و جامعه کجاست؟ فرق بین مسلمان با غیر مسلمان این است که باید نمازش بروز و ظهور داشته باشد و خودش را نشان بدهد. در داستان کربلا و اسارت امام سجاد (ع)، یزید ملعون گفت که ما پیروز شدیم. حضرت صبر کردند تا وقت نماز شود. اذان که گفته شد حضرت فرمودند: ببینید پیروز چه کسی است و نام چه کسی بر مأذنه‌ها گفته می‌شود. با نماز همه فریب‌کاری‌ها و توطئه دشمن کنار رفت.

توصیه‌هایی به ستاد اقامه نماز

ستاد اقامه نماز احیاگر امر نماز است و این حرکت گسترده بسیار برکت دارد و کار عظیمی است. اما نباید به این بسنده شود. نکته بسیار مهمی که به نظر بنده می‌رسد این است که از موضوع نماز خارج نشوید و از آن بیرون نروید. همین نماز را ادامه دهید و پای نماز بایستید؛ قطعا حرف‌ها و مباحث فراوانی برای مطرح کردن وجود دارد. از آنجا که نماز ارتباط با خداست، به اندازه بزرگی خداوند منان حرف و بحث دارد. قرآن کریم، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و... را را نگاه کنید مسئله نماز در آن مطرح شده است.

بسیاری از جوان‌ها در تنهی عن الفحشا بودن نماز سؤال و شبهه دارند. شما این مسأله را برای جوان‌ها با زبان خودشان باز کنید و آموزش دهید و ببینید چه غوغایی می‌کند. همان‌گونه که حمد و سوره را با زبان ساده و گویا یاد می‌دهید، این معارف را هم بگویید و تکرار کنید تا درست شود. دانستن اسرار و آداب نماز و ایجاد ارتباط با خداوند متعال چقدر وقت می‌گیرد؟! به خدا دل بدهیم و بگذاریم خدا در دل ما بیاید و در روح و روان ما اثر بگذارد؛ و این تأثیر جز با نماز میسر نخواهد شد. در زیارت حضرات معصومین (ع) وارد شده که می‌گوییم «أشهد أنک قد أقمت الصلاة» شما احیاگر و اقامه کننده نماز هستید و حضرت ابی عبدالله (ع) بارزترین اقامه کننده نماز هستند که باعث احیاء جامعه شدند؛ یعنی به معانی واقعی کلمه دل به خدا دادند و این را دلداگی را به ما آموختند.

از آیت‌الله بهجت سؤال شد چه کار کنیم در نماز حواسمان پرت نشود؟ گفت: حواستان را این طرف و آن طرف نبرید. چون ایشان خودشان این طور هستند که حواسشان را پرت نمی‌کنند فکر می‌کردند که ما هم مثل ایشان هستیم. ولی ما تا نماز را شروع می‌کنیم حواسمان جای دیگر می‌رود. قبل از نماز سلامی خدمت حضرت، ولی عصر (عج) بدهید و یک ابراز محبتی بکنید، آن وقت ببینید که چقدر فرق می‌کند؛ تجربه کنید و مطمئن باشید که لذتش را خواهید چشید.