طرح‌های "همترازی" و "دانشگاه پاک" در دانشگاه تربیت مدرس اجرا می‌شود/اثر منفی نوسانات اقتصادی بر بدنه پژوهش

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ یعقوب فتح‌­الهی زمان شروع فاز اجرایی این برنامه­‌ها را نیمه دوم سال 96 اعلام کرد و افزود: منظور از همترازی این است که دانشگاه تربیت مدرس بتواند با انجام برنامه­‌های پژوهشی، توسعه فناوری و نوآوری پویا، در تراز دانشگاه­‌های برتر جهان (که در هر نوع نظام رتبه­‌بندی دارای رتبه زیر 200 هستند) قرار گیرد.

وی با بیان اینکه هدف از طرح همترازی این است که ظرفیت علمی دانشگاه تربیت مدرس در قالب این برنامه به صورت هسته‌­های پژوهش و نوآوری ساماندهی شود.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس، از برخوردار بودن این هسته­‌ها از حمایت جدی دانشگاه به مدت 3 سال خبر داد و تأکید کرد: میزان رشد این هسته‌­ها در سال سوم باید به اندازه‌­ای باشد که بتوانند از اقتصاد ایران (بنگاه‌­ها، شرکت­‌ها و بخش تولید) منابع مالی خود را تأمین کنند. این در حالی است که هسته‌های مذکور باید در سال چهارم و پنجم بتوانند منابع مالی مورد نیاز خود را برای پژوهش­ و نوآوری از اقتصاد جهانی تأمین کنند؛ به عبارتی در اقتصاد جهانی به دنبال پیدا کردن مشتری باشند.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس، سپس به تشریح طرح دانشگاه پاک پرداخت و توضیح داد: پاک سرواژه واژه­‌های "پاسخ­گویی"، "اشتغال­زایی" و "کارآمدی" است؛ دانشگاه باید در برابر حل مشکلات جامعه ایران پاسخ­گو باشد؛ دانشگاه باید دانشجویان را طوری هدایت و تربیت کند که بتوانند فضای اشتغال کشور را اداره کنند و در نهایت اینکه دانشگاه باید کارش را طوری انجام دهد که امور با صرف وقت و هزینه مناسب و با دقت تمام انجام شود.

فتح‌­الهی معنای ضمنی سرواژه "پاک" را قرار گرفتن دانشگاه در رده دانشگاه­‌های سبز دانست و افزود: این موضوع ناظر بر توجه دانشگاه به محیط زیست پایدار و اهتمام ورزیدن به مباحثی همچون فضای سبز، آلودگی آب، هوا و ... است.

وی افزود: نحوه اداره دانشگاه باید با محوریت ارزش‌های دینی و به منزله نیل به حیات طیبه باشد که این نیز از دیگر معانی‌ است که در ارتباط با این کلمه مورد توجه قرار گرفته است؛ به عبارت دیگر این ۳ محور آمیزه‌ای به نام "دانشگاه پاک" را به وجود آورده‌­اند که در صورت تصویب مراجع ذی‌ربط به طور کامل اجرا خواهد شد.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس جامعه را مردم، فرهنگ و اقتصاد تعریف کرد و در رابطه با نسبت جامعه و دانشگاه، توضیح داد: دانشگاه زمانی دانشگاه است که بتواند باعث رشد و پیشرفت اجتماعی٬ اقتصادی و تعالی فرهنگی شود. محقق شدن این امور نیازمند وجود ظرفیت‌هایی در اقتصاد است؛ اقتصاد هم باید پذیرای تحول باشد و هم ظرفیت آن را داشته باشد.

فتح­‌الهی ادامه داد: اقتصاد ایران باید پویا، پایا و زایا بشود و بتواند زایندگی و تولید را درون خود نهادینه کند. همچنین در عین حال که با اقتصاد جهانی در تعامل است٬ به ظرفیت‌های سرزمین ایران توجه کافی مبذول دارد­؛ حال چه ظرفیت‌های موجود در طبیعت ایران٬ معادن٬ کشاورزی٬ نفت و گاز و چه ظرفیت‌ها و منابع انسانی کشور و امکانات اقتصادی آن.

وی با بیان اینکه بدنه تولید در ایران یک بدنه تقاضامحور پویا نیست، توضیح داد: این به معنی آن است که خط تولید در ایران مستمراَ نوسازی نمی‌شود و از این جهت نمی­‌تواند کالاهایی متنوع با توانایی‌ها و قابلیت‌های رو به جلو به مردم ارائه کند.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: زمانی که اقتصاد و تولید چنین خاصیتی نداشته باشد، معمولاً نمی‌­تواند با مجموعه‌ای به نام دانشگاه که مستمراً در حال تغییر و تحول است، پیوند بخورد. ما باید در اقتصاد، با اهتمامی که دولت می‌ورزد، به جای حمایت مالی از برخی پدیده‌ها٬ زمینه لازم برای پویایی اقتصاد را با برنامه‌ریزی مناسب و مقررات پویا فراهم کنیم.

فتح‌­الهی با اشاره به اینکه وظیفه دولت این است که اقتصاد را آبستن اشتغال کند، تأکید کرد: اقتصاد ما آبستن اشتغال نیست. این از آن رو است که فرآیندها٬ جریان‌ها٬ روندها٬ سرمایه‌گذاری‌ها و هنجارها از تولید حمایت نمی‌کند. اگر این حمایت از تولید (تولید پویا که مستمراً در حال تغییر و تحول است) محقق نشود، امکان پیوند آن با دانشگاه به منزله نهادی که دائماَ در حال تغییر و تحول است، صورت نمی‌گیرد.

وی ضمن تأکید مجدد بر مداوای اقتصاد از سوی دولت، خاطر­نشان کرد: تا زمانی که اقتصاد معالجه نشود٬ خودش را پیدا نکند واز مدارهای توسعه‌نیافتگی پاک نشود٬ این مملو بودن از مدارهای توسعه‌نیافتگی به آن اجازه ابتکار و خلاقیت و تعالی را نمی‌دهد. این مدارها باید شناسایی شده٬ مدارهای توسعه‌یافتگی جایگزین آن شود که این‌ها نیازمند کار حرفه‌ای و فنی عظیمی است.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: اقتصاد ما باید به یک زمین حاصلخیز تبدیل شود؛ از آن جهت که وقتی دانه‌ای را در آن می‌کاریم به بار نشیند، به درختی تنومند تبدیل شود که میوه‌های آن بتواند مردم را٬ اشتغال مردم را و شادابی آن‌ها را رقم بزند. این‌ها مسائلی هست که توجه کم‌تری به آن می‌شود، حال آن که اقتصاد به خودی خود درست نمی‌شود. دانشگاه و اقتصاد نیز به خودی خود به هم پیوند نمی‌خورند.

فتح‌­الهی حلقه‌های وصل دانشگاه به اقتصاد سنتی را، پارک‌های علم و فناوری٬ مراکز رشد٬ شرکت‌های دانش‌بنیان و ... عنوان کرد و افزود: این‌ها هنوز در مسیر رشد خود هستند و این موضوع که آن­ها چقدر توانسته‌اند در اقتصاد ایران تحول به وجود آورند باید مورد ارزیابی قرار گیرد. این در حالی است که ارزیابی کامل و جامعی در مورد خروجی‌ها٬ نتایج و اثرات چنین مراکزی هنوز وجود ندارد. این ارزیابی باید از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم انجام گیرد.

وی سپس به کارکرد دانشگاه‌ها پرداخت و اظهار کرد: به برکت انقلاب اسلامی دانشگاه توانسته است در مسیر تولید اندیشه٬ علم و فکر خوب حرکت کند. این بدین معنی است که دانشگاه توانسته ابتکارات خوبی را به وجود آورد و امتیازات بین‌المللی خوبی را نیز برای کشور به ارمغان آورد. با این حال بخش‌های دیگر باید مورد ارزیابی قرار گرفته٬ بهبود یابد و فضای اقتصاد نیز به فضای کارآمدی بدل شود؛ فضای اقتصاد باید طوری مهندسی شود که فضایی پویا٬ پایا، زایا و زاینده باشد.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس اقتصاد مقاومتی را اقتصاد مقاوم در برابر نوساناتی که در اقتصاد جهانی به وجود می‌آید (نوسانات پولی، مالی و سایر امور) تعریف کرد و گفت :عزم و اراده برای بنا کردن اقتصاد مقاومتی، که یک نظریه اقتصادی است، می‌تواند با فعال­سازی و به جریان انداختن ظرفیت­های درون‌زاد ایران یک اقتصاد ملی را  به وجود بیاورد، به گونه‌­ای که در برابر نوسانات اقتصاد جهانی پایدار باشد و دچار ناپایداری نشود.

فتح‌­الهی عملکرد نوسانی و موجی دولت در مسائل اقتصادی همچون مهار تورم را مورد انتقاد قرار داد و ضمن تأکید بر لزوم برنامه­‌ریزی برای اصلاحات اقتصادی، توضیح داد: دولت با مقاومت در برابر جریان تغییر قیمت سکه، ارز و ... سعی دارد تورم را کنترل کرده و روحیه مردم را حفظ کند. این در حالی است که این­ها کالاهای اساسی مردم نیستند و پرسش اصلی این است که اصلاً چرا باید این­طور باشد؟

وی تصریح کرد: ما برای اصلاحات اقتصادی نیازمند برنامه کاملی هستیم که با زندگی مردم سازگار باشد. اصلاحات اقتصادی را نمی­‌توان بدون برنامه پیش برد. دولت‌­های مختلف هم که برای این موضوع خیز برداشته‌­اند، به دلیل عدم سازگاری اقشار مختلف با این اصلاحات، در اجرای کامل آن احتیاط کرده‌­اند. بنابراین در این زمینه نیازمند برنامه‌­ریزی هستیم تا بتوانیم اقتصادی پویا، با ظرفیت­های بالا و در شأن ملت مسلمان و مبارز ایران به وجود بیاوریم.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه سال 96 سال چندان خوبی برای بخش پژوهشی کشور نبود، خاطرنشان کرد: منابع اقتصادی ما در این سال دچار نوساناتی شد و این موضوع بر بدنه پژوهشی دانشگاه‌­ها اثر منفی گذاشت. چند سال است که دانشگاه‌­ها و مراکز علمی ایران از نوسازی تجهیزات بی بهره‌­اند و با تجهیزات فرسوده‌­ای که مال چند دهه پیش است، کار می‌کنند. این موضوع به پویایی پژوهش آسیب می‌زند و آن را عقب می‌اندازد.

فتح­‌الهی با اشاره به اینکه چنین مواردی نیازمند سرمایه­‌گذاری است، ادامه داد: گره اصلی پژوهش و نوآوری ایران، میزان سرمایه‌گذاری موثری است که باید در این حوزه انجام دهیم.­ در برنامه کاملی که تحت عنوان سیاست‌های کلی پژوهش و فناوری در کشور تدوین شده است، 4 درصد از تولید ناخالص ملی (GDP) به پژوهش اختصاص می‌­یابد. این در حالی است که در سایر برنامه‌­ها نیز 3 درصد از این شاخص به پژوهش تعلق می­‌گیرد.

وی از محقق شدن تنها 0.3 تا 0.5 درصد بودجه پژوهشی در کشور خبر داد و خاطرنشان کرد: در دولت­های قبلی قرار بود این درصد را به 1.5 الی 2 و در دولت اعتدال آن را به نزدیک 3 برسانیم. دانشگاه‌­ها با ایثار و فداکاری توانسته‌­اند در حفظ آبروی علمی دانشگاه‌های کشور و موقعیت جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی مجاهدت کنند. چنین برنامه‌­هایی مسلماً در دستور کار دولت وجود داشته، اما شرایط زمانه مجالی برای محقق شدن آن­ها باقی نگذاشته است.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس در رابطه با قرارداد­های بُرون دانشگاهی این دانشگاه، توضیح داد: در سال 96 تا بهمن ماه حدود 38 میلیارد تومان قرارداد با بخش صنعت منعقد کرده‌­ایم. چشم­‌انداز ما این است که دانشگاه بتواند، در صورت بهبود وضعیت اقتصادی، تا مبلغ 300 الی 400 میلیارد تومان قرارداد ببندد؛ چرا که دانشگاه دارای چنین ظرفیتی هست امامعادل همین ظرفیت در اقتصاد فعال نیست.

فتح‌­الهی همچنین در مورد تخصیص بودجه دانشگاه‌ها گفت: ظاهرا صد در صد بودجه تخصیص داده شده است، اما به حساب دانشگاه واریز نشده است و میزان تخصیص اعتبارات تحقیقاتی هم تاکنون حدود 40 درصد در داخل دانشگاه بوده است که امیدوارم با واریز اعتبارت تخصیص یافته به حساب دانشگاه، بدهی‌های حوزه تحقیقات دانشگاه به محققان و اعضای هیات علمی و دانشجویان و شرکت‌ها تسویه شود.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس ضمن اشاره به اینکه به تجاری‌سازی در ایران به شکل سیسستماتیک نگاه نمی‌­شود، یادآور شد: خیلی از مطالبی که در دبیرستان و دانشگاه در رشته‌­هایی همچون فیزیک، ریاضی و شیمی  آموزش می‌دادیم و می‌آموختیم با هدف تجاری‌سازی کشف نشده بودند، بلکه دانشی هستند که نسبت ما را با جهان خلقت تعیین و تعریف می­‌کنند.

فتح‌­الهی سپس سه ارزش برای دانش برشمرد و گفت: اولین ارزش دانش، ارزش ذاتی آن است که آگاهی­‌بخش است. دانش انسان را از جهالت بیرون می‌­آورد؛ بنابراین باید برای کشف و کسب آن مجاهدت کرد. ارزش دوم دانش، ارزش عملی آن است. دانش باید بتواند بر شکل زندگی مردم تأثیر گذاشته و اشکال گوناگون اشتغال را فراهم کند.

وی سومین ارزش دانش را ارزش غایی آن عنوان کرد و افزود: دانشگاه‌­های ما نمی‌­توانند همچون دانشگاه­‌های غرب اداره شوند. آن­ها غالبا بر ارزش عملی دانش تأکید دارند و در این زمینه کارکرد دانشگاه را فقط با شاخص‌های اقتصادی می­‌سنجند. یکی از کارهای دانش بهبود وضعیت اقتصاد است. این در حالی است که دانش باید فرهنگ ما را نیز متأثر کند. زندگی ما را تغییر دهد. بعد از آن که زندگی ما را پویا کرد، ما را به غایت‌­اندیشی وادار کند و الی آخر.

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه تجاری­‌سازی در دانشگاه‌­ها در جریان است، هسته‌­های تجاری‌سازی در ایران را پارک­ها، مراکز رشد و شرکت­های دانش بنیان دانست و گفت: این سه مورد در دانشگاه تربیت مدرس در جریان است. این دانشگاه در حال حاضر 104 هسته فناور در مرکز رشد دارد. همچنین دارای حدود 20 شرکت دانش‌بنیان است که تحت حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی برای اقتصاد ایران فعالیت می‌­کنند.

فتح‌­الهی همچنین با اشاره به رتبه بین 400 تا 600 دانشگاه­‌های ایران در نظام‌­های رتبه­‌بندی جهانی، بر بین‌المللی‌سازی دانشگاه‌­های ایران تأکید کرد و گفت: دانشگاه باید افتخار جمهوری اسلامی و افتخار مردم ایران باشد و فرزندان این سرزمین را برای زندگی در قرن 21 آماده کند.

وی افزود: برنامه‌­های دانشگاه برای تحقق این چشم‌انداز از نیمه دوم سال 96 وارد فاز اجرایی شده و اگر در تأمین منابع مالی با مشکلاتی روبرو نشود، آن‌ها را به یاری خدا به خوبی پیش خواهد برد.