ایران در فناوری نانو حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد/ تحریم‌ مانع رشد دانشمندان ایرانی نشد

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حمیده آقاجانی؛ با وجود اینکه دانشمندان معتقدند تئوری‌های اولیه دانش فناوری نانو به ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد، اما به طور عملی استفاده از این فناوری عمری کمتر از ۴۰ سال دارد؛ استفاده از علمی که توانمندی ایجاد ارتباط بین حوزه‌های مختلف علوم را دارد پژوهشگران را ترغیب کرد تا در همین زمان نسبتا کوتاه دست به تحقیقات گسترده زده و دستاوردهای خوبی به دست آوردند که موجب بهبود کیفیت زندگی جوامع بشری می‌شود.

نانوفناوری یک دانش میان‌رشته‌ای است و در ارتباط با حوزه‌هایی همچون مهندسی مواد، پزشکی، داروسازی و طراحی دارو، دامپزشکی، زیست‌شناسی، فیزیک کاربردی، ابزار‌های نیم رسانا، شیمی ابرمولکول و حتی مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی شیمی است.

روند تولید علم در حوزه فناوری نانو در کشور‌های اروپایی بسیار آرام بود، اما ورود به دنیای این فناوری خارق العاده در ایران با سرعت بالایی پیش می‌رفت. از اولین روز اسفند سال ۱۳۷۹ که برای اولین بار موضوع فناوری نانو توسط مرحوم ابتکار به دست رئیس جمهور وقت رسید تا به امروز تحول شگرف در تولید علم و تجاری سازی این محصولات رخ داده است.

۴۰ سال از عمر انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد و دشمنان به هر واسطه‌ای راه‌ها را بر روی کشور بسته‌اند، اما همین تحریم‌ها موجب شد تا جوانان ایرانی کمر همت بسته و کار‌هایی کنند که در باور هیچ کس نمی‌گنجد و در واقع پیشرفت‌های علمی کشور مصداق بارز این ضرب المثل است که «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد».

 

 

حالا دیگر کمتر کسی را می‌بینیم که نداند نانو چیست، حتما برای شما هم پیش آمده که هنگام خرید برخی کالا‌ها با واژه نانو مواجه شوید. از جوراب و لباس نوزاد گرفته تا مصالح ساختمانی و ظروف چینی از تکنولوژی نانو بی نصیب نمانده‌اند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید امروزه ایران در تولید علم فناوری نانو در بین ۱۰ کشور دنیا قرار دارد و به دنبال این است که در تولید محصولات نانو نیز به همین جایگاه دست یابد.

حالا دیگر این علم محدود به دانشگاه نیست و جشنواره‌های دانش‌آموزی دنیای جدیدی از علوم را در برابر علاقمندان قرار داده و دانش آموزان قبل از ورود به دنیای دانشگاهی متناسب با علاقمندی خود به دنبال یافته‌های جدید هستند. شیمی و زیست شناسی شاید در دوره‌ای فقط منوط به محفوظات بود، اما امروزه به ابزاری برای کشف حقایق علمی در بین نوجوان شده است.

فناوری نانو یک دهه موفق در تولید علم را پشت سر گذاشته است و حالا به مرحله عملی و تجاری سازی رسیده است و به قطع ستاد فناوری نانو در رسیدن به اهداف تدوین شده پررنگ و اثرگذار بوده است.

 

 

تکنولوژی برتر مشتری خود را دارد
به زعم بسیاری، ایران یکی از کشور‌هایی است که برای تهیه بسیاری از اقلام به واردات روی آورده و در برابر فروش نفت ناچار به دریافت کالا است، اما در حوزه فناوری نانو ایران در منطقه و آسیا حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. جوانان ایرانی با اتکا به توانمندی‌های خود و صرف فعل خواستن، توانسته‌اند به بازاری برای صادرات محصولات نانو تبدیل شوند.

 

به طور قطع داشتن تکنولوژی برتر مشتری را به خود جلب می‌کند، حالا فناوری نانو در ایران به قدری پیشرفت کرده که بسیاری از کشور‌های آسیایی و اروپایی خصوصا کشور‌های همسایه با نادیده گرفتن تحریم‌ها و تهدید‌ها به دنبال تجارت با ایران هستند.

صادرات محصولات نانویی ایران در سال ۹۶ بیش از ۶۲.۴ میلیون دلار و در سال ۹۵، در حدود ۳۶.۵ میلیون دلار بوده‌است. شیشه‌های ساختمانی با ۳۴.۸ میلیون دلار بیشترین سهم را در صادرات محصولات حوزه‌ی فناوری نانو داشته است. لوازم الکترونیک، لوازم جانبی تجهیزات، فرش ماشینی و انواع پوشاک به ترتیب با ۸.۸، ۸.۵، ۳.۶ و ۱.۹ میلیون دلار در رتبه‌های دوم تا پنجم مهمترین اقلام صادراتی نانو ساخت ایران در سال ۱۳۹۶ قرار دارند.

از منظر مقصد صادرات محصولات نانویی، کشور عراق با ۱۵ میلیون دلار بیشترین سهم را در واردات محصولات مبتنی بر فناوری نانو از ایران داشته است و پس از آن ترکیه و افغانستان به ترتیب با ۱۲.۹ و ۹.۸ میلیون دلار قرار دارند. در واقع سه کشور همسایه میزبان بیشتر محصولات نانویی ایران هستند. در رتبه‌ی چهارم لهستان قرار دارد که ۳ میلیون دلار از محصولات نانویی به این کشور اروپایی صادر شده‌است.

 

بررسی دقیق‌تر کشور‌های مقصد محصولات نانویی ایرانی نشان می‌دهد که کشور‌های همسایه ایران بیش از کشور‌های دیگر میزبان محصولات نانویی بوده‌اند، به‌طوری که ۴۷ میلیون دلار از کل صادرات ایران در سال ۹۶ به کشور‌های همسایه بوده است.

نکته‌ی قابل توجه، صادرات شیشه‌های ساختمانی به تمام ۸ کشور اول مقصد صادراتی محصولات نانویی است. در واقع این محصول را می‌توان رایج‌ترین محصول صادراتی ایران قلمداد کرد. از منظر تنوع صادرات، عراق و ترکیه با خرید شش محصول مختلف از شرکت‌های ایران سبد خرید متنوع‌تری نسبت به دیگر مشتریان محصولات نانویی ایران داشته‌اند و بعد از آن افغانستان با ۴ محصول قرار دارد اما نکته قابل توجه این است که برای خروج از اقتصاد نفتی این بازار می‌تواند بخش بیشتری را به خود اختصاص دهد و ایران ظرفیت‌های بیشتری برای صادرات محصول و یا فناوری نانو دارد.

 

با تفکیک قاره‌ای کشور‌های واردکننده‌ی محصولات نانویی ایران، آسیا با ۸۸.۳ درصد و اروپا با ۱۰.۲ درصد بالاترین سهم و قاره‌های دیگر، سهمی کمتر از یک درصد دارند؛ بنابراین بیشترین مشتریان نانومحصولات ایران در آسیا و اروپا قرار دارند.

 

 

 از سال ۹۴ تا ۹۶، چهل و نه کشور میزبان محصولات نانویی ایرانی بوده‌اند که از جمله این کشور‌ها می‌توان به آلمان، ایتالیا، استرالیا، سوئیس، سوئد، آمریکا، کانادا، چین و کره‌جنوبی اشاره کرد.

 

حسین وطن پور رئیس دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به پیشرفت‌های ایران در حوزه تولید دارو‌های ضد سرطان با استفاده از فناوری نانوتکنولوژی در گفتگو با خبرگزاری دانشجو اظهار کرد: درحال حاضر توسط یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان تعداد زیادی از دارو‌های ضدسرطان غیربایوتک تولید شده است.

وی ادامه داد: تولید محصولات ضدسرطان و غیرضدسرطان باعث شده است که در این زمینه تا حدودی خودکفا شویم و دیگر به وارد کردن نمونه خارجی آن‌ها احتیاجی نداشته باشیم.

رییس دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت با اشاره به وجود محصولات نانوتکنولوژی و خودکفایی در بخشی از حوزه دارو‌های ضدسرطان بیان کرد: علاوه بر دارو در حوزه تولید تجهیزات پزشکی و بسیاری از اقلام دیگر نیازی به واردات نداریم.

 

 

پروفسور هاشم رفیعی‌تبار پایه‌گذار علم نانو فناوری در ایران و از بنیانگذاران نانوپزشکی کشور با اشاره به کاربرد وسیع و پیشرفت‌های اساسی حوزه نوین نانو پزشکی در تشخیص و درمان بیماری‌ها در مقایسه با طب رایج، عنوان کرد: به عنوان نمونه با علم امروز پزشکی رایج نمی‌توان مکانیزم شروع، شکل گیری، رشد و تکثیر تومور‌های سرطانی را بطور بنیادی و در مقیاس‌های مولکولی و زیرمولکولی بررسی و تجزیه و تحلیل کرد در حالیکه با نانو پزشکی با دقت بالایی می‌توان این فرایند‌ها را بطور بنیادی بررسی و نهایتا تحت کنترل دقیق درآورد.

 

وی ادامه داد: در مقیاس تک سلولی، طب معمولی اساسا به هیچ وجه قادر به تشخیص افت و خیز‌ها و اختلالات تخریب کننده سلول‌ها و بیومولکول‌ها نبوده و نمی‌تواند تک سلول‌ها (و حتی چند صد هزار سلول) تخریب شده و سرطانی شده را به موقع و بدون آسیب رساندن جدی به سلول‌های سالم جانبی از بین ببرد، در حالیکه این امر در نانوپزشکی و در مقیاس نانو قابل تحقق است و یکی از زیر مجموعه‌های درخشان علم نانو پزشکی در حوزه تشخیص و درمان زودرس عارضه‌هایی از قبیل سرطان است.