به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، اخیرا عمران خان نخست وزیر پاکستان نامه‌ای به مقامات آمریکایی نوشته تا تکلیف خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان را روشن کنند و در صورت اجازه آمریکا اقدام به تکمیل این خط لوله و واردات گاز از ایران کنند. این موضوع موجب شد تا دوباره بحث صادرات گاز ایران به پاکستان در رسانه‌های ایران و پاکستان داغ شود.
۱۷ سال پیش مذاکره صادرات گاز ایران به پاکستان آغاز شد. در آن زمان تصمیم براین بود که خط لوله‌ای با عنوان خط لوله صلح میان ایران، پاکستان، هند و در نهایت چین احداث شود، تا گاز ایران از عسلویه به آسیای شرقی برسد.
در سال ۲۰۰۲ یعنی زمان مذاکرات اولیه شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که صادرات گاز ایران به پاکستان در قالب خط لوله صلح، به سنگ بزرگی به عنوان تحریم برخورد کند و امروز که در سال ۲۰۱۹ به سر می‌بریم فقط سهم ایران در احداث خط لوله صادرات گاز به پاکستان احداث شده باشد.
از آغاز رایزنی‌ها احداث خط لوله تا جداشدن هند از خط لوله
سال‌های پایانی دولت هشتم، آغاز رایزنی‌های اولیه ایران و پاکستان بود که در نهایت در سال‌های اول دولت نهم مذاکره ایران و پاکستان به نتیجه رسید و قرار بود در سال ۸۶ قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در قالب خط لوله صلح امضا شود، در همان سال نیز چین اعلام کرد قصد دارد به خط لوله صلح بپیوندد.
اما در ابتدای سال ۸۷ هند با پاکستان به مشکلات سیاسی برخورد و به تبع آن اعلام کرد که از خط لوله صلح کناره گیری خواهد کرد. با این تصمیم هند، عملا چین نیز از گاز ایران بی بهره می‌ماند. به همین دلیل رئیس جمهور وقت ایران به هندوستان سفر کرد تا مانع جداشدن هند از خط لوله صلح شود. با این سفر رئیس جمهور وقت به هند و پس از آن به پاکستان، دوباره شرایط برای احداث خط لوله صلح و کشیدن این خط به آسیای شرقی فراهم شد.
موش‌دواندن‌های آمریکا در احداث خط لوله صلح
در همین رابطه حسین نقره کار شیرازی معاون اسبق اموربین الملل وزارت نفت اعلام می‌کند شروطی برای امضای قرارداد خط لوله صلح وجود دارد که اگر هند و پاکستان به این شروط پایبند باشند قرارداد احداث این خط لوله، امضا خواهد شد. شروطی از قبیل: تامین امنیت خط لوله صلح، قیمت و حق ترانزیت گاز از پاکستان به هند.
با شرایطی که معاون اسبق وزیر نفت اعلام کرده بود به نظر می‌رسید همه چیز برای امضای قرارداد خط لوله صلح فراهم است، اما از همان سال که شرکت‌های خارجی در ایران حضور داشتند و بحث تحریم‌های نفتی و گازی مطرح نشده بود آمریکا مانع از امضای این قرارداد شد.
مهرماه سال ۹۷ یکبار دیگر علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی روی این موضوع صحه گذاشت و گفت: بر اساس قرارداد میان دو کشور، خط لوله انتقال گاز تا مرز احداث شده است و گاز نیز آماده تحویل است، اما گفته شده که آمریکا مانع می‌شود، زیرا از پیشرفت همکاری‌ها ناراحت است و نمی‌خواهد گاز به پاکستان صادر شود.
بنابر اظهارات منابع آگاه، هندی‌ها با توجه به فشار‌های آمریکا که درصدد محدود کردن صادرات انرژی از ایران بود، با بهانه‌تراشی‌های صوری و بی پایه و اساس برای بار مجدد برساز جدایی از خط لوله صلح کوبیدند و در نهایت تصمیم گرفتند تا انرژی مورد نیاز خود را از کشور دیگری به جز ایران تامین کنند که با این جدایی، قطری‌ها با حمایت امریکا اقدام به فروش گاز ال ان جی به هند کردند.
خط لوله‌ای که دیگر صلح نیست
پایه احداث خط لوله صلح این بود که به درگیری‌های چندین ساله پاکستان و هند خاتمه دهد و از طرفی گاز ایران به کشور‌های شرق آسیا برسد و در این زمینه اهداف سیاسی نیز مد نظر دولت جمهوری اسلامی ایران نیز قرار داشت، اما با خروج هند از خط لوله صلح، این خط لوله دیگر نام و نشانی از صلح نداشت بنابراین مذاکره گازی ایران و پاکستان ادامه پیدا کرد تا جایی که نماینده ویژه وزیر نفت در مذاکرات خط لوله صلح، جزئیات توافق ایران و پاکستان درباره خط لوله صلح را اعلام کرد.
حجت اله غنیمی فرد با اشاره به جزئیات این توافق اعلام می‌کند قیمت و فرمول قیمت گذاری، همچنین نحوه و حجم صادرات گاز ایران به پاکستان اصلاح شده است و پاکستانی‌ها نیز از این شرایط جدید ابراز رضایت کرده اند. با این شرایط نام خط لوله صلح به خط لوله آی پی (ایران و پاکستان) تغییر پیدا کرد.
پس از جمع بندی نهایی صورت گرفته بین مسئولان وقت وزارت نفت ایران و پاکستان دوباره و برای اتمام حجت دعوت نامه‌ای از سوی ایران به هند، به منظور پیوستن به خط لوله صادرات گاز ایران و پاکستان ارسال، اما جوابی از سوی مقامات هندی به این دعوت نامه داده نشد.
قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان امضا شد
پس از این کش و قوس ها، اوایل سال ۸۸ بود که قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان میان روسای جمهور دو کشور امضا و در نهایت مقرر شد ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران و ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان احداث و روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب گاز از طریق این خط لوله ۵۶ اینچی به پاکستان صادر شود.
با امضای این قرارداد شرکت گاز پروم روسیه نیز اعلام کرد حاضر است ایران و پاکستان را در احداث این خط لوله ۲۰۰۰ کیلومتری یاری کند تا ضمن ورود به این خط لوله مانعی از دخالت‌های آمریکا در منطقه شود.
پس از آنکه امضای این قرارداد در صدر اخبار رسانه‌های خارجی قرار گرفت فشار‌های آمریکا به پاکستان به منظور لغو قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور تشدید شد؛ به طوری که در تاریخ ۱۴ سپتامبر سال ۲۰۰۹ مجله تایم در یادداشتی با عنوان "چرا پاکستان کمک نمی‌کند؟ " مسئولان این کشور را به دلیل امضای این قرارداد مواخذه کردند.
احداث خط لوله آی پی آغاز شد
به هر حال با تمام این فشار‌ها کار احداث خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان از سال ۸۸ توسط قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا آغاز شد.
باشروع فعالیت احداث این خط لوله در خاک ایران، بار‌ها هند به دلیل نیاز به گاز درخواست پیوستن به این خط لوله را به ایران داد و از طرفی همانطور که گفته شد بار‌ها نیز به دلیل فشار‌های آمریکا از درخواستش منصرف شد؛ به همین دلیل مسئولان وقت صنعت نفت به این آمد و رفت‌های هند توجه نکرده و کار احداث خط لوله صادرات گاز به پاکستان را به پیش می‌بردند.
صادرات گاز تحت الشعاع تحریم‌های سیاسی
با ورود به دولت دهم و حوادث بعد از انتخابات، شرایط صادرات گاز ایران به پاکستان نیز تحت الشعاع این اتفاقات قرارگرفت و آمریکا فشار خود را برای لغو این قرارداد به پاکستان آغاز کرد.
اما پاکستانی‌ها در وهله اول به این فشار‌ها توجه نکردند که در نتیجه آمریکایی‌ها مجبور شدند با همکاری گروهک‌های تروریستی منطقه، خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان را که هنوز در مرحله احداث بود در چندین مرحله منفجر کنند.
آمریکایی‌ها در وهله دوم رایزنی‌های خود را با ترکمنستان به منظور صادرات گاز از این کشور به افغانستان، پاکستان و هند آغاز کردند تا با خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان رقابت کند و حتی در زمانی که روسای جمهور این کشور‌ها در ترکمنستان جمع شده بودند تا در مورد وادرات گاز از ترکمنستان مذاکره کنند، مسئولان آمریکایی در گفتگو با رسانه‌های خارجی اعلام کردند "حاضرند هزینه احداث این خط لوله را تامین و وظیفه احداث خطوط لوله را برعهده بگیرند" و به تبع این موضع گیری آمریکایی‌ها شرکت‌های بین المللی نفتی نیز به منظور احداث خط لوله تاپی (خط لوله صادرات گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان وهند) از خود رغبت نشان دادند.
این اقدمات آمریکا از یک سو و رایزنی با مسئولان پاکستانی از سوی دیگر موجب شد تا تمایل مسئولان پاکستان نسبت به واردات گاز از ایران کاهش پیدا کند به طوری که سفیر آمریکا در اسلام آباد به مقامات این کشور اعلام کرد" از آنجا که ایران شریک اقتصادی غیر قابل اعتمادی برای پاکستان است، بهتر است این کشور پروژه «خط لوله صلح» را که گاز ایران را به این کشور منتقل می‌کند، لغو کند". این موضوع درحالی رخ می‌داد که ایران خط لوله صادرات گاز را تا نزدیکی مرز‌های شرقی کشور کشیده بود.
ورود تحلیلگران و کارشناسان به خط لوله صادرات گاز‌ای پی
با وجود این شرایط کارشناسان انرژی دو کشور به اظهارات مداخله جویانه آمریکایی‌ها واکنش نشان داده و اعلام کردند پاکستان به گاز ایران نیازمند است، زیرا ایران تنها کشوری در منطقه است که می‌تواند منبع مطمئن انرژی باشد.
در پی این موضوع گیری‌های گسترده، کارشناسان انرژی پاکستانی در قالب حمایت از واردات گاز از ایران یادداشت‌های کارشناسی خود را را در رسانه‌های جهان منتشر کردند.
آمریکا که می‌دید به ظاهر ممکن است حریف این صحبت‌های کارشناسی نشود تصمیم گرفت از طریق دوست دیرینه خود و هم پیمان پاکستان یعنی ملک عبدالله عربستانی وارد شود.
از همین جهت پادشاه سابق عربستان رسما به دولت پاکستان گفت: "در قبال انصراف از واردات گاز ایران می‌تواند انرژی مورد نیاز پاکستان را با قیمت کمتری تامین و حتی برای تامین هزینه آن به دولت پاکستان وام‌های طولانی مدت بدهد. "
خط لوله اقتصادی آی پی، سیاسی شد
مسئولان صنعت نفت ایران که می‌دیدند بحث اقتصادی صادرات گاز ایران به پاکستان تبدیل به موضوع سیاسی شده است دست به کار شدند و پیشنهاد‌های مختلفی را به پاکستان در خصوص احداث خط لوله صادرات گاز در خاک این کشور دادند و اعلام کردند حاضرند تامین مالی این خط لوله را در خاک پاکستان به عهده بگیرند.
از طرف دیگر روسیه که شرایط پیچیده صادرات گاز ایران به پاکستان را می‌دید دوباره به پاکستانی‌ها پیشنهاد احداث خط لوله صادرات گاز را داد تا مانع دخالت آمریکایی‌ها در منطقه و این کشور شود.
از سوی دیگر ایران نیز تصمیم گرفت کاراحداث این خط را در خاک خود به اتمام رساند. به همین دلیل سرعت احداث این خط لوله ۵۶ اینچی را افزایش داد، ولی با گذشت ۳ سال از امضای قرارداد، خبری از احداث این خط در خاک پاکستان نبود.
پاکستانی‌ها که در دوراهی امینت انرژی ایران و فشار‌های سیاسی آمریکا و عربستان قرار گرفته بودند تصمیم گرفتند تا پیشنهاد کاهش قیمت گاز را به ایران بدهند تا به نوعی از این آب گل آلود ماهی خود را بگیرند.
به همین دلیل اواخر سال ۹۱ آصف علی زرداری به تهران سفر کرد و در این سفر دو روزه، مذاکرات جدی را با محمود احمدی نژاد انجام داد.
جزئیات مذاکره روسای جمهور ایران و پاکستان
درنهایت پس از این مذاکرات مقرر شد تا با اقدامات ایران کار ساخت خط لوله صادرات گاز در خاک پاکستان آغاز شود.
در این مذاکرات عنوان شد یک رشته خط لوله انتقال گاز به طول ۷۸۰ کیلومتر به قطر ۴۲ اینچ با مشارکت پیمانکاران ایرانی در خاک پاکستان و با سرمایه گذاری ایران به مدت ۲۲ ماه احداث شود و درنهایت از ابتدای فروردین ماه سال ۹۳ گاز ایران به پاکستان وصل شود.
براین اساس در تاریخ ۲۱ اسفند ماه سال ۹۱ کلنگ احداث خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان با حضور روسای جمهور دوکشور در خاک پاکستان به زمین خورد.
مداخله آمریکا در تصمیمات گازی پاکستان
همانطور که انتظار می‌رفت آمریکایی‌ها که انگار کلنگ احداث خط لوله "آی پی" به سرشان خورده بود از این تصمیم پاکستان به شدت عصبانی بودند و سفر‌های خود را به پاکستان آغاز کردند و همانگونه که رسانه‌های بین المللی گزارش دادند در این سفرهایشان از سیاست چماق و هویج بهره بردند.
به طوری که از یک سو پیشنهاد وام و تامین انرژی را مطرح و از سوی دیگر پاکستان را به تحریم و حمله نظامی تهدید می‌کردند.
آمریکایی‌ها می‌دانستند اگر گاز ایران به پاکستان برسد قطعا هند و چین با پیغام‌هایی که به مسئولان سیاسی و اقتصادی ایران داده اند نیز مشتری‌های بعدی این گاز خواهند بود و ایران عملا تحریم‌ها را با این اقدام دور خواهد زد.
چرخش ۱۸۰ درجه‌ای سیاست‌های ایران با تغییر دولت
با پایان دولت دهم شرایط صادرات گاز ایران به پاکستان کمی پیچیده‌تر از قبل شد، زیرا مسئولان پاکستانی که فکر می‌کردند با تغییر دولت دیگر امیدی به واردات گاز از ایران ندارند اعلام کردند قصد دارند تا خط لوله آی پی را احداث و گاز مورد نیاز خود را از ایران وارد کنند، اما فشار‌های آمریکا مانع از این کار شده است.
آن‌ها از یک سو امیدوارند با حمایت‌های ایران این خط لوله تا فروردین ماه سال ۹۳ احداث شود تا مشمول پرداخت جریمه نشوند (براساس قرارداد اگر این کشور نمی‌توانست تا دسامبر سال ۲۰۱۴ گاز مورد نیاز خود را وارد کند باید به ایران جریمه پرداخت می‌کرد) و از سوی دیگر وزیر جدید نفت ایران اعلام کرد ایران پولی برای ساخت خط لوله صادرات گاز در خاک پاکستان ندارد و آن‌ها باید خودشان برای احداث این خط لوله تامین مالی کنند.
آبان ماه سال ۹۲، بیژن زنگنه که خود مذاکره با پاکستانی‌ها را در دولت هشتم آغاز کرده بود در اظهار نظری تعجب آور در میان جمعی از خبرنگاران اعلام می‌کند" امیدی به صادرات گاز به پاکستان ندارد". این صحبت وی سوالات متعددی را در ذهن مسئولان صنعت نفت ایران و پاکستان ایجاد کرد که مهمترینش این بود که آیا ایران از صادرات گاز به پاکستان منصرف شده است؟
به همین دلیل مسئولان وزارت انرژی پاکستان درخواست ملاقات با وزیر نفت ایران دادند که این درخواست از سوی زنگنه پذیرفته نشد و در نهایت سخنگوی وزارت امورخارجه پاکستان اعلام کرد "هنوز قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور لغو نشده و این کشور تمام گزینه‌ها را برای تامین انرژی خود بررسی می‌کند. "
اقدامات پاکستانی‌ها برای تسریع در احداث خط لوله آی پی
پس از این موضوع گیری، پاکستانی‌ها مذاکره با آمریکا را به منظور استثنا کردن این پروژه از تحریم‌های ایران را آغاز کردند که البته نتیجه‌ای در بر نداشت.
پاکستانی‌ها که می‌دیدند به پایان زمان مهلت قانونی خود در خصوص واردات گاز از ایران نزدیک می‌شوند و باید جریمه چندین میلیون دلاری به ایران پرداخت کنند، دوباره سفر‌های خود را به تهران آغاز کردند تا ضمن یادآوری مذاکرات گذشته خود با مسئولان وقت وزارت نفت ایران، زمان احداث خط لوله را نیز به تعویق بی اندازند.
به همین دلیل در بازگشت از یکی از همین سفر‌ها اعلام کردند با ایران در خصوص احداث این خط لوله در شرایط جدید به توافق رسیده اند که البته پس از تکذیب اولیه از سوی مسئولان صنعت نفت مشخص شد برخی از پیشنهاد‌های پاکستان از جمله تعویق زمان ساخت و نحوه صادرات گاز به این کشور مورد توافق دو طرف قرار گرفته است.
پس از این مذاکرات، پاکستانی‌ها که می‌دیدند مسئولان سیاسی ایران به دنبال رایزنی با کشور‌های تحریم کننده و به خصوص آمریکا هستند و همچنین مسئولان جدید صنعت نفت ایران توافقات قبلی مسئولان وقت صنعت نفت را نادیده گرفته اند، احداث خط لوله آی پی را به تعویق انداخته و از موضع بالا با مسئولان صنعت نفت ایران برخورد کردند.
از همین جهت وزیر نفت پاکستان که در سال‌های قبل به دنبال احداث خط لوله آی پی با پیشنهادات ایران بود در اظهارات جدیدی اعلام کرد" واردات گاز از ایران روی میز این کشور قرار ندارد و تا تحریم‌های ایران برطرف نشود پاکستان نمی‌تواند از ایران گاز وارد کند. "
این اظهار وزیر نفت پاکستان موجب شد تا وزیر نفت ایران اعلام کند ایران هنوز به صادرات گاز به این همسایه شرقی می‌اندیشد و به محض برداشته شدن تحریم‌ها گاز ایران به پاکستان می‌رسد.
عدم استفاده ایران از حربه شکایت گازی
هرچه به سال ۹۳ نزدیک می‌شدیم انتظار براین بود که ایران از حربه شکایت گازی و دریافت جریمه استفاده کند تا پاکستان مجبور شود که این خط لوله را احداث کند، اما مسئولان صنعت نفت اعلام کردند ما مشکلی با همسایه شرقی خود نداریم و به دنبال دعوا و درگیری با این کشور نیستیم.
با تغییر ۱۸۰ درجه‌ای مواضع وزارت نفت ایران در قبال صادرات گاز به پاکستان، بیژن زنگنه وزیر نفت در اظهاراتی اعلام می‌کند صادرات گاز ایران به هند و چین نیز توجیه اقتصادی ندارد!
این اظهارات وزیر نفت درحالی مطرح می‌شود که گویا بیژن زنگنه صادرات گاز به پاکستان، هند وچین را تنها از لحاظ اقتصادی می‌نگرد در صورتیکه همانطور که در این گزارش مشهود است رفتار آمریکا در خصوص صادرات گاز ایران به پاکستان اقتصادی نبوده و کاملا سیاسی است و تمام تلاش خود را به کار برده است تا گاز ایران به پاکستان نرسد، زیرا آمریکا می‌داند رسیدن گاز ایران به پاکستان عملا نشان دهنده شکست تحریم‌های نفتی است.
۱۷ سال پیش مذاکره صادرات گاز ایران به پاکستان آغاز شد. در آن زمان تصمیم براین بود که خط لوله‌ای با عنوان خط لوله صلح میان ایران، پاکستان، هند و در نهایت چین احداث شود، تا گاز ایران از عسلویه به آسیای شرقی برسد.
در سال ۲۰۰۲ یعنی زمان مذاکرات اولیه شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که صادرات گاز ایران به پاکستان در قالب خط لوله صلح، به سنگ بزرگی به عنوان تحریم برخورد کند و امروز که در سال ۲۰۱۹ به سر می‌بریم فقط سهم ایران در احداث خط لوله صادرات گاز به پاکستان احداث شده باشد.
از آغاز رایزنی‌ها احداث خط لوله تا جداشدن هند از خط لوله
سال‌های پایانی دولت هشتم، آغاز رایزنی‌های اولیه ایران و پاکستان بود که در نهایت در سال‌های اول دولت نهم مذاکره ایران و پاکستان به نتیجه رسید و قرار بود در سال ۸۶ قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در قالب خط لوله صلح امضا شود، در همان سال نیز چین اعلام کرد قصد دارد به خط لوله صلح بپیوندد.
اما در ابتدای سال ۸۷ هند با پاکستان به مشکلات سیاسی برخورد و به تبع آن اعلام کرد که از خط لوله صلح کناره گیری خواهد کرد. با این تصمیم هند، عملا چین نیز از گاز ایران بی بهره می‌ماند. به همین دلیل رئیس جمهور وقت ایران به هندوستان سفر کرد تا مانع جداشدن هند از خط لوله صلح شود. با این سفر رئیس جمهور وقت به هند و پس از آن به پاکستان، دوباره شرایط برای احداث خط لوله صلح و کشیدن این خط به آسیای شرقی فراهم شد.
موش‌دواندن‌های آمریکا در احداث خط لوله صلح
در همین رابطه حسین نقره کار شیرازی معاون اسبق اموربین الملل وزارت نفت اعلام می‌کند شروطی برای امضای قرارداد خط لوله صلح وجود دارد که اگر هند و پاکستان به این شروط پایبند باشند قرارداد احداث این خط لوله، امضا خواهد شد. شروطی از قبیل: تامین امنیت خط لوله صلح، قیمت و حق ترانزیت گاز از پاکستان به هند.
با شرایطی که معاون اسبق وزیر نفت اعلام کرده بود به نظر می‌رسید همه چیز برای امضای قرارداد خط لوله صلح فراهم است، اما از همان سال که شرکت‌های خارجی در ایران حضور داشتند و بحث تحریم‌های نفتی و گازی مطرح نشده بود آمریکا مانع از امضای این قرارداد شد.
مهرماه سال ۹۷ یکبار دیگر علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی روی این موضوع صحه گذاشت و گفت: بر اساس قرارداد میان دو کشور، خط لوله انتقال گاز تا مرز احداث شده است و گاز نیز آماده تحویل است، اما گفته شده که آمریکا مانع می‌شود، زیرا از پیشرفت همکاری‌ها ناراحت است و نمی‌خواهد گاز به پاکستان صادر شود.
بنابر اظهارات منابع آگاه، هندی‌ها با توجه به فشار‌های آمریکا که درصدد محدود کردن صادرات انرژی از ایران بود، با بهانه‌تراشی‌های صوری و بی پایه و اساس برای بار مجدد برساز جدایی از خط لوله صلح کوبیدند و در نهایت تصمیم گرفتند تا انرژی مورد نیاز خود را از کشور دیگری به جز ایران تامین کنند که با این جدایی، قطری‌ها با حمایت امریکا اقدام به فروش گاز ال ان جی به هند کردند.
خط لوله‌ای که دیگر صلح نیست
پایه احداث خط لوله صلح این بود که به درگیری‌های چندین ساله پاکستان و هند خاتمه دهد و از طرفی گاز ایران به کشور‌های شرق آسیا برسد و در این زمینه اهداف سیاسی نیز مد نظر دولت جمهوری اسلامی ایران نیز قرار داشت، اما با خروج هند از خط لوله صلح، این خط لوله دیگر نام و نشانی از صلح نداشت بنابراین مذاکره گازی ایران و پاکستان ادامه پیدا کرد تا جایی که نماینده ویژه وزیر نفت در مذاکرات خط لوله صلح، جزئیات توافق ایران و پاکستان درباره خط لوله صلح را اعلام کرد.
حجت اله غنیمی فرد با اشاره به جزئیات این توافق اعلام می‌کند قیمت و فرمول قیمت گذاری، همچنین نحوه و حجم صادرات گاز ایران به پاکستان اصلاح شده است و پاکستانی‌ها نیز از این شرایط جدید ابراز رضایت کرده اند. با این شرایط نام خط لوله صلح به خط لوله آی پی (ایران و پاکستان) تغییر پیدا کرد.
پس از جمع بندی نهایی صورت گرفته بین مسئولان وقت وزارت نفت ایران و پاکستان دوباره و برای اتمام حجت دعوت نامه‌ای از سوی ایران به هند، به منظور پیوستن به خط لوله صادرات گاز ایران و پاکستان ارسال، اما جوابی از سوی مقامات هندی به این دعوت نامه داده نشد.
قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان امضا شد
پس از این کش و قوس ها، اوایل سال ۸۸ بود که قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان میان روسای جمهور دو کشور امضا و در نهایت مقرر شد ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران و ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان احداث و روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب گاز از طریق این خط لوله ۵۶ اینچی به پاکستان صادر شود.
با امضای این قرارداد شرکت گاز پروم روسیه نیز اعلام کرد حاضر است ایران و پاکستان را در احداث این خط لوله ۲۰۰۰ کیلومتری یاری کند تا ضمن ورود به این خط لوله مانعی از دخالت‌های آمریکا در منطقه شود.
پس از آنکه امضای این قرارداد در صدر اخبار رسانه‌های خارجی قرار گرفت فشار‌های آمریکا به پاکستان به منظور لغو قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور تشدید شد؛ به طوری که در تاریخ ۱۴ سپتامبر سال ۲۰۰۹ مجله تایم در یادداشتی با عنوان "چرا پاکستان کمک نمی‌کند؟ " مسئولان این کشور را به دلیل امضای این قرارداد مواخذه کردند.
احداث خط لوله آی پی آغاز شد
به هر حال با تمام این فشار‌ها کار احداث خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان از سال ۸۸ توسط قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا آغاز شد.
باشروع فعالیت احداث این خط لوله در خاک ایران، بار‌ها هند به دلیل نیاز به گاز درخواست پیوستن به این خط لوله را به ایران داد و از طرفی همانطور که گفته شد بار‌ها نیز به دلیل فشار‌های آمریکا از درخواستش منصرف شد؛ به همین دلیل مسئولان وقت صنعت نفت به این آمد و رفت‌های هند توجه نکرده و کار احداث خط لوله صادرات گاز به پاکستان را به پیش می‌بردند.
صادرات گاز تحت الشعاع تحریم‌های سیاسی
با ورود به دولت دهم و حوادث بعد از انتخابات، شرایط صادرات گاز ایران به پاکستان نیز تحت الشعاع این اتفاقات قرارگرفت و آمریکا فشار خود را برای لغو این قرارداد به پاکستان آغاز کرد.
اما پاکستانی‌ها در وهله اول به این فشار‌ها توجه نکردند که در نتیجه آمریکایی‌ها مجبور شدند با همکاری گروهک‌های تروریستی منطقه، خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان را که هنوز در مرحله احداث بود در چندین مرحله منفجر کنند.
آمریکایی‌ها در وهله دوم رایزنی‌های خود را با ترکمنستان به منظور صادرات گاز از این کشور به افغانستان، پاکستان و هند آغاز کردند تا با خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان رقابت کند و حتی در زمانی که روسای جمهور این کشور‌ها در ترکمنستان جمع شده بودند تا در مورد وادرات گاز از ترکمنستان مذاکره کنند، مسئولان آمریکایی در گفتگو با رسانه‌های خارجی اعلام کردند "حاضرند هزینه احداث این خط لوله را تامین و وظیفه احداث خطوط لوله را برعهده بگیرند" و به تبع این موضع گیری آمریکایی‌ها شرکت‌های بین المللی نفتی نیز به منظور احداث خط لوله تاپی (خط لوله صادرات گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان وهند) از خود رغبت نشان دادند.
این اقدمات آمریکا از یک سو و رایزنی با مسئولان پاکستانی از سوی دیگر موجب شد تا تمایل مسئولان پاکستان نسبت به واردات گاز از ایران کاهش پیدا کند به طوری که سفیر آمریکا در اسلام آباد به مقامات این کشور اعلام کرد" از آنجا که ایران شریک اقتصادی غیر قابل اعتمادی برای پاکستان است، بهتر است این کشور پروژه «خط لوله صلح» را که گاز ایران را به این کشور منتقل می‌کند، لغو کند". این موضوع درحالی رخ می‌داد که ایران خط لوله صادرات گاز را تا نزدیکی مرز‌های شرقی کشور کشیده بود.
ورود تحلیلگران و کارشناسان به خط لوله صادرات گاز‌ای پی
با وجود این شرایط کارشناسان انرژی دو کشور به اظهارات مداخله جویانه آمریکایی‌ها واکنش نشان داده و اعلام کردند پاکستان به گاز ایران نیازمند است، زیرا ایران تنها کشوری در منطقه است که می‌تواند منبع مطمئن انرژی باشد.
در پی این موضوع گیری‌های گسترده، کارشناسان انرژی پاکستانی در قالب حمایت از واردات گاز از ایران یادداشت‌های کارشناسی خود را را در رسانه‌های جهان منتشر کردند.
آمریکا که می‌دید به ظاهر ممکن است حریف این صحبت‌های کارشناسی نشود تصمیم گرفت از طریق دوست دیرینه خود و هم پیمان پاکستان یعنی ملک عبدالله عربستانی وارد شود.
از همین جهت پادشاه سابق عربستان رسما به دولت پاکستان گفت: "در قبال انصراف از واردات گاز ایران می‌تواند انرژی مورد نیاز پاکستان را با قیمت کمتری تامین و حتی برای تامین هزینه آن به دولت پاکستان وام‌های طولانی مدت بدهد. "
خط لوله اقتصادی آی پی، سیاسی شد
مسئولان صنعت نفت ایران که می‌دیدند بحث اقتصادی صادرات گاز ایران به پاکستان تبدیل به موضوع سیاسی شده است دست به کار شدند و پیشنهاد‌های مختلفی را به پاکستان در خصوص احداث خط لوله صادرات گاز در خاک این کشور دادند و اعلام کردند حاضرند تامین مالی این خط لوله را در خاک پاکستان به عهده بگیرند.
از طرف دیگر روسیه که شرایط پیچیده صادرات گاز ایران به پاکستان را می‌دید دوباره به پاکستانی‌ها پیشنهاد احداث خط لوله صادرات گاز را داد تا مانع دخالت آمریکایی‌ها در منطقه و این کشور شود.
از سوی دیگر ایران نیز تصمیم گرفت کاراحداث این خط را در خاک خود به اتمام رساند. به همین دلیل سرعت احداث این خط لوله ۵۶ اینچی را افزایش داد، ولی با گذشت ۳ سال از امضای قرارداد، خبری از احداث این خط در خاک پاکستان نبود.
پاکستانی‌ها که در دوراهی امینت انرژی ایران و فشار‌های سیاسی آمریکا و عربستان قرار گرفته بودند تصمیم گرفتند تا پیشنهاد کاهش قیمت گاز را به ایران بدهند تا به نوعی از این آب گل آلود ماهی خود را بگیرند.
به همین دلیل اواخر سال ۹۱ آصف علی زرداری به تهران سفر کرد و در این سفر دو روزه، مذاکرات جدی را با محمود احمدی نژاد انجام داد.
جزئیات مذاکره روسای جمهور ایران و پاکستان
درنهایت پس از این مذاکرات مقرر شد تا با اقدامات ایران کار ساخت خط لوله صادرات گاز در خاک پاکستان آغاز شود.
در این مذاکرات عنوان شد یک رشته خط لوله انتقال گاز به طول ۷۸۰ کیلومتر به قطر ۴۲ اینچ با مشارکت پیمانکاران ایرانی در خاک پاکستان و با سرمایه گذاری ایران به مدت ۲۲ ماه احداث شود و درنهایت از ابتدای فروردین ماه سال ۹۳ گاز ایران به پاکستان وصل شود.
براین اساس در تاریخ ۲۱ اسفند ماه سال ۹۱ کلنگ احداث خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان با حضور روسای جمهور دوکشور در خاک پاکستان به زمین خورد.
مداخله آمریکا در تصمیمات گازی پاکستان
همانطور که انتظار می‌رفت آمریکایی‌ها که انگار کلنگ احداث خط لوله "آی پی" به سرشان خورده بود از این تصمیم پاکستان به شدت عصبانی بودند و سفر‌های خود را به پاکستان آغاز کردند و همانگونه که رسانه‌های بین المللی گزارش دادند در این سفرهایشان از سیاست چماق و هویج بهره بردند.
به طوری که از یک سو پیشنهاد وام و تامین انرژی را مطرح و از سوی دیگر پاکستان را به تحریم و حمله نظامی تهدید می‌کردند.
آمریکایی‌ها می‌دانستند اگر گاز ایران به پاکستان برسد قطعا هند و چین با پیغام‌هایی که به مسئولان سیاسی و اقتصادی ایران داده اند نیز مشتری‌های بعدی این گاز خواهند بود و ایران عملا تحریم‌ها را با این اقدام دور خواهد زد.
چرخش ۱۸۰ درجه‌ای سیاست‌های ایران با تغییر دولت
با پایان دولت دهم شرایط صادرات گاز ایران به پاکستان کمی پیچیده‌تر از قبل شد، زیرا مسئولان پاکستانی که فکر می‌کردند با تغییر دولت دیگر امیدی به واردات گاز از ایران ندارند اعلام کردند قصد دارند تا خط لوله آی پی را احداث و گاز مورد نیاز خود را از ایران وارد کنند، اما فشار‌های آمریکا مانع از این کار شده است.
آن‌ها از یک سو امیدوارند با حمایت‌های ایران این خط لوله تا فروردین ماه سال ۹۳ احداث شود تا مشمول پرداخت جریمه نشوند (براساس قرارداد اگر این کشور نمی‌توانست تا دسامبر سال ۲۰۱۴ گاز مورد نیاز خود را وارد کند باید به ایران جریمه پرداخت می‌کرد) و از سوی دیگر وزیر جدید نفت ایران اعلام کرد ایران پولی برای ساخت خط لوله صادرات گاز در خاک پاکستان ندارد و آن‌ها باید خودشان برای احداث این خط لوله تامین مالی کنند.
آبان ماه سال ۹۲، بیژن زنگنه که خود مذاکره با پاکستانی‌ها را در دولت هشتم آغاز کرده بود در اظهار نظری تعجب آور در میان جمعی از خبرنگاران اعلام می‌کند" امیدی به صادرات گاز به پاکستان ندارد". این صحبت وی سوالات متعددی را در ذهن مسئولان صنعت نفت ایران و پاکستان ایجاد کرد که مهمترینش این بود که آیا ایران از صادرات گاز به پاکستان منصرف شده است؟
به همین دلیل مسئولان وزارت انرژی پاکستان درخواست ملاقات با وزیر نفت ایران دادند که این درخواست از سوی زنگنه پذیرفته نشد و در نهایت سخنگوی وزارت امورخارجه پاکستان اعلام کرد "هنوز قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور لغو نشده و این کشور تمام گزینه‌ها را برای تامین انرژی خود بررسی می‌کند. "
اقدامات پاکستانی‌ها برای تسریع در احداث خط لوله آی پی
پس از این موضوع گیری، پاکستانی‌ها مذاکره با آمریکا را به منظور استثنا کردن این پروژه از تحریم‌های ایران را آغاز کردند که البته نتیجه‌ای در بر نداشت.
پاکستانی‌ها که می‌دیدند به پایان زمان مهلت قانونی خود در خصوص واردات گاز از ایران نزدیک می‌شوند و باید جریمه چندین میلیون دلاری به ایران پرداخت کنند، دوباره سفر‌های خود را به تهران آغاز کردند تا ضمن یادآوری مذاکرات گذشته خود با مسئولان وقت وزارت نفت ایران، زمان احداث خط لوله را نیز به تعویق بی اندازند.
به همین دلیل در بازگشت از یکی از همین سفر‌ها اعلام کردند با ایران در خصوص احداث این خط لوله در شرایط جدید به توافق رسیده اند که البته پس از تکذیب اولیه از سوی مسئولان صنعت نفت مشخص شد برخی از پیشنهاد‌های پاکستان از جمله تعویق زمان ساخت و نحوه صادرات گاز به این کشور مورد توافق دو طرف قرار گرفته است.
پس از این مذاکرات، پاکستانی‌ها که می‌دیدند مسئولان سیاسی ایران به دنبال رایزنی با کشور‌های تحریم کننده و به خصوص آمریکا هستند و همچنین مسئولان جدید صنعت نفت ایران توافقات قبلی مسئولان وقت صنعت نفت را نادیده گرفته اند، احداث خط لوله آی پی را به تعویق انداخته و از موضع بالا با مسئولان صنعت نفت ایران برخورد کردند.
از همین جهت وزیر نفت پاکستان که در سال‌های قبل به دنبال احداث خط لوله آی پی با پیشنهادات ایران بود در اظهارات جدیدی اعلام کرد" واردات گاز از ایران روی میز این کشور قرار ندارد و تا تحریم‌های ایران برطرف نشود پاکستان نمی‌تواند از ایران گاز وارد کند. "
این اظهار وزیر نفت پاکستان موجب شد تا وزیر نفت ایران اعلام کند ایران هنوز به صادرات گاز به این همسایه شرقی می‌اندیشد و به محض برداشته شدن تحریم‌ها گاز ایران به پاکستان می‌رسد.
عدم استفاده ایران از حربه شکایت گازی
هرچه به سال ۹۳ نزدیک می‌شدیم انتظار براین بود که ایران از حربه شکایت گازی و دریافت جریمه استفاده کند تا پاکستان مجبور شود که این خط لوله را احداث کند، اما مسئولان صنعت نفت اعلام کردند ما مشکلی با همسایه شرقی خود نداریم و به دنبال دعوا و درگیری با این کشور نیستیم.
با تغییر ۱۸۰ درجه‌ای مواضع وزارت نفت ایران در قبال صادرات گاز به پاکستان، بیژن زنگنه وزیر نفت در اظهاراتی اعلام می‌کند صادرات گاز ایران به هند و چین نیز توجیه اقتصادی ندارد!
این اظهارات وزیر نفت درحالی مطرح می‌شود که گویا بیژن زنگنه صادرات گاز به پاکستان، هند وچین را تنها از لحاظ اقتصادی می‌نگرد در صورتیکه همانطور که در این گزارش مشهود است رفتار آمریکا در خصوص صادرات گاز ایران به پاکستان اقتصادی نبوده و کاملا سیاسی است و تمام تلاش خود را به کار برده است تا گاز ایران به پاکستان نرسد، زیرا آمریکا می‌داند رسیدن گاز ایران به پاکستان عملا نشان دهنده شکست تحریم‌های نفتی است.
ارسال نظرات