برکتی که بنیاد برکت به روستا‌ها آورد / چگونه مهاجرت معکوس، روستای خالی از سکنه را آباد کرد / مشاهده واقعیات امیدبخش روستا‌ها از نزدیک

گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو  - علی ترابی، صبح یک روز گرم تابستانی به استان سردسیر و غربی کشور رفتیم تا از نزدیک روند اجرای طرح‌های اشتغال زای بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) را از نزدیک مشاهده کنیم. سفری که در پایان تصویری بسیار فراتر از آنچه در لحظات ابتدایی تصور می‌کردیم به ما نشان داد. با ما همراه باشید تا گزارشی از این سفر یک روزه جذاب را بخوانید، گزارشی از جنس واقعیات امیدبخش جامعه که اخیرا هم رهبر معظم انقلاب مطالبه بیشتر بیان شدن آن در رسانه‌ها را داشتند.

پرده اول روستای گوندک؛ آمار امیدوار کننده مهاجرت معکوس با ایجاد اشتغال پایدار
روستای گوندک از توابع شهرستان بیجار در استان کردستان است که بنا بر قول یکی از مطلعین روستا در دهه هفتاد با حضور ۷۵ خانوار، جمعیتی در حدود ششصد تا هفتصد نفر را پذیرا بوده است. نود درصد این جمعیت، اما در ادامه و حدفاصل سال‌های ۸۰ تا ۸۴ روستا را ترک کرده و به شهر‌های دیگری مثل تهران، کرج و خود بیجار مهاجرت می‌کنند. داستان زمانی غم انگیز‌تر می‌شود که بدانیم در اواخر سال ۹۵ از آن آمار ۷۵ خانوار دهه ۷۰ فقط ۵ خانوار در روستا باقی مانده اند که تازه ۲ تای آن‌ها نیز رخت مهاجرات رو بر بسته اند و روستا کاملا دارد حالت متروکه به خود می‌گیرد.

اما این رویه مدتی هست که در این روستا تغییر کرده است، درست از زمانی که طرح‌های اشتغال زای اجتماع محور بنیاد برکت شروع شده، عدد ناامید کننده ۵ خانوار حالا به ۳۸ خانوار رسیده و صحبت‌های اهالی خبر از بیشتر شدن از این آمار نیز می‌دهد.
اهالی روستای گوندک اظهار دارند که شغل آبا و اجدادی آن‌ها نگهداری دام‌های سبک و سنگین است و با حمایتی که بنیاد در زمینه دامداری از آن‌ها داشته توانسته اند عدد دام هایشان را هم افزایش دهند. در همین زمینه یکی از اهالی روستا که سابقا کارگر ساده ساختمانی در بیجار بوده، با دریافت تسهیلات بنیاد ۲۵ راس گوسفند تهیه کرده و الان توانسته با تلاش شش ماهه خود این عدد را نزدیک به دوبرابر کند و بتواند بجای کارگری روزمزد صاحب ۴۵ راس گوسفند باشد.

 

با مردمان گوندک که صحبت کردم حس خوشحالی و شادمانی از بازگشت به زادگاه و به نوعی وطن را در آن‌ها به خوبی مشاهده کردم. وقتی یکی از آن‌ها میگفت من امکانات حداقلی شهر را کنار گذاشتم که در موطنم باشم، یا وقتی فرد دیگری گفت: نهایت کاری که در شهر برای ما باشد، سیگار فروشی و مواد فروشی است، اما اینجا صاحب شغل مناسب و پایدار شدم حقیقتا به فعالیت‌های بنیاد برکت بالیدم، اما وقتی غصه مردم از رفت و آمد در جاده خاکی روستا را مشاهده کردم یا زمانی که دیدم این اهالی مدرسه مخروبه‌ای را با دست نشان می‌دهند که فقط یک تعمیرات و یک معلم میخواهد، حقیقتا از کم کاری دولت در حق این مردم متاثر شدم. یادم نمی‌رود تشکر‌های مردم از بنیاد و داد دلی که از کم کاری دولت داشتند را.

 

پرده دوم روستای خودلان؛ تلاش برای احیای جایگاه قالی بیجار؛ استواری بانوان قالیباف در کنار مردان زحمتکش
قبل از اینکه به خودلان دیگر روستای تابعه بیجار اشاره کنم، می‌خواهم به فرصتی بپردازم که از هم مسیر شدن با سه تسهیلگر بنیاد برکت در استان کردستان برایم ایجاد شد. سه جوان نازنینی که مرد و مردانه در شهر خود ایستاده بودند تا حلقه وصلی باشند بین بنیاد و تلاش گران روستایی. درد دل‌های شنیدنی داشتند و گا‌ها تامل برانگیز. برایم از تلاش جهادی شان گفتند از اینکه چه ساعت‌ها و روز‌هایی که برای اعتلای روستا‌های شهرشان تلاش کردند و در عوض زخم زبان شنیدند. از با عظمی راسخ ۴ درصد گندم ایران را در بیجار تولید کرده اند گفتند و در کنارش از کم توجهی دولت نسبت به ظرفیت شان گلایه کردند.
نمیدانم سرنوشت شان چیست، ولی واقعا لحظاتی به حالشان و کارشان غبطه خوردم که واسطه و تسهیلگر امور چه انسان‌های نازنینی هستند. پاکانی که در روستا زندگی ساده‌ای دارند و از غل و غش ما شهری‌ها بدورند. ان شاالله که هرکجا هستند موفق و سربلند باشند، برفراز و سرفراز.

 

 

 

خودلان، اما روی دیگری به ما نشان داد، از این نظر که حداقل جاده‌ای آسفالته داشت و دسترسی به خانه هایش راحت‌تر بود. در بدو ورود به روستا با یک مکانیکی مواجه شدیم. مغازه‌ای به ظاهر کوچک، ولی پر نشاط. دکانی که از نتیجه تلاش دو جوان پدید آمده بود که یکی شان می‌گفت: من در رشته مکانیکی استعداد داشتم، ولی بخاطر نداشتن پول نتوانسته بودم از آن بهره‌مند باشم. او حالا با تسهیلات بنیاد صاحب مغازه شده بود، افراد دیگری را هم صاحب شغل پایدار کرده بود و درکنار در آمد خوبش، رنج راه را بر خودرو‌های خراب روستا مرتفع کرده بود.
از مکانیکی به چند کارگاه قالیبافی سرزدیم، جایی که زنان خانه دار روستا دوشادوش مردانشان پای کار رونق تولید آمده بودند. قالی معروف بیجار را احیا کرده بودند و از کنارش لذت کار کردن برای خودشان و نه روز مزد دیگران را چشیده بودند. حتی دیدم کارگاهی را دیدم که خانواده تلاشگرش در کنار گره زدن نخ‌های قالی مشغول نو کردن خانه و کاشانه شان شده بودند و از این رهاورد، از آسیب‌های احتمالی سایر خانه‌های فرسوده خشت و گلی در امان مانده بودند.

 

پرده سوم روستای خسروآباد؛ از مسجد جامع باستانی و زیبا تا پرورش شتر مرغ
خسرو آباد سومین و آخرین روستایی بود که در سفر کوتاه و یک روزه به استان زیبای کردستان فرصت کردیم ببینیم. واحد پرورش شتر مرغ این روستا به قولی یکی از برادران تسهیلگر از آن کار‌های حسابی و جذاب بود. جایی که اقای خزایی توانسته بود چرخه علمی پرورش شتر مرغ از جوجه کشی تا انتها را یکجا جمع کند؛ آنهم در یک روستا.

 

خزایی میگفت که ۱۵ سال ساکن کرج بوده، اما الان سه سالی هست که با مهاجرت معکوس به خسروآباد آمده است. دوسالی را با پول خودش کار‌هایی کرده که البته موفق هم بوده، اما امسال با خرید سه دستگاه جوجه کشی موفق به تولید ۴۰ جوجه شتر مرغ شده، چیزی که باید در گذشته از شمال میخریدهو با تحمل ریسک آسیب رسیدن به تخم‌ها آنرا به خسرو آباد می‌رسانده است.
با آقای خزایی بعد از توضیحات مفصلش و البته بازدید از دستگاه هایش خداحافظی کردیم، اما جمله خاصی که از ته دل به ما گفت، عجیب به دلم نشست، آنجا که وقتی در مسجد جامع روستا با شربت از ما پذیرایی می‌کرد گفت، خبرنگارها! خداوکیلی خسروآباد رو معرفی کنین.

 

البته جا دارد همینجا به مسجد جامع خسروآباد که به گفته یکی از مطلعین روستا ۳۵۰ سال قدمت داشت هم اشاره کنم، که معماری بسیار زیبایی داشت. آجرچینی جالب توجه در کنار سبک معماری خاص آن و قرارگیری ستون‌ها همه بچه‌ها را به وسوسه عکاسی انداخته بود.

طرح‌های اشتغال زای بنیاد برکت در روستا‌ها چیست و چه تفاوتی با سایر کار‌های مشابه دارد؟

اما شاید برای شمایی که تا اینجای این گزارش و سفرنامه را خوانده اید، سوالی پیش آمده باشد و آنهم اینکه بنیاد برکت چه کرده که اینهمه طرح اشتغال زای دهان پر کن نتوانسته آن را اجرا کند. پاسخ این پرسش را ما همان ابتدای سفر شنیدیم و می‌خواهم شما در حسن ختام گزارشم بخوانید.
در خصوص طرح‌های اجرا شده توسط بنیاد برکت دکتر مرتضی نیازی، مدیر طرح‌های اجتماع محور بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) برای روشن شدن اذهان خبرنگاران به توضیحاتی درباره کم و کیف فعالیت‌های اشتغال زا اشاراتی کرد و گفت: چگونه هر یک از این طرح‌ها اوضاع اشتغال در روستاها‌ها را تغییر داده است.
بنیاد برکت مدل توسعه روستایی خود را با تعریف سه طرح مختلف به اجرا در آورده است؛ سحاب، آسمان و آفتاب. هر یک از این طرح‌ها مدل مختلفی برای اجرا دارد. مثلا طرح سحاب که بخش اعظمی از آمار سال گذشته بنیاد در خصوص ۱۰ هزار طرح اشتغال‌زایی را با ۴۰ هزار فرصت شغلی را عهده دار بوده است؛ بخشی از اجرای مدل جامع توسعه‌ی مناطق محروم و روستایی را پشتیبانی می‌نماید.

 

در این مسیر و در چارچوب ظرفیت‌های محیطی، در ابتدا زمینه‌های ایجاد کسب‌وکار تعیین می‌شود و پس از سنجش و تطبیق اهلیت فنی افرادی که تمایل به کسب‌وکار تعریف‌شده دارند؛ فرآیند‌های تأمین منابع و اخذ مجوز‌های قانونی طی می‌شود. در این مسیر، فرد متقاضی در تمامی مراحل (فنی، مالی، اجرایی) مشارکت می‌کند و یکی از موضوعات حایز اهمیت در پیشبرد این طرح، نظام مدیریتی و اجرایی پیش‌بینی شده است که به‌واسطه‌ی آن، تمامی مراجع رسمی عهده‌دار نقشی معین در پیشبرد هدف اجرای طرح هستند.
اما طرح آسمان با بهره‌گیری از چارچوب معیشت پایدار که ناظر بر رویکردی فراگیر در امر فقرزدایی است، بر تمامی ابعاد معیشتی جوامع (انسانی، اجتماعی، مالی، زیرساختی و طبیعی) تمرکز می‌نماید. در ادامه پس از سنجش میزان هر یک از آن ابعاد، با بهره‌گیری از عاملیت مستقیم اعضای جوامع محلی، اقدام به توسعه‌ی عوامل اثرگذار بر معیشت می‌کند.
در کنار سحاب و آسمان، طرح آفتاب قرار می‌گیرد. این طرح با تمرکز بر دو بعد ۱- توانمندسازی اعضای جوامع محلی و ۲- تکمیل زنجیره‌های مربوط به کسب‌وکار‌ها (حاصل از اجرای طرح آسمان و سحاب و یا سایر فعالیت‌ها)، زمینه‌ی فقرزدایی را فراهم می‌آورد. بدین ترتیب، طی اقدامی مشارکتی هم در بخش سرمایه‌گذاری و هم در بخش مدیریتی، اعضای جامعه‌ی محلی با همکاری سایر سرمایه‌گذاران نظیر بنیاد برکتِ ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) (با سهمی کم‌تر از سهم اعضای جامعه‌ی محلی) کسب‌وکاری متوسط را شکل داده و ضمن بهره‌مندی از کارکرد آن، از سایر کسب‌وکار‌های مرتبط با ظرفیت‌های محیط، حمایت می‌نماید؛ و دست آخر و ماحصل این سه طرح به مدل هادی تلاش اقتصادی برکت یا طرح مهتاب قرار می‌گیرد. این اقدام که در کشور، امری بدیع است در قالب طرح‌های جداگانه تدوین و منتشر می‌شود. تاکنون در حوزه‌های دام سبک- گوسفندداری و پرورش بز، نیروگاه خورشیدی خانگی، زنبورداری، فرش دست‌باف، پرورش گاو، پرورش مرغ تخم‌گذار و پرورش بوقلمون، این مهم انجام شده و نتایج آن در اختیار کارآفرینان، قرار گرفته است.