به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در پی نیاز کشور به یک انقلاب در حوزه فرهنگی در سال ۶۴ به دستور حضرت امام خمینی(ره)، شورایعالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت.
البته آن زمان‌ها نامش «ستاد انقلاب فرهنگی» و متشکل از رؤسای سه قوه و تعداد دیگری از اندیشمندان فرهنگی کشور بود.
بعدها که نام این ستاد را شورایعالی انقلاب فرهنگی نهادند این شورا از سوی مقام معظم رهبری به عنوان اتاق فرمان فرهنگی کشور برشمرده شد که وظیفه حراست و پاسبانی از مرزهای فرهنگی انقلاب اسلامی را برعهده دارد.
شورایعالی انقلاب فرهنگی که رئیسش رئیس جمهور است، یک دبیر هم دارد که در دبیرخانه شورا برای تحقق اهدافی نظیر فراهم آوردن زمینه‌های لازم در راستای کارشناسی هرچه بهتر مصوبات شورای عالی و پشتیبانی‌علمی، پژوهشی و خدماتی متناسب با وظایف و مسؤولیت‌های آن برنامه‌ریزی می کند.
از دی‌ماه سال 97، دبیر جدیدی برای شورایعالی انقلاب فرهنگی منصوب شد، سیدسعیدرضا عاملی متولد ۱۳۴۰ در کرج که رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و استاد گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی است، از حدود 6 ماه پیش به عنوان دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند.
با توجه به برگزاری نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه در مهرماه از عاملی درباره اهمیت علوم شناختی و نقش آن در موفقیت رسانه‌ها نیز سوال کردیم.
* خلأهای رفتاری انسان از طریق علوم شناختی جبران می‌شود
همان طور که می‌دانید قرار است نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه در مهرماه امسال برگزار شود، شما به عنوان دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی که استاد ارتباطات دانشگاه مادر کشور نیز هستید، اهمیت رشته میان‌رشته‌ای علوم شناختی و ارتباط این رشته با موفقیت رسانه‌ها را در چه می‌دانید؟
عاملی: علوم شناختی جزء علوم بین‌رشته‌ای محسوب می‌شود و از این نظر اهمیت دارد که انسان با یک رشد و بالندگی بیشتری در هوش و روابط اجتماعی مواجه می‌شود که نمی‌توان گفت انسان امروز مانند انسان یک قرن پیش است تفاوت‌های فاحشی بین انسان امروز و انسان سده قبل ایجاد شده است.
از طرفی فناوری‌های هوشمند که به نوعی تلاش می‌کند به سمت کپی کردن انسان حرکت کند و پدیده‌ای به نام «موجودات شبیه انسان» را دنبال می‌کند، یک عرصه بزرگ از علوم شناختی است.
از این رو آزمایشگاه‌های علوم شناختی از یک طرف آزمایشگاه‌هایی هستند که مطالعات علوم شناختی، مطالعات اجتماعی، انسان‌شناسی و عرصه‌های مرتبط با رفتار انسان را دنبال می‌کنند و از طرفی هم می‌خواهند این رفتار را به موجود شبیه‌سازی شده‌ای تبدیل کنند که همین رفتار را ادامه دهد.
* از طریق علوم شناختی می‌توان خلأهای رفتاری انسان را هم جبران کرد
همچنین امروز صنایعی در واقعیت مجازی تحت عنوان واقعیت گسترده به وجود آمده است، واقعیت گسترده به دنبال این است که شبیه‌سازی را به واقعی‌ترین شکل برساند یعنی شما با یک موجود فناوری مواجه شوید که نتوانید تشخیص دهید آن موجود انسان است یا ماشین.
این پدیده با ربات‌هایی که کاملاً رباتیک بودن آنها مشخص بود، متفاوت است. بنابراین علوم شناختی اولاً مربوط به خود انسان است که بدانیم چطور می‌توان رفتار مطلوبی را برای انسان دنبال کرد که احیاناً خلأهای رفتاری انسان هم جبران شود.
* آشتی علوم از طریق رشته میان‌رشته‌ای علوم شناختی
وسعت دانش علوم شناختی نسبت به علوم دیگر به چه میزان است؟
عاملی: شاید هیچ دوره‌ای موضوع آشتی علوم به این اندازه مطرح نبوده که کارشناسان تمام علوم بتوانند با یکدیگر کار کنند.
اگر دقت کنید می‌بینید که امروز دانش اینترنت پدیده‌ها ایجاد شده این دانش بعدها به نانو و بایو تکنولوژی در تمام پدیده‌ها تبدیل شد، یعنی مسائل مربوط به موجودات بسیار ریز هم مورد بررسی قرار گرفت و ریز شدن در پدیده‌ها ایجاد شد، از این نظر دایره علوم شناختی یک دایره بسیار بزرگ بین‌رشته‌ای است که آشتی بین حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و حوزه‌های انسانی است، نکته دیگری هم که وجود دارد بحث داده کاوی است.
داده کاوی هم در دایره علوم شناختی تعریف می‌شود، در داده کاوی به مقیاس بسیار ریزی پدیده‌ها شناسایی و اولویت پدیده‌ها مشخص می‌شود.
* چرخش مالی بالای هوش مصنوعی
داده کاوها می‌گویند داده کاوی دانش استخراج طلا در بیابان است، به لحاظ هوش زیاد توانایی دریافت مطالب بسیار در داده کاوی وجود دارد در حال حاضر تجارت هوش مصنوعی از 2 تریلیون دلار هم گذشته است و چرخش مالی بسیاری دارد، از آن طرف هم حوزه کسب و کار به علوم شناختی مربوط می‌شود.
البته نکته‌ای که در این بحث وجود دارد این است که ما باید از منظر نگرش الهی اسلامی نیز علوم شناختی را مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم از این منظر تا چه حد می‌توانیم در این دانش پیش برویم.
* ضرورت حرکت علوم حوزوی پا به پای پیشرفت علوم شناختی
این بحث را از چه دیدگاهی مطرح می‌کنید؟
عاملی: دقت کنید ما باید بدانیم که اگر ما توانایی این موضوع را پیدا کنیم که بتوانیم خوانش ذهن را به طور صنعتی انجام دهیم آیا امکان انجام این کار از نظر نگرش‌های دینی هم وجود دارد؟ آیا ما از نظر نگرش دینی می‌توانیم اختیارات و توانایی انسان را به یک انسان کاملاً ساختگی منتقل کنیم؟ به هر حال حتماً باید علوم حوزوی و علوم دینی پا به پای این مسیر حرکت کنند.
* اهمیت علوم شناختی برای اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی
اهمیت این رشته برای اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی تا چه میزان است؟
عاملی: شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز بر پیشرفت علوم شناختی تأکید بسیاری دارد، تصویب سند ملی علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی و سند راهبردی علوم و فناوری‌های شناختی و همچنین تشکیل ستاد فن‌آوری نانو در نتیجه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است.
* جزئیات تشکیل کمیته رسانه ای در شورایعالی انقلاب فرهنگی
اگر اجازه دهید به سراغ برنامه‌های شورایعالی انقلاب فرهنگی برویم، شما در جلسه ای که با مسؤولان رسانه‌های جمعی داشتید در مورد تشکیل یک کمیته رسانه‌ای در شورایعالی انقلاب فرهنگی صحبت کرده بودید، از این کمیته بیشتر بگویید، تشکیل این کمیته به کجا رسید؟
عاملی: بله، اتفاقا ما در شورای فرهنگ عمومی هم دوباره مسأله تشکیل کمیته رسانه‌ای در شورایعالی انقلاب فرهنگی را مطرح کردیم و هم به صورت کتبی این مسأله را به معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابلاغ کردیم که نسبت به تشکیل این شورا کمک کنند زیرا واقعیت این است که به هر حال اصحاب رسانه باید در کنار هم اسناد مربوط به رسانه را به اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد دهند.
* برنامه‌هایی برای پیشرفت مؤسسات علمی
گویا در شورایعالی انقلاب فرهنگی برای مؤسسات علمی هم برنامه‌هایی دارید؟
عاملی: مصوبه‌ای در دیدار با رؤسای 13 دانشگاه برتر در مشهد داشتیم که این مسأله طرح بحث شد و در آن جلسه پیشنهاد کردیم که شورای معین دانشگاهی تشکیل شود و متعاقب آن جلسه هماهنگی گذاشتیم تا مکانیزم این شورا مشخص شود.
تشکیل شورای معین را در ستاد نقشه علمی کشور تصویب کردیم، نحوه تشکیل کمیسیون‌ها هم از سوی ستاد نقشه علمی دنبال می‌شود.
این کار با چه هدفی صورت می‌گیرد؟
عاملی: هدف‌‌مان این است که بتوانیم مشارکت بیشتری از دانشگاه‌ها و دانشگاهیان بگیریم، زیرا اگر قرار باشد فقط دانشگاه‌های برتر کشور درگیر مسائل جامعه باشند هدفی که تمام ذینفعان به دنبال آن هستند، تأمین نمی‌شود بنابراین باید تمام دانشگاه‌ها و جامعه دانشگاهی در حل مسائل و مشکلات مشارکت داشته باشند.
حتی به تازگی رؤسای دانشگاه‌ها هم در جلسات ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور و شورای اسلامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی حضور می‌یابند تا از ظرفیت ذینفعان در حوزه‌های مختلف مسؤولیت‌های شوراهای تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی استفاده شود.
* استمرار در جلسات ستاد مهندسی فرهنگی
از جلسات ستاد مهندسی فرهنگی چه خبر؟ این جلسات به کجا رسید؟
عاملی: بر اساس آیین‌نامه داخلی که مصوب شد، باید جلسات ستاد مهندسی فرهنگی ماهانه یک بار تشکیل شود که یک کمیته تخصصی نیز پشتوانه ستاد است، این کمیته تخصصی از معاونان دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها و اعضای حقیقی تشکیل می‌شود تا دستور کار را آماده کنند.
* ضرورت به روز رسانی نقشه جامع علمی با توجه به تغییرات و تحولات حوزه علم و فناوری جهان
مقام معظم رهبری بر به روز رسانی نقشه جامع علمی کشور تأکید کرده اند، برنامه‌ای برای این موضوع دارید؟
عاملی: واقعیت این است که متغیرهای زیادی در همین چند ساله وارد حوزه علم و فناوری شده است که این مسأله اقتضا می‌کند سند نقشه جامع علمی کشور به روزرسانی شود.
مقام معظم رهبری نیز چندین بار بر به روزرسانی نقشه جامع علمی تأکید کردند که اسناد مصوب شورا باید به روزرسانی شود و با قوانین موضوعی که مدت زمان طولانی‌تری دارد، متفاوت است.
این تفاوت از چه نظر است؟
عاملی: تحولات حوزه علم و فناوری یکی از دلایل به روزرسانی این اسناد است، از این منظر اسناد شورایعالی انقلاب فرهنگی باید به طور مداوم بازنگری شود، به طور مثال ورود اینترنت به فضاهای خانوادگی و کاری حوزه دانش را هم تغییر داد و ما با میرایی رشته‌ها مواجه شدیم که متناسب با آن مشاغل جدید هم ایجاد شد، بنابراین با وجود این تغییرات و نیازهای به وجود آمده، ما نیاز به سرفصل‌ها و برنامه‌های به روز داریم.
* بررسی رشته‌ها و مشاغل جدید تحت تأثیر ایجاد فناوری اطلاعات
برای این منظور چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
عاملی: برای تحقق اهدافمان در این زمینه کمیسیون مشترکی با مرکز ملی فضای مجازی ایجاد کردیم که ۲ دستور کار اولیه برای آن تعریف شده که یکی از آنها بحث رسانه‌های اجتماعی است، بر این اساس مرکز ملی فضای مجازی محور تدوین سند سیاست‌گذاری رسانه‌های اجتماعی شده است که با توجه به سوابق کاری این مرکز با دبیرخانه شورا همکاری می‌کنند.
موضوع رشته‌ها و مشاغل جدید تحت تأثیر ایجاد فناوری اطلاعات و ارتباطات جدید نیز با محوریت ستاد نقشه جامع علمی کشور و با همکاری مرکز ملی فضای مجازی بررسی می‌شود، بنابراین مسیر را از این طریق طی می‌کنیم، البته این مسائل هم جنبه‌هایی است که باید به روزرسانی شود.