شکلگیری مراکز فناوری در دل دانشگاهها موجب میشود تا علاوه بر تحصیل علوم تئوری، شرایط برای ورود کارآفرینان به جامعه بیش از پیش فراهم شود.
گروه فناوری خبرگزاری دانشجو؛ حمیده آقاجانی – در کشوری مثل ایران درس خواندن به قدری برای خانوادهها اهمت دارد که در عالم رویا از همان کودک فرزندانشان یا دکتر میشدند یا مهندس! قدیمترها هم آن خانوادههایی که دستشان به دهنشان میرسید پسرها را راهی دیار فرنگ میکردند و یک آقای دکتر تحویل میگرفتند، همینها بعد از انقلاب سکان دانشگاهها را در دست گرفتند و رفتیم به سوی کیفی سازی درسها؛ همان کاری که در دانشگاههای برجسته دنیا میشد. غافل از اینکه این دانشگاهها بعد از چند سال مسیر حرکتشان تغییر کرد، اما ما همچنان درجا زده و از یک جایی به بعد افتخارمان شده بود تولید علم.
دانشگاههای نسل اول و دوم در هزاره جدید زودتر از آنچه تصورش میرود از رونق افتادند و جای خود را به دانشگاههای نسل سوم و چهارم و در چند سال اخیر نسل پنجم دادند. اقدامی که موجب شد روند توسعه علم و فناوری در این کشورها شتاب بیشتری به خود گیرد. تا یک جایی افتخارمان این بود که ایران سرزمین مهد و تمدن که روزگاری دانشمندانش در جهان شهره بودند و کتابهایشان مرجع درسی خارجی زبانان، رتبه چهارم تولید علم را دارد و از کشورهایی همچون ژاپن و کره هم بالاتر است؛ اما چه اتفاقی میافتد که صنعت و اقتصاد ما لاکپشت گونه در حرکت است و صنعت کشوری مثل ژاپن همچون غزالی تیزپا با سرعتی باور نکردنی رو به جلو حرکت میکند؟
حرف از دانشگاههای طراز اول شد، نگاهی به کارنامه این دانشگاهها خصوصا آنها که در حوزه فناوری دستی بر آتش دارند نشان میدهد که تلاش کردند با توسعه مراکز رشد و نوآوری در دل دانشگاه این فاصله را کم کنند. راه اندازی پارکهای فناوری، برج فناوری و ناحیه نوآوری در دل دانشگاه اقدامی بود که علاوه بر تشویق نسل جوان به سوی تولید و اجتناب از پشت میز نشینی، راه ارتباط با صنعت را هموارتر کرد.
سرزمینی به وسعت ناحیه نوآوری شریف مهمترین برنامه پارک علمی و فناوری دانشگاه صنعتی شریف که در سال ۹۵ تاسیس شد، هویت بخشی و توسعه نواحی اطراف دانشگاه، تحت عنوان «ناحیه نوآوری شریف» بوده است. این ناحیه ۲۵۰ هکتاری بین خیابان آزادی و سه بزرگراه شیخ فضل الله نوری، یادگار امام و جناح قرار گرفته است.
در حقیقت مهمترین اصل در ناحیه نوآوری شریف، توسعه با محوریت بخش خصوصی و بدون مشارکت مستقیم نهادهای دولتی است. اجزای اصلی ناحیه نوآوری شرکتها هستند که با استقرار و فعالیت خود در ناحیه و در ارتباط با دانشگاه موجب رشد و پیشرفت خود و نیز ایجاد هم افزایی و ارزش آفرینی در ارتباط با سایر شرکتهای مستقر در ناحیه میشوند. خوب است بدانید که طبق گفته مسئولان دانشگاه صنعتی شریف سال ۹۷، ۴۵۰ شرکت دانشبنیان در این ناحیه مستقر بودند.
یکی از ایدههای جالب در مراکز نوآوری و رشد دانشگاهها ایجاد برجهای فناوری است؛ برج فناوری طرشت پروژهای عظیم است که دانشگاه صنعتی شریف در زمینی بالغ بر ۳۲۰۰ مترمربع و در زیربنای ۲۶۰۰ مترمربع در دست احداث است. قرار است این برج تا تابستان ۹۹ در ۱۲۰ واحد برای استقرار شرکتهای دانش بنیان مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
مجید دهبیدی پور رییس پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف امیدوار است؛ تا کمتر از ۱۰ سال آینده این ناحیه به عنوان مهمترین ناحیه نوآوری کشور، به بستر مناسبی برای رشد و نمو کسب و کارهای دانش بنیان بدل شود.
برترینهای فنی-مهندسی در دانشگاهی ۸۹ ساله / علم و صنعت خانهای برای ایدههای نوپا دانشگاه علم وصنعت ایران، یکی از سه دانشگاه برتر فنی- مهندسی کشور به شمار میرود که دارای ۱۵ دانشکده، ۱۲ پژوهشکده، ۱۳ مرکز تحقیقاتی، یک موسسه تحقیقاتی و ۹ قطب علمی است. مرکز رشد دانشگاه علم و صنعت ایران در زمینی به مساحت ۴۲۰ هزار متر مربع در شمال شرقی شهر تهران واقع شده است. این دانشگاه هشتاد و نه سال سابقه فعالیتهای آموزشی و پژوهشی دارد.
ماموریت اصلی مراکز رشد ایجاد فضای مناسب جهت تجاریسازی دستاوردهای تحقیقاتی و فناورانه و حمایت از توسعه کسب و کارهای دانش بنیان است. این مرکز در سال ۱۳۸۱ موفق به کسب موافقت اصولی شد و در حال حاضر در فضایی مستقل از پردیس اصلی دانشگاه علم و صنعت ایران در زمینی به مساحت ۲۵۰۰ متر مربع و با بنای مفید ۴ هزار مترمربع مستقر است و با ارائه امکانات و خدمات مورد نیاز به صاحبان ایده و شرکتهای کوچک و متوسط نوپای فناور، هزینههای شروع به کار آنها را پایین آورده و ریسک شکست این واحدها را کاهش میدهد.
در حال حاضر ۳۱ واحد فناور با ایدههای محوری مبتنی بر دانش در این مرکز مستقرند که تعداد ۹ واحد فناور در مرحلهی دانش بنیان هستند، ۱۹ واحد فناور در مرحله رشد و ۳ واحد دیگر در مرحلهی پیش رشد میباشند.
با شعار دانشگاه کارآفرین خواجه نصیریها قدم پیش نهادند اسفند ماه ۱۳۸۷ مجوز مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی صادر شد. این مرکز در سال ابتدایی مباحث ساختاری و اساس نامهای خود را به انجام رسانید و از ۱۳۸۹ پذیرش شرکتها را به طور گستردهتر شروع کرد و مراحل توسعه خود را به سرعت پیمود.
حضور در بین ۵ دانشگاه برتر صنعتی کشور و وجود دانشجویان و فارغ التحصیلان توانمند و نخبه این امکان را به مرکز رشد دانشگاه داده که بتواند شاهد استقرار شرکتهای کیفی و عرضه محصولات در کلاس فناوریهای پیشرفته مورد نیاز بازار باشد.
هدف از راهاندازی مرکز رشد خواجه نصیر ایجاد بسترها و سازکار مناسب در حمایت از ایدههای نوآورانه و فناورانه جامعه دانشگاهی و جهت دهی آنها به سوی شکلگیری کسب و کار پایدار و تجاری سازی محصولات با شعار دانشگاه کارآفرین بر مبنای اقتصاد دانش بنیان بوده است و در حال حاضر ۳۱ هسته کارآفرین در دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی وجود دارد و ۲۶ شرکت تحت حمایت مرکز رشد این دانشگاه هستند.
برجهای امیرکبیر خانهی ایدهها میشود مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه صنعتی امیرکبیر از ایجاد و توسعه کسب و کارهایی که اهداف اقتصادی مبتنی بر دانش و فناوری دارند و در قالب واحدهای نوپای فعال تشکیل شده، حمایت و پشتیبانی میکند تا تیمها با ریسک و هزینه کمی فعالیت خود را جهت تجاریسازی محصولشان آغاز نمایند. متقاضیان در صورت پذیرش در دوره پیش رشد به مدت ۶ ماه و در دوره رشد به مدت ۳ سال در این مرکز مستقر شده و از حمایتهای مادی و معنوی دانشگاه بهرمند میگردند.
مهمترین اهداف این مرکز شامل بسترسازی جهت تجاری کردن دستاوردهای تحقیقاتی، کمک به رونق اقتصاد محلی مبتنی بر فناوری، ایجاد فضای لازم جهت گسترش و رشد واحدهای کوچک و متوسط دانش مدار و فناور فعال در زمینههای فناوری، بسترسازی به منظور ایجاد فرصتهای شغلی مناسب جهت جذب کارآفرینان و دانش آموختگان دانشگاهی در زمینههای فناوری و تولید و توسعه محصولات و فرآیندهای فناوری قابل عرضه به بازار است.
مرکز رشد دانشگاه صنعتی امیرکبیر دو برج فناوری دارد؛ برج فناوری ابن سینا که در خیابان بالاور مشتمل بر ۶ طبقه بوده و در حالا حاضر میزبان نزدیک به ۱۴۰ تیم فناورانه و شرکت دانش بنیان میباشد. برج فناوری شماره ۲ این دانشگاه نیز در تقاطع خیابان ولیعصر قرار دارد، این برج ۸ طبقه داشته و هر طبقه ۲۵۰ متر مربع مساحت دارد که در اختیار هستههای فناور و شرکتهای دانش بنیان قرار میگیرد.
استقرار واحدهای فناور در مرکز رشد دانشگاه صنعتی امیر کبیر شامل ۲ نوع استقرار دوره پیش رشد و دوره است. در دوره پیش رشد متقاضیان در صورت پذیرش در دوره رشد مقدماتی به مدت ۶ ماه در مرکز رشد مستقر خواند شد. طی این مدت به افراد و یا گروههای مستعدی که دارای ایدههای نوآورانه صنعتی هستند، مشاوره و آموزشهای لازم برای آشنایی با بازار، شناسایی گروه کاری، تثبیت ایده کاری و ایجاد هویت حقوقی مستقل داده شده و در صورت موفقیت در این دوره مقدماتی و کسب هویت حقوقی مستقل، واحدهای نوپا میتوانند متقاضی اسکان رسمی در مرکز رشد شوند. در دوره رشد نیز هر تیم حداکثر در یک دوره ۳ ساله واحدهای فناوری مستقر در مرکز رشد به معیارهای رشد یافتگی دست یافته و پس از آن از مرکز رشد خارج خواهند شد.
راه طولانی رسیدن به یک الگوی موفق در دل دانشگاه عریض و طویل آزاد دانشگاه آزاد به عنوان بزرگترین دانشگاه بخش خصوصی در کشور این توانایی را دارد که ایدههای نوپا را تحت حمایت خود قرار دهد. البته در این حوزه اقداماتی نیز صورت گرفته است و برخی واحدهای دانشگاهی مرکز نوآوری و رشد دارند، اما به آن شکل نیست که بتواند نیاز صنعت را برطرف کند یا اگر اقدامی صورت گرفته خیلی شفاف نیست.
آخرین مرکزی دانشگاهی که با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری افتتاح شد مرکز رشد دانشگاه علوم تحقیقات است. این مرکز از جمله مراکزی است که با هدف کاربردی کردن و تبدیل علم به ثروت ضمن حمایت و پشتیبانی، خدمات متنوع و گوناگونی را به محققان و پژوهشگران ارائه میدهد و به دنبال تحقق دانشگاه نسل سوم و تبدیل شدن به دانشگاه کارآفرین است.
در حال حاضر شرکتها و واحدهای فناوری در حوزههایی نظیر پزشکی، اتوماسیون رباتیک، جواهرسازی، اپلیکیشن ورزش و سلامت، ساخت موتورهای کوادکوپتر در این مرکز استقرار یافتهاند که با توجه به درخواستهای ارائه شده، به زودی شرکتها و واحدهای فناور گوناگونی در این مرکز مستقر خواهند شد.
البته ظاهرا هنوز سایت اصلی این مرکز به روز نیست و اطلاعات چندانی در اختیار متقاضیان قرار نمیدهد.
ایران کشوری جوان و رو به توسعه است؛ کمبود بازار کار، دانشگاه را به محلی برای رسیدن به آمال و آرزوها و ساختن آیندهای بهتر بدل کرده است. از آن سو دانشگاه به عنوان محلی برای انسان سازی و بارور کردن افکار وظیفه دارد این آمال و آرزوها را به سمتی درست هدایت کند به گونهای که فارغ التحصیلان به جهت کمی و کیفی بتوانند برای خود و جامعه موثر باشند.