وزیر جدید جهاد کشاورزی به مسئله مدیریت خاک توجه بیشتری کند

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ۲۱ دفتر انجمن علمی دانشجویی علوم خاک سراسر کشور در نامه ای به خاوازی، وزیر جدید جهاد کشاورزی نکاتی را درخصوص وضعیت مدیریت خاک در کشور متذکر شدند. 

 

در این نامه آمده است:

 

این روز‌ها در میان اخبار ناگوار شیوع ویروس کرونا و آمار رو به تزاید مبتالیان و مرگ برخی از هموطنان بر اثر ابتال به بیماری کووید ۱۹، گرفتن رأی اعتماد آقای دکتر کاظم خاوازی از مجلس برای تصدی وزارت جهاد کشاورزی که متولی بخش کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی در کشور است، خبری خوشایند برای خاک شناسان، علاقه‌مندان و فعالان در حوزه خاک و منابع طبیعی بود. آقای دکتر خاوازی خاک شناس برتر و متخصص در زمینه بیولوژی خاک هستند که با تصدی ایشان به عنوان وزیر جهاد کشاورزی می‌توان به اعتلای جایگاه و اهمیت فراموش شده خاک به عنوان یک منبع پایه و تجدیدناپذیر در کشاورزی امیدوار بود. متاسفانه در سال‌های اخیر به واسطه اعمال تصمیمات شتابزده و سیاستگذاری‌های آمایش نشده، بدون نگرش به اهمیت و جایگاه خاک در قاموس و تفکر مدیران ارشد و تصمیم ساز در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، شاهد خسارات جبران ناپذیر در زمینه خاک در کشور بوده ایم. فرسایش خاک، شور شدن اراضی، بروز ریزگرد، آلودگی خاک‌ها و آب ها، کاهش مواد آلی، قاچاق خاک حاصلخیز، وقوع سیلاب‌های ویرانگر و مهیب، نارسایی در زمینه توصیه علمی بهینه کود‌های شیمیایی، آلی و زیستی ازجمله مهم‌ترین مشکلاتی بوده و هستند که از آن‌ها به عنوان زنگ خطری جدی در حوزه منابع طبیعی و زیست بوم‌های کشور یاد شده است.

 

با وجود اهمیت موارد یاد شده بالا، به برخی از نارسایی‌های اصلی که زمینه یا بستری است برای تشدید بحران در حوزه خاک توجه و اهتمام کافی نشده است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

۱- ساختار اجرایی معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی متأسفانه توجه کمی به خاک و علوم خاک در بودجه‌های تخصیصی، جذب کارشناس و ردیف شغلی اختصاصی به رشته مهندسی علوم خاک در ستاد معاونت آب و خاک وزارتخانه، سازمان جهاد کشاورزی و نیز ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان‌ها و مدیریت شهرستان‌ها در سال‌های اخیر داشته است.

 

امید است با تأسیس دفتر خاک در این معاونت و پویا شدن آن، همراه با تجهیز و تأمین نیروی انسانی کارآمد و متخصص، به زودی شاهد تغییر بنیادی در نگرش به خاک در این معاونت باشیم.

۲-. عدم ردیف شغلی رشته علوم خاک که ناشی از ضعف ساختاری در فرآیند استخدام و جذب وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های تابعه است به طوری که شوربختانه در پنجمین آزمون استخدامی کشور با وجود ردیف‌های شغلی مرتبط (کارشناس بررسی آلودگی آبوخاک، کارشناس امور اراضی) هیچ اثری از اعلام نیاز به گرایش‌های گوناگون رشته علوم و مهندسی خاک نبود که در پاسخ به پیگیری و نامه نگاری‌های متعدد به سازمان امور استخدامی کشور از جانب انجمن علوم خاک ایران و دانش آموختگان مقاطع مختلف رشته مذکور که بهترین سال‌های عمر خود را صرف آموختن و پژوهش در این رشته کرده اند، مشخص شد که به دلیل نبود ردیف‌های شغلی مرتبط با عنوان رشته مهندسی علوم خاک و گرایش‌های آن، در نیازسنجی‌های صورت گرفته توسط سازمان امور استخدامی کشور از سازمان‌ها و مدیریت شهرستان‌ها مرتبط با وزارت جهاد کشاورزی در سطح کشور، اعلام نیازی برای رشته مذکور ثبت نمی‌شود و به همین علت رشته علوم و مهندسی خاک در لیست رشته‌های مورد نظر در آزمون استخدامی قرار نمی‌گیرد.

 

با وجود ضعف ساختاری یاد شده که زمینه تضییع حقوق دانش آموختگان رشته علوم و مهندسی خاک را فراهم کرده است، نگرانی و بیم از این موضوع وجود دارد که با وجود تلاش‌های مجدّانه موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، انجمن علوم خاک ایران، اساتید و پژوهشگران علوم خاک برای تدوین و تصویب قانون حفاظت از خاک پس از تأخیر ده ساله، این قانون زمینه استخدامی نیروی انسانی متخصص در زمینه علوم خاک که اهمیت و روش‌های مدیریت و حفاظت از خاک را از هر رشته و گرایش دیگر مرتبط با کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست با عنایت به پشتوانه علمی رشته مهندسی علوم خاک بیشتر و بهتر میدانند، فراهم نشود و علاوه بر تکرار بی عدالتی و تبعیض بین رشته‌ای و نابودی سرمایه انسانی تحصیل کرده، زمینه وارد آوردن خسارات جبران ناپذیر به منابع خاک کشور در نتیجه ضعف دانش کافی فراهم شود.

۳- عدم توجه کافی و به موقع به ضرورت ساماندهی و بهینه شدن مصرف کود در کشور که شامل نبود طرح‌های حمایتی و الزام آور مکفی در جهت ترویج استفاده بهره برداران کشاورزی از توصیه کودی مبتنی بر نتایج آزمایشگاه‌های مجاز تجزیه خاک، آب و گیاه است که توسط دانش آموختگان رشته مهندسی علوم خاک اداره شوند.

۴- استفاده از کود‌های زیستی و آلی به منظور دستیابی به توسعه پایدار در بخش کشاورزی و همچنین تحقق اهداف و سیاست‌های پیش بینی شده در تأمین امنیت غذایی و تولید غذای سالم به عنوان یک اصل علمی در کشاورزی پایدار پذیرفته شده است.

 

متأسفانه کم توجهی به ضرورت قرارگیری کود‌های زیستی و آلی در سبد کودی و برنامه تغذیه‌ای محصولات زراعی و باغی کشور و همچنین عدم توازن مناسب در اعطای یارانه به کود‌های زیستی در مقایسه با کود‌های شیمیایی در سال‌های گذشته، سبب مغفول ماندن پتانسیل‌های زیادی در بحث کشاورزی پایدار در کشور شده است.

۵- عدم توجه به خاک به عنوان بستر تولید و تضمین امنیت غذایی، که در این راستا نیاز به برداشتن گامه‌ای علمی و عملی با تهیه نقشه‌های پایه خاک، شناسایی پتانسیل‌های تولید و تناسب اراضی، پایش و اصالح اراضی شور و شناسایی حدود آلودگی خاک‌ها است. در پروژه‌های زهکشی و اصلاح خا‌ها خاکشناسان می‌توانند نقش کلیدی ایفا کنند.

۶- سیل امروزه یکی از چالش‌های اصلی کشور تبدیل شده که متخصصین خاک به خوبی می‌دانند که مدیریت نامناسب خاک ازجمله بارگزاری‌های آمایش نشده بر روی خاک‌ها و اراضی، تغییرات بی رویه کاربری‌های اراضی زیست پذیر، جنگل تراشی، چرای بی رویه و مفرط مراتع، بی توجهی به کشاورزی بوم سازگار و خاک ورزی حفاظتی و به طور کلی آگاهی کم از رفتار خاک در برابر فشار‌های وارده به آن است. متأسفانه حضور خاک شناسان در دستگاه‌های اجرایی مرتبط ازجمله اداره منابع طبیعی و امور اراضی بسیار کمرنگ است.

۷- هدررفت خاک حاصلخیز از موارد بسیار مهم بوده که در واقع هدر رفت سرمایه ملی محسوب می‌شود. لازم است با استفاده از دانش خاک شناسان در برآورد ارزش خاک اقدام شود تا بر مبنای قانون خاک با متخلفین برخورد قانونی صورت بگیرد.

۸- خاک قبل از آنکه منبع پایه و مولد برای بخش کشاورزی باشد، مهمترین مؤلفه منابع طبیعی هر حوضه است که افزون بر نقش کلیدی در پذیرش و استقرار کلیه نباتات مثمر و غیرمثمر از جمله مراتع و جنگل ها، دارای نقش‌های گوناگون و بی بدیل در همه عرصهه‌ای طبیعی و زیست بوم‌ها بوده، از جمله نقش غیرقابل انکاری در جذب و نفوذ رطوبت و قطرات بارش‌ها دارند که می‌تواند طبیعی‌ترین و صحیح‌ترین راهکار برای حفاظت منابع خاک و آب حوضه‌ها و جلوگیری از هدررفت منابع بارش‌های مزبور باشد. بدیهی است غیبت گسترده و عدم حضور فعال و مؤثر خاک شناسان در بیشتر عرصه‌های منابع طبیعی، باعث گسترش فراوانی و شدت سیل‌های مهیب و ویرانگر شده است. ایران در سال‌های اخیر پذیرفته که رتبه نخست فرسایش خاک را داشته باشد و سالانه ۵۶ میلیارد دلار خسارت فرسایش خاک را بر حوضه‌ها تحمیل کند، اما نپذیرفته است که سالانه چند میلیارد از اعتبارات را صرف کارآفرینی و اشتغال خاک شناسان کند تا با اطمینان نیمی از خسارات سیل کشور را کاهش دهند!

 

۹- حضور فعال و مؤثر خاکشناسان در کلیه تعاونی‌های تولید، مهندسین مشاور مربوطه، مجموعه‌ها و فروشگاه‌های تهیه و توزیع کود‌ها و نهاده ها، کارخانه‌های تولید کود، سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری ها، مجتمع‌های کشت و صنعت، شرکت‌های صادرات و واردات، بانک‌های کشاورزی، فعالیت‌های کشاورزی فراسرزمینی به خوبی می‌تواند مغتنم، مفید، سازنده و مؤثر باشد.

 

جریان دانشجویی دغدغه‌مند در حوزه خاک و منابع طبیعی کشور ضمن حمایت از انتصاب جناب آقای دکتر کاظم خاوزی به عنوان وزیر جهاد کشاورزی امیدوار است با اتکا به توان مدیریتی و دانش تخصصی ایشان در زمینه علوم خاک مشکلات موجود در این حوزه در کشور مرتفع شود و در عین توجه به حفظ کیفیت و سلامت خاک، شاهد افزایش کمی و کیفی سطح تولیدات کشاورزی و همچنین احقاق حقوق خاک در کشور باشیم.

 

این نامه را انجمن‌های علمی دانشجویی علوم خاک دانشگاه‌های زیر امضا کرده اند.

۱- دانشگاه تهران
۲- دانشگاه تربیت مدرس
۳- دانشگاه صنعتی اصفهان
۴- دانشگاه شیراز
۵- دانشگاه فردوسی مشهد
۶- دانشگاه شهید باهنر کرمان
۷- دانشگاه گیلان
۸- دانشگاه بوعلی سینا همدان
۹- دانشگاه تبریز
۱۰- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
۱۱- دانشگاه کردستان
۱۲- دانشگاه رازی کرمانشاه
۱۳- دانشگاه زنجان
۱۴- دانشگاه شهرکرد
۱۵- دانشگاه محقق اردبیلی
۱۶- دانشگاه ارومیه
۱۷- دانشگاه بیرجند
۱۸- دانشگاه جیرفت
۱۹- دانشگاه زابل
۲۰- انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
۲۱- انجمن علمی مهندسی طبیعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

۲۲- انجمن علوم خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

همچنین این نامه به دفتر رئیس جمهور، کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، موسسه تحقیقات خاک و آب کشور و انجمن علوم خاک ایران رونوشت شده است.