کشور‌ها با بهره‌مندی از ظرفیت‌های نوآورانه در مقابله با کرونا توانمند می‌شوند

به باور بسیاری از کارشناسان، آن‌چه که در این شرایط و بحران‌های مشابه می‌تواند در‌هایی را به روی روشنایی رهایی از مشکلات کم‌تر شناخته شده بگشاید، بهره‌مندی کشور‌ها از ظرفیت‌های نوآورانه است. به هر میزان که زمینه و زیست‌بوم برای شکوفا شدن، آزمون و تجربه ایده‌های نوآورانه فراهم باشد، فرصت‌های بیش‌تر و دست بازتری برای مقابله با تهدیدهایی، چون بیماری‌ها، کمبود‌ها و چالش‌ها فراروی جوامع قرار خواهد گرفت.

ابزار نوآوری، که استفاده از آن محدودیتی را شامل نمی‌شود و ظرف استفاده از آن فزاینده است، یعنی به هر میزان که بستر برای استفاده از نوآوری فراهم باشد، می‌تواند به بازتولید بیانجامد و در حقیقت به جای آن‌که از محتویات ظرف نوآوری کاسته شود، بر میزان آن افزوده خواهد شد.

کشور‌های گوناگون جهان اندوخته‌ها و ظرفیت‌های خود را در حوزه نوآوری به‌کار بستند و کوشیدند با راه‌کار‌های خلاقانه، تکیه به نوآوری و خلق راه‌کار‌های جدید از این مخمصه رهایی یابند. کشورمان ایران نیز به کمک داشته‌های خود بر بستر زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی، توانمندی‌های فناورانه و نوآورانه خود را در عرصه مقابله با کرونا به مثابه یک پدیده کم‌تر شناخته شده و بحرانی جهانی به بوته آزمون گذاشت. خوشبختانه در این مسیر به موفقیت‌هایی در زمینه تولید تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، ماسک‌های نانو، مواد ضدعفونی کننده و سامانه‌های هوشمند مقابله با شیوع این بیماری دست یافت.

 

آن‌چه که کشور‌ها را در مقابله با بحران‌های این چنینی توانمندی می‌سازد، بهره‌مندی از ظرفیت‌های نوآورانه است. ایران از ظرفیتی که برای توسعه فناوری و نوآوری‌ها ایجاد کرد، توانست بهره لازم را ببرد، اما جایگاه این ظرفیت و توانمندی نسبت به گذشته و در مقایسه با دیگر کشور‌ها کجاست؟ ایران در مقایسه با جهان چه اراده و تلاشی را برای توسعه زیست‌بوم نوآوری هزینه کرده است؟

گزارش شاخص‌های جهانی نوآوری (Gii) روند و جهت‌گیری حرکت ایران در مسیر نوآوری، جایگاه ایران در شاخص‌ها و حمایت از این بستر را به تصویر کشیده است. شاخص جهانی نوآوری معیار‌هایی دارد که بر دو شاخص درون داد «ورودی» نوآوری و برون داد « خروجی» نوآوری استوار است. مولفه‌های درون‌داد نوآوری شامل نهادها، سرمایه انسانی و تحقیقات، زیر ساخت‌ها، پیچیدگی بازار و پیچیدگی کسب‌وکار‌ها است. مولفه‌های برون داد نوآوری شامل برون داد‌های خلاقانه و برون داد‌های دانش فناوری را شامل می‌شود.

رتبه ایران در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۳ به میزان ۳۱ رتبه ارتقاء یافته است. ایران از نظر «شاخص جهانی نوآوری» جایگاه جهانی ۷۵ را در سال ۲۰۱۷ کسب کرده است.

ایران از نظر شاخص‌های زیر ساخت پژوهش و فناوری از ۹۹ در سال ۲۰۱۳ به ۷۹ در سال ۲۰۱۷ رسیده و ۲۰ پله ارتقا یافت. رتبه ایران در بخش خروجی‌های دانشی و فناورانه از ۷۶ در سال ۲۰۱۳ به ۴۷ در سال ۲۰۱۷ رسیده و ۴۹ رتبه ارتقا داشته است.

اما یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش شاخص‌های جهانی نوآوری، جایگاه ایران در خروجی‌های خلاقانه است. بر اساس شاخص‌های فناورانه مربوط به بخش خروجی‌های خلاقانه، رتبه ایران از ۱۲۷ در سال ۲۰۱۳ به ۶۵ در سال ۲۰۱۷ ارتقا یافته است.

در شاخص بکارگیری دانش که ذیل بخش خروجی‌های دانش و فناورانه است، ایران در رتبه ۲۴ جهان قرار گرفت. کشور ایران در این شاخص نسبت به سال ۲۰۱۳، ۴۰ پله ارتقاء داشته است. همچنین در زیرشاخص نرخ رشد تولید ناخالص داخلی نسبت به نیروی کار که ذیل شاخص تاثیر دانش در بخش خروجی‌های دانش و فناورانه است، ایران در رده هجدهم جهان قرار گرفته است که در سال ۲۰۱۳، در رتبه ۸۹ قرار داشت.

این آمار‌ها نشان می‌دهد، مسیر و جهت‌گیری در توسعه فناورانه و رسیدن به پیشرفت در شاخص‌های نوآوری، صحیح بوده است و ادامه راه در این مسیر، نیازمند عزم و تلاشی جدی در حمایت از نهاد‌ها و فعالان زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی است. اقدامی که در آینده‌ای نه چندان دور آورده‌های ارزشمندی به ارمغان خواهد آورد ضمن آن‌که در مواجهه با رویداد‌های آنی و بحرانی که نوآوری تنها علاجشان است می‌توانند به یاری کشور بیایند.