بیمه بیکاری و سه ایراد قانونی اساسی / قانون چه می‌گوید؟

گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_سیده زهرا حسینی‌؛ تامین حقوق و مزایای کارگران مشمول قانون کار به شیوه‌های مختلفی مورد تضمین قرار گرفته تا بتوان عدالت اجتماعی را برای گسترده‌ترین قشر جامعه برقرار کرد؛ یکی از این مهم‌ترین این ضمانت‌ها، بیمه بیکاری است و به افرادی که بدون اراده از کار بیکار شده اند، پرداخت می‌شود.

از اوایل اسفند‌ماه سال گذشته که ویروس کرونا در کشور شایع شد، بخش قابل توجهی از کارگاه‌ها تعطیل شدند و یا بخاطر محدودیت‌هایی که ستاد ملی مقابله با کرونا برای جلوگیری از شیوع این ویروس اعمال کرد، کارفرما توان پرداخت تعهدات خود به کارگر را نداشتند و بخش قابل توجهی از کارگران بدون اراده از کار بیکار شدند.

همان زمان کوروش یزدانی مدیرکل روابط کار و جبران خدمت در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خبر داد‌ که اگر به دلیل شیوع بیماری کارگاهی تعطیل شود، کارگران آن کارگاه مشمول بیمه بیکاری هستند.

اما حالا نزدیک به هفت‌ماه از شیوع این ویروس در کشور، تعطیل شدن کارگاه‌ها و بیکاری کارگران می‌گذرد اما پرداخت این بیمه بعنوان حق قانونی کارگران مشکلات زیادی را داشته که همه این مشکلات خلاف قانون کار و قانون بیمه بیکاری هستند از مشمول نشدن بی‌دلیل برخی از کارگران تا عدم پرداخت کامل حق بیمه و همچنین عدم محاسبه سابقه کار در طول مدت بیکاری غیرارادی کارگر همگی از ایرادات قانونی در پرداخت بیمه بیکاری کرونا است.

سرویس اجتماعی خبرگزاری دانشجو در مجموعه گزارش‌های «بیکاری کرونایی» به شرح ایرادات قانونی، چالش‌ها، ابهامات و آسیب‌های موجود در پرداخت بیمه بیکاری توسط وزارت کار و مشخصا سازمان تامین اجتماعی و همچنین نقد آن می‌پردازد تا با نگاه جدی نهادهای نظارتی در اصلاح پرداخت "بیمه بیکاری کرونا" اجرای صحیح قانون بیمه بیکاری در شرایط حساس اقتصاد کشور ویژه کارگران کمک کند.

ماده ١۵ قانون کار می‌گوید: در موردی که به واسطه قوه قهریه و یا بروز حوادث غیرقابل پیش‌بینی که وقوع آن از اراده طرفین خارج است، تمام یا قسمتی از کارگاه تعطیل شود و انجام تعهدات کارگر یا کارفرما به طور موقت غیرممکن گردد، قراردادهای کار با کارگران تمام یا آن قسمت از کارگاه که تعطیل می شود به حال تعلیق در می آید. تشخیص موارد فوق با وزارت کار و امور اجتماعی است.

 

بر اساس این ماده‌ی قانون کار اگر بخاطر حادثه‌ای غیر قابل پیش‌بینی و یا اتفاقی خارج از اراده افراد، تمام کارگاه یا بخشی از آن تعطیل شود و یا کارفرما نتواند تعهدات خود به کارگر را پرداخت کند، قرارداد کار با تمام کارگران آن کارگاه و یا کارگران بخش تعطیل شده آن به تشخیص وزارت کار معلق می‌شود و در این صورت کارگر بجای دریافت حقوق خود از کارفرما، باید حقوق خود را قالب حق بیمه بیکاری از وزارت کار و مشخصا سازمان تأمین اجتماعی دریافت کند.

پس از شیوع ویروس کرونا در کشور کوروش یزدانی مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که اگر تعطیلی کارگاه به دلیل شیوع این بیماری بوده باشند کارگران آن کارگاه، مشمول قانون بیمه بیکاری می‌شوند و کارگرانی که به دلیل این ویروس به هرنحوی بیکار شده‌اند، می‌توانند برای تامین مخارج خود در مدت زمان تعلیق قرارداد کاری خود، از بیمه بیکاری استفاده کنند.

البته این نکته را باید در نظر داشت که منظور از کارگر در حقوق شخص بیمه شده است به این معنی که هر شخصی که به تشخیص کارفرما کارگر کارگاه و یا بخشی شده و مشغول کار می‌شود باید بلافاصله بیمه شود.

 

ماده ٢قانون کار، کارگر را اینگونه معرفی میکند: کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست‌کارفرما کار می‌کند.

و منظور از «حقوق» در این ماده، بیمه است. با این حساب اما این به آن معنی نیست که اگر کارگری در کارگاهی کار کند و بیمه نباشد، پس از بیکاری غیرارادی، مشمول بیمه بیکاری نمی‌شود بلکه بیمه نشدن کارگر به هردلیلی تخلف قانونی است و بلافاصله پس از آنکه سازمان تامین اجتماعی متوجه می‌شود که کارگر توسط کارفرما بیمه نشده علاوه برآنکه باید کارفرما را به پرداخت جریمه موظف کند، کارفرنا موظف تا تمام حق بیمه کارگر را که تا آن زمان پرداخت نکرده، پرداخت کند و سازمان تامین اجتماعی نیز موظف است بیمه بیکاری را به کارگر مذکور پرداخت کند.

ماده ٢قانون بیمه بیکاری، شخص بیکار را اینطور تعریف می‌کند: بیکار، بیمه شده‌ای است که بدون میل و اراده، بیکار شده و آماده کار باشد.

و در ادامه، تبصره دو همین ماده با تعریفی که بیکار داشته میگوید که افراد بیمه‌ شده‌ای که خارج از اراده خود و بخاطر حادثه‌ای غیرمترقیه بیکار شده‌اند، می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استقاده کنند.

تبصره٢ ماده ٢قانون بیمه بیکاری اینطور می‌گوید: بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و … بیکار می‌شوند با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل ، از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد.

به بیان ساده‌تر یعنی؛ کارگر طبق تعریف ماده ٢قانون کار شخصی است که به واسطه کار برای کارفرما از حقوقی برخوردار می‌شود و یکی از این حقوق، بیمه است و در ادامه به تعریف ماده ٢قانون بیمه بیکاری، بیکار، کارگر بیمه شده‌است که خارج از اراده خود بیکار شده و حال مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری می‌شود و در این میان اگر کارگری توسط کارفرما بیمه نشده باشد ایرادی بر کارگر وارد نیست بلکه تخلف قانونی از سوی کارفرما بوده و سازمان تامین اجتماعی کارفرما را علاوه بر آنکه موظف به پرداخت جریمه می‌کند که کارفرما را به پرداخت حق بیمه تمام مدتی که کارگر برای آن کار کرده است نیز موظف می‌کند و کارگر بدون توجه به تخلف قانونی کارفرما مشمول بیمه بیکاری خواهد شد.

با این حساب و با توجه به گفته‌ی یزدانی مدیرکل روابط کار مبنی بر اینکه کارگران بیکار شده بر اثر کرونا مشمول بیمه بیکاری می‌شوند، کارفرمایانی که کارگاهشان به دلیل ویروس کرونا تعطیل شده است نیازی به پرداخت حقوق کارگران خود ندارند و کارگران آن کارگاه باید در سایت وزارت کار ثبت‌نام کرده تا پس از طی مراحلی کارگر برای امرار معاش خود در طول مدت بیکاری و تعلیق قرارداد خود با کارفرما، از مقرری بیمه بیکاری بعنوان حق قانونی خود استفاده کند.

در ادامه اما باید گفت که طبق قانون بیمه بیکاری، شخص بیکار باید ۶ماه سابقه کار داشته باشد اما بیکاری به دلیل شیوع ویروس کرونا، شامل این قانون نمی‌شود و در این خصوص به‌دلیل شرایط غیرمترقبه و غیرقابل پیش‌بینی، کارگر بیکار شده لازم نیست ۶ماه سابقه کار داشته باشد.

 

حال اما با وجود این قوانین و ضوابط قانونی، بیمه بیکاری کرونا به درستی پرداخت نشد و در پرداخت بیمه بیکاری کرونا، سه ایراد قانونی اساسی ایجاد شد؛ اول آنکه طبق آخرین آمارها، بیش از ۸۶۳ هزار نفر برای دریافت بیمه بیکاری در سامانه مذکور ثبت نام کردند که از این تعداد ۷۲۳ هزار و ۵۰۰ نفر مشمول دریافت بیمه بیکاری شناخته شده اند اما هیچ دلیلی برای مشمول نشدن آن تعداد از کارگران اعلام نشده است.

دوم آنکه؛ علاوه برآنکه در زمان پرداخت مقرری بیمه بیکاری از طرف دولت خلف وعده زیادی شد و این مقرری در زمان‌های مشخص شده و به موقع به مشمولین پرداخت نشد اما پرداخت مقرری بیمه بیکاری به میزان مشخص شده نیز نبود و برای برخی از مشمولین کمتر از میزان مقرر شده پرداخت شد.

سوم و مهم‌ترین ایراد قانونی انکه طبق قانون بیمه بیکاری، سازمان تأمین اجتماعی موظف است برای مشمولین بیمه بیکاری در این مدت بیکاری کارگر، سابقه کار را محاسبه کند با این حساب اما آنچه که تاکنون گزارش شده، نشان می‌دهد که سازمان تامین اجتماعی تاکنون برای کارگرانی که مشکل بیمه بیکاری شده‌اند سابقه کار را محاسبه نکرده است و این نیز تخلف و ایراد قانونی محسوب می‌شود که در ادامه به بررسی و تحلیل این ایرادات قانونی و دیگر چالش‌های موجود در پرداخت بیمه بیکاری می‌پردازیم.

لازم به ذکر است خبرگزاری دانشجو پیگیر پرداخت صحیح مقرری بیمه بیکاری و اجرای دقیق قانون کار و قانون بیمه بیکاری خواهد بود.